گزارشهای رسانههای غربی و منابعی در عربستان سعودی نشان میدهد آغاز مرحله نهایی سناریوی کنارهگیری سلمان بنعبدالعزیز، پادشاه پیر عربستان به نفع پسرش فرا رسیده است ولی آنچه اعلام پادشاهی بنسلمان را به تاخیر میاندازد، افزایش میزان نارضایتیهای شاهزادهها از شکلگیری سلطنت جدید در ریاض و همین طور معادلات امنیتی حل نشده دور تا دور جزیرهالعرب است که پسر جاهطلب پادشاه بیمار برای رسیدن به تاج و تخت آنها را بهوجود آورده است. مجتهد، فعال توئیتری مشهور سعودی که هر از گاهی اخبار پشتپرده دربار پادشاهی را فاش میکند، پنجشنبه گذشته خبر جدیدی درباره نقلوانتقال قدرت در عربستان سعودی منتشر کرد. مجتهد در صفحه توئیتری خود نوشت: محمد بن سلمان مقدمات لازم را برای کنارهگیری پدرش از تاج و تخت پادشاهی به نفع خودش فراهم کرده است و احتمالا امروز یا فردا خبر نقلوانتقال قدرت بین پدر و پسر اعلام میشود. مجتهد افزود: با این حال محمد بن سلمان مردد و بسیار نگران است و شاید خبر نقل و انتقال قدرت به تعویق بیفتد. همان روز، شبکه سیانبیسی گزارش داد، پادشاه عربستان احتمالا ظرف هفتههای آینده به نفع محمد بنسلمان از قدرت کنارهگیری کند. یک منبع در شرکت آمریکایی «یوریشیا گروپ» در خاورمیانه و شمال آفریقا فاش کرده که انتقال قدرت به منظور ممانعت از اختلاف بین افراد خانواده سلطنتی ظرف هفتههای آینده انجام میشود. ایهم کامل، رئیس کار گروه این شرکت در خاورمیانه و شمال آفریقا اعلام کرد: «ما معتقدیم ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان ظرف هفتههای آتی به منظور ممانعت از تردید رقیبان محمد بن سلمان، پسرش درباره طرح انتقال قدرت، تاج و تخت را به او واگذار خواهد کرد». این شبکه افزود، برخی منابع محلی نیز گفتهاند جنگ قدرت در عربستان در حال حاضر عملا در جریان است. با این اوصاف، ولیعهد خام سعودی، در تلاش برای ابقای خود بر قدرت و رسیدن به پادشاهی، گامهای جدیدی را اتخاذ میکند تا با جبران اشتباهات گذشته خود در عرصه سیاست خارجی، از شدت انتقادهای داخلی بکاهد و در منطقه حرفی برای گفتن داشته باشد. در این راستا، بنسلمان که عملا کشور را اداره میکند، طی هفتههای اخیر عقبنشینی گام بهگام خود را در قبال تجاوزها و خصومتهایش علیه کشورهای همسایه از جمله ایران، عراق و نیز تلاشها برای پایان دادن به جنگ علیه یمن را آغاز کرده و در تازهترین اقدام از این دست، تلاش میکند روابط خود با قطر را که از حدود 3 ماه پیش ائتلافی برای بایکوت آن را رهبری میکند، از سرگیرد. وی در همین چارچوب، جمعهشب با امیر قطر تلفنی گفتوگو و از مذاکره برای حل اختلافات استقبال کرده است.
دیپلماسی تلفنی؛ تحریم تلفنی
در حالی که امید میرفت گفتوگوی تلفنی امیر قطر با ولیعهد عربستان قفل بحران در شورای همکاری خلیجفارس را بشکند اما انتشار روایتهای مختلف از محتوای این گفتوگو به کشمکشی تازه میان دوحه و ریاض بدل شده است. عصر جمعه ابتدا گزارش شد تمیم بنحمد بنخلیفه آلثانی، امیر قطر در تماسی تلفنی با محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان سعودی از ابراز تمایل کشورش برای حل بحران به وجود آمده میان دوحه و 4 کشور عربی سخن گفته است. بنا بر این گزارشها، در این تماس تلفنی، شیخ تمیم به ولیعهد عربستان گفته بود دوحه آماده مذاکره بر سر خواستههای تحریمکنندگان این کشور است. اما ساعاتی بعد، تلویزیون العربیه عربستان گزارش داد این تماس تلفنی با درخواست قطر و طرح مذاکره با 4 کشور عربی درباره درخواستهایشان صورت گرفت. بنا بر این گزارش، امیر قطر در این گفتوگو «تمایل خود را برای نشستن پای میز مذاکره و بررسی خواستهای 4 کشور بایکوتکننده دوحه به گونهای که منافع همگان حفظ شود، اعلام کرد». پیشنهاد امیر قطر ابتدا با استقبال ولیعهد سعودی مواجه شد اما ساعتی بعد خبرگزاری رسمی عربستان به نقل از مقامهای وزارت خارجه این کشور ادعا کرد، خبرگزاری قطر «محتوای تلفنی» امیر قطر با ولیعهد عربستان را «تحریف» کرده است. خبرگزاری رسمی عربستان نوشت: «آنچه خبرگزاری قطر منتشر کرد، ادامه تحریف حقایقی است که مقامهای این کشور درپیش گرفتهاند و نشان از آن دارد که مقامهای قطری هنوز باور ندارند سعودی آمادگی تسامح برابر تلاشهایشان به منظور دور زدن حقایق را ندارد». در این گزارش به جزئیات «تحریف محتوای تماس تلفنی» شیخ تمیم و بنسلمان اشارهای نشده است. خبرگزاری عربستان به نقل از مقام مسؤول در وزارت خارجه عربستان آورده است: «پادشاهی عربی سعودی اعلام میکند هرگونه مذاکره یا تماس با مقامهای قطری را تا صدور بیانیهای صریح از سوی این کشور که در آن موضع خود را اعلام کند، متوقف میکند. همچنین مواضع قطر باید علنی و مطابق تعهداتش باشد. دولت سعودی اعلام میکند هرگونه بازی چندگانه در سیاستهای قطر، هیچ کمکی به اعتمادسازی لازم برای مذاکره نمیکند». تماس تلفنی امیر قطر با ولیعهد سعودی، ساعاتی پس از تماس تلفنی دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا با مقامهای سعودی، قطر و امارات درباره بحران در مناسبات شورای همکاری خلیجفارس صورت گرفت و آنگونه که خبرگزاری رسمی قطر اعلام کرده تمیم به درخواست ترامپ، با بنسلمان تماس تلفنی برقرار کرده است.
