محمد امینی: انعقاد پیمان پولی دوجانبه با شرکای تجاری، راهکاری است که به منظور بی‌اثر کردن تحریم‌های مالی توسط کارشناسان اقتصاد و تجارت مطرح می‌شود. به گفته این کارشناسان، استفاده از پیمان‌های پولی باعث می‌شود 2 کشور ارزهای واسط از جمله دلار و یورو را از تجارت کنار گذاشته و با ارزهای ملی خود به مبادله با یکدیگر بپردازند. مدت‌هاست کشورهایی از جمله روسیه و چین برای کاهش وابستگی خود به نظام بانکی و ارزهای جهانی، به سمت انعقاد پیمان‌های پولی حرکت کرده‌اند؛ بر این اساس تاکنون بیش از 50 پیمان پولی میان کشورهای مختلف منعقد شده است. در این میان روسیه به دلیل تشابه شرایط با ایران از منظر اینکه در معرض تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته، مثال خوبی جهت بررسی است.
اقدامات روسیه در حذف دلار با استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه بعد از اعمال تحریم‌های بانکی غرب علیه روسیه، این کشور وارد مراودات دوجانبه از طریق پول ملی با کشورهای متعددی از جمله چین، هند، ترکیه، آرژانتین، مصر، پاکستان، ویتنام، اندونزی و آذربایجان شد. در واکنش به تحریم‌های جدید آمریکا نیز این کشور اقدامات متعددی در این زمینه را در دستور کار قرار داده است تا جایی که وزیر خارجه و وزیر اقتصاد این کشور، مهم‌ترین اقدام برای مقابله با آمریکا را حذف دلار از تجارت با استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و سیستم پیام‌رسان جایگزین سوئیفت بیان کرده‌اند. پوتین رئیس‌جمهور این کشور نیز در سفر قبلی خود به تهران، به صراحت در کنفرانس خبری مشترک با دکتر روحانی به استفاده از پول‌های ملی در تجارت دوجانبه اشاره کرد. این درحالی است که ایران تاکنون اقدام قابل توجهی در این زمینه به منظور استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه و راه‌اندازی یک سیستم جایگزین سوئیفت انجام نداده است. با این وجود بعضا به دلیل دانش کم درباره کارکرد پیمان‌های پولی دوجانبه، مطرح می‌شود که این پیمان‌ها نمی‌توانند مانع اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد شوند، چرا که در قوانین تحریمی، روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها ممنوع بوده و این پیمان‌ها ظرفیت حل این مساله را ندارد.
پیمان‌های پولی دوجانبه و ساختارهای مکمل، مانع اطلاع آمریکا از روابط کارگزاری بانکی در این باره لازم به ذکر است زمانی آمریکا بانک‌های همکار با ایران را جریمه می‌کند که از روابط کارگزاری میان این بانک‌ها با بانک‌های ایرانی به صورت سیستمی مطلع شود. فرآیند کسب اطلاع سیستمی آمریکا از روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها نیز از 2 طریق است؛ روش اول زمانی است که ایران در مبادلات خود از دلار آمریکا استفاده می‌کند و روش دوم نیز زمانی است که ایران، از سامانه پیام‌رسان بانکی سوئیفت که تحت نظر آمریکاست استفاده می‌کند. استفاده از پیمان پولی دوجانبه و ارزهای ملی در تجارت، بخشی از مشکل را برطرف کرده و اطلاع آمریکا به مبادلات تجاری ایران را محدود می‌کند؛ با این وجود در صورتی که تمام مبادلات با ارزهای ملی از طریق سوئیفت انجام شود، امکان اطلاع آمریکا از آن وجود دارد و لذا تمام مشکل در این حالت حل نخواهد شد. بنابراین مکمل پیمان‌های پولی دوجانبه، استفاده از سامانه‌های پیام‌رسان جایگزین دیگر کشورها یا سامانه‌های پیام‌رسان داخلی مانند سپام در روابط بانکی با کشورهاست. از این طریق آمریکا از روش‌های مرسوم قادر به کسب اطلاع از کمیت و کیفیت روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها نخواهد بود، لذا امکان جریمه آنها را نیز نخواهد داشت.
سامانه پیام‌رسان جایگزین سوئیفت، مکمل پیمان‌های پولی دوجانبه در جهان در این زمینه نیز کشورهای مختلف از جمله چین و روسیه، به سمت راه‌اندازی سامانه‌های پیام‌رسان جایگزین سوئیفت حرکت کرده‌اند. روسیه سال 2014 با همکاری شرکت CyberPlat شروع به طراحی یک سیستم پیام‌رسان مالی بین‌المللی(SPFS) کرده که قرار است جایگزینی برای عملیات سوئیفت به منظور انتقال داده‌ها و پیام‌های مالی در سطح بین‌الملل باشد. این کشور اعضای گروه بریکس را دعوت کرده تا به سیستم جایگزین سوئیفت طراحی شده بپیوندند تا کنترل آمریکا بر نظام مالی بین‌المللی را از بین ببرند. کشور چین نیز سامانه ملی پرداخت‌های مالی (Cips) را به عنوان سامانه‌ای موازی با سوئیفت جهت انجام تراکنش‌های مالی طراحی کرده است که گامی بزرگ در جهت افزایش استفاده از ارز ملی چین و حفاظت از خود در برابر سازمان‌های جاسوسی آمریکاست. اخیرا نیز ژاپن اعلام کرده است در مبادلات مالی خود با چین از این سامانه استفاده خواهد کرد. بنابراین باید گفت استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و سامانه‌های جایگزین سوئیفت به عنوان مکمل می‌تواند به طور کامل تحریم‌های مالی را که بر نظام بانکی کشور و روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی با دیگر کشورها احاطه پیدا کرده بی‌اثر کرده و راهکاری مهم، اثرگذار و تجربه شده در اقتصاد جهان به حساب می‌آید.
منبع: شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی