عبدالباری عطوان: دیدار رهبر جریان شیعه صدر عراق از عربستان بسیاری را در منطقه خاورمیانه بویژه عراق، عربستان و ایران به دلیل زمان و واکنش‌های منفی یا مثبتی که این دیدار می‌تواند در روابط تنش‌آمیز ایران و عربستان داشته باشد، غافلگیر کرد. اهمیت این دیدار آن است که به دعوت محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در چارچوب رویکرد باز ریاض نسبت به قوای سیاسی و دینی شیعه عراق و با هدف کاهش نفوذ ایران در عراق و حداقل تحقق توازن قدرت در این کشور صورت گرفته است. در روزهای گذشته قاسم الاعرجی، وزیر کشور و حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق از ریاض دیدار داشته‌اند و به نظر می‌رسد در روزهای آینده ایاد علاوی، نخست‌وزیر سابق و سیاسیون دیگر عراق با مسؤولان عربستان دیدار داشته باشند. وجه مشترک مسؤولان عراقی جز الاعرجی که از ریاض دیدار داشته‌اند این است که این مسؤولان مدعی هستند ایران در عراق مداخله می‌کند؛ امری که باعث شده سعودی‌ها در فکر دور کردن بغداد از تهران و بازگرداندن عراق به منطقه عربی باشند. دیدار مقتدا صدر از عربستان با واکنش‌ها و انتقادات تند برخی مسؤولان و سیاسیون عراقی همراه بود و برخی انتقادها به همزمانی این دیدار با افزایش حملات دستگاه امنیتی سعودی به مناطق شیعه‌نشین عربستان در شرق این کشور و اعدام آنها در شهرک شیعه‌نشین العوامیه اشاره داشتند. کسانی‌که موافق سفر مقتدا صدر به ریاض هستند معتقدند که این سفر با دخالت‌های عربستان در عراق متفاوت بوده و ممکن است نقش میانجی برای حل بحران در روابط عربستان و ایران داشته باشد و پل‌هایی برای نزدیک شدن 2 کشور به یکدیگر پایه‌ریزی کند و همچنین برای حل بحران دولت سعودی با مخالفان خود در شرق این کشور میانجی‌گری ‌کند اما مخالفان در ایران و عراق معتقدند که این سفر می‌تواند باعث گسترش شکاف‌های سیاسی و قطب‌بندی روزافزون در عراق شود که وحدت ملی این کشور را در مرحله بازسازی مادی، انسانی و سیاسی با چالش مواجه می‌کند. محمد بن سلمان ساز وحدت قومیت عرب در عراق را می‌زند و تلاش می‌کند برای اردوگاه خود از طرف‌هایی که با آنها موافق است یارگیری کند. همچنین این رویکرد غافلگیرکننده عربستان با طرحی که یوسف العتیبه، سفیر امارات در واشنگتن مطرح می‌کند همسویی دارد. سفیر امارات در روزهای گذشته از رویکردهای جدید و سکولار 4 کشور محاصره‌کننده قطر سخن گفت. معضل اصلی بن‌سلمان در تلاش خود برای مقابله با نفوذ ایران در عراق، این است که سخنان سیاسی وی در چارچوب طایفه‌گری و در ضدیت با شعیه است و این درحالی است که مذهب شیعه در عراق، یمن، ایران و سوریه در کنار اهل سنت قرار دارد، در نتیجه شانس موفقیت زیاد نیست. در حالی حکام عربستان برای سران عراقی فرش قرمز پهن می‌کنند که بخش اعظم رسانه‌های عربستان و اغلب مبلغان برجسته این کشور در طول سال‌ها با شیعیان دشمنی کرده و آنها را کافر، شیطان و دشمن اهل سنت دانسته و شیعیان را مرتد، رافضی و بنده آتش توصیف کرده‌اند. این امر نشان از تناقضات بسیار و نقص دیدگاه سیاسی سعودی‌ها دارد چرا که انتقال از سیاست‌های طایفه‌گرایانه که همیشه از سوی آنها دنبال شده به سیاست تسامح بین مذاهب و ادیان و نژادها مساله‌ای دل‌بخواهی و یکدفعه‌ای نیست. سعودی‌ها اکنون از شهروندان عربستانی و خلیجی می‌خواهند که همه آن اتهام‌ها و توصیفات درباره رهبران شیعه عراق را فراموش کنند و آنها را به عنوان همپیمانان و برادرانی که می‌توان با آنها زیست، قبول کنند. برخی معتقدند که سعودی‌ها با توجه به شرایط رفتار می‌کنند و می‌توانند سیاست‌ها و همپیمانان خود را با توجه به آن تغییر دهند اما هوش سیاسی حقیقی یک استراتژی ثابت و درازمدت را اقتضا می‌کند نه اینکه این استراتژی براساس مزاج و واکنش‌های انفعالی و آنی و انتقام‌جویانه طرح‌ریزی شود. منطقه عربی در حال حاضر در پرتگاه افلاس و سقوط قرار دارد و دلیل آن نیز طرح‌های تجزیه‌طلبانه و جنگ‌های طایفه‌گرایانه‌ای است که با دخالت‌های نظامی آمریکا در منطقه در طول 50 سال گذشته پایه‌گذاری شده است. سعودی‌ها عملیات «توفان قاطعیت» در یمن را آزمودند و در سوریه آتش جنگ را شعله‌ور کردند و حامی جنگ در لیبی و عراق بودند که همگی نتایج فاجعه‌باری داشتند، اکنون وقت آن رسیده که این بار منطق گفت‌وگو و همزیستی را امتحان و حکمت و تعقل را در سیاست‌های خود پیاده کنند، شاید این گشایش نسبت به عراق نخستین قدم در این راه باشد.