افشاگری جنجالی امیر کویت درباره تحریمکنندگان
یک روز پیش از تماس تلفنی رهبران سعودی و قطر، دونالد ترامپ میزبان صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت بود. در ماههای اخیر امیر کویت میانجی بین قطر و 4 کشور عربی برای حلوفصل بحران بهوجود آمده بود. دونالد ترامپ که پیش از این قطر را به حمایت مالی تروریسم «در سطح بالا» معرفی کرده و کمی پس از قطع رابطه همسایگان قطر با آن کشور گفته بود این اقدام نتیجه مذاکرات او در ریاض بوده است، در نشست خبری با صباح الاحمد جابر الصباح گفت: «پیشتر به پادشاه عربستان هم گفته بودم، خوشحال میشوم اگر بتوانم در میانجیگری بین قطر و عربستان کاری انجام دهم. اکنون کویت در حال انجام این کار است، اگر موفق نشد من مسأله را پیگیری خواهم کرد». اما امیر کویت در این دیدار دست به یک افشاگری زد که ائتلاف چهارگانه را برآشفته است. وی از نیات و اهداف این 4 کشور عربی برای اقدام نظامی علیه قطر پرده برداشت و ابراز امیدواری کرد موفقیت تلاشهای میانجیگرانه به توقف مداخلات نظامی در قطر بینجامد. در واکنش به این اظهارات، عربستان و یاران منطقهایاش اعلام کردهاند «گزینه نظامی علیه قطر هیچگاه روی میز نبوده و نخواهد بود.» این ادعا در حالی مطرح میشود که امیر قطر هم جمعه در گفتوگوی تلفنی با ترامپ، از تهدید همسایگان عربش به استفاده از گزینه نظامی برای مجبور کردن قطر به قبول شروط سیزدهگانه، ابراز تأسف کرد. بحرین، امارات و مصر به رهبری رژیم سعودی از پنجم ژوئن روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند و یک فهرست 13 مادهای به قطر تحویل دادند و اعلام کردند در صورت اجرای آنها، تحریم قطر پایان خواهد یافت. قطر تاکنون به این شروط پاسخ نداده و آنها را نقض حاکمیت ملی خود اعلام کرده است.
گزینههای جانشینی بنسلمان
برخی گمانهزنیها در فضای سیاسی و مجازی عربستان از این حکایت دارد که در صورت کنارهگیری سلمان بنعبدالعزیز به نفع فرزندش، یک شاهزاده نسل چهارمی، ولیعهد جدید خواهد بود. حساب کاربری «کشکول» در توئیتر که خود را رصدکننده حوادث عربستان معرفی کرده است، روز گذشته نوشت: عبدالعزیز بن فهد بن ترکی الثانی از جناح سدیریها که در حال حاضر معاون امیر منطقه الجوف است، ولیعهد جدید عربستان خواهد بود. برجستهترین حضور عبدالعزیز بن فهد در عرصه سیاسی عربستان ژوئن گذشته بود که به سمت معاونت فهد بن بدر بن عبدالعزیز، امیر منطقه الجوف منصوب شد. طبق این گزارش، عبدالعزیز متولد دسامبر 1990 میلادی و فرزند فهد بن ترکی بن عبدالعزیز آل سعود فرمانده نیروی زمینی است.
سفر محرمانه یک امیر عالیرتبه سعودی به تلآویو
رادیو رژیم صهیونیستی گزارش داد که یک امیر سعودی برای بررسی پیشبرد روند صلح خاورمیانه و دیدار با مسؤولان برجسته اسرائیل وارد اراضی اشغالی شد. این در حالی است که وزارت خارجه و دفتر نخستوزیر اسرائیل این خبر منتشر شده توسط رادیوی این رژیم را تکذیب یا تایید نکرد. پیشتر نیز اخبار متعددی از همکاریها و دیدارهای محرمانه میان مقامات اسرائیل، عربستان و امارات منتشر شده بود. رسانههای اسرائیلی گزارش داده بودند که رئیس سازمان اطلاعات عربستان در ژوئن گذشته سفری به اراضی اشغالی داشت.