ساده‌لوحی، خوش‌خیالی، اعتماد به آمریکا یا اطمینان از نقشه‌ای با منافع مشترک؛ نامش هرچه باشد حالا این روزها می‌تواند مانند یک «آینه عبرت» مقابل چشم افکار عمومی بویژه جماعت سیاسی معتمد به غرب قرار بگیرد. ماجرای عاقبت برجام حالا در حال تبدیل شدن به یک تجربه تاریخی برای این نسل از مردم ایران است. تجربه‌ای که می‌گوید اعتماد به آمریکا اشتباه است. حتی اگر بزرگانی در ایران از مبانی انقلابی خود بازگردند و ابراز ندامت عملی کنند نیز نمی‌توانند اعتماد آمریکا را جلب کنند. ماجرا مربوط به اعتماد روحانی و ظریف و خوش‌خیالی درباره پایبندی هیات حاکمه آمریکا به مفاد برجام نیست. ماجرا درباره مرحوم هاشمی‌رفسنجانی است که فردی در آن مقام و با آن تجربه طولانی از مبارزات سیاسی و مدیریت کلان اجرایی، چنان در هاله خوش‌خیالی نسبت به آمریکا قرار گرفته بود که گویا تمام تجربه‌‌های قبلی از «شیطان بزرگ» را به طرفه‌العینی از یاد برد. به گزارش «وطن‌امروز»، اگر این روزها تیتر روزنامه اصلاح‌طلب شرق که در توجیه اعتماد جریان سیاسی مطبوع خود نسبت به تعهدات آمریکا در توافق هسته‌ای نوشته بود «امضای کری تضمین است» نقل محافل و نشانه‌ خوش‌خیالی و نادانی آنها از واقعیات قدرت در دنیا شده بود، اکنون روایت‌‌هایی شده که نشان می‌دهد این خوش‌خیالی و اعتماد به قول و قرارهای جان کری، به رده‌‌های تصمیم‌ساز این جریان نیز سرایت کرده بود. ناصر نوبری، دیپلمات باسابقه وزارت امور خارجه ایران و از حامیان و علاقه‌مندان هاشمی‌رفسنجانی می‌گوید بارها نزد او رفته و نسبت به عواقب اعتماد بی‌قاعده به آمریکایی‌ها پس از توافق ژنو، به او هشدار داده است اما رفسنجانی در جواب او به قول و قرارهای جان کری استناد کرده و بر اساس همین قول و قرارها هشدارهای او را رد کرده است. ناصر نوبری یکشنبه‌شب در برنامه تلویزیونی «جهان‌آرا» از شبکه افق سیما که با موضوع «آینده توافق هسته‌ای و راهبرد آمریکا در مواجهه با ایران» پخش شد، به تشریح وضعیت ایران در برجام پرداخت. وی گفت: در برجام ایران به تمام تعهداتش عمل کرده و به گواه آژانس انرژی اتمی محدودیت‌‌های هسته‌ای را اعمال کرده است اما قرار بود در برابر این تعهدات، طرف مقابل تمام تحریم‌ها را بردارد- که این کار نشده است- از طرف دیگر نباید تحریم‌‌های جدیدی علیه ایران اعمال می‌شد، بنابراین تعادلی که اساس برجام بود (محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در برابر برداشته شدن تحریم‌ها و عدم تحریم جدید) از بین رفت. یعنی در حال حاضر ایران به تعهداتش برای اعمال محدودیت کاملا عمل می‌کند و به برجام پایبند است و طرف‌های مقابل نه‌تنها تعهدات اولیه‌شان را اجرا نکردند که تحریم جدید هم اعمال می‌کنند. الان برجام محدودیت هسته‌ای در برابر ادامه تحریم و افزایش و توسعه تحریم‌هاست و این دقیقا نقض برجام است.  وی با طرح این سوال که در مفاد برجام چه مسائلی دیده شده یا نشده که این حاصل پدید آمده است، تصریح کرد: وقتی طرف مقابل تعهداتش را نقض می‌کند، ما مکانیسم متعادل و برابری برای کنترل و مهار نقض طرف مقابل یا اقدام را نداریم. به عبارت دیگر این روند شکایت در برجام که به «مکانیسم ماشه» معروف شده، عملا نقطه قوت طرف مقابل و نقطه ضعف ما است. دیپلمات باسابقه کشورمان ادامه داد: وقتی طرف مقابل برجام را نقض می‌کند، ما باید در کمیته 1+5 شکایت کنیم که این نقض‌ها صورت گرفته است. اگر ما شکایت کنیم که طرف مقابل برجام را نقض کرده و بخواهیم جلوی نقض گرفته شود، کمیته تشکیل جلسه می‌دهد اما بر اساس مکانیسم طراحی شده، کسی که مورد شکایت قرار گرفته می‌تواند بگوید از شاکی راضی نیستم؛ ظرف چند هفته کمیته‌‌های مرتبی تشکیل می‌شود و پس از 45 روز شورای امنیت تشکیل می‌شود و طرف مقابل نقض تعهداتش را وتو می‌کند و تمام تحریم‌های تعلیق شده باز می گردد. یعنی ما اگر از طرف مقابل شکایت کنیم، به این معناست که تیری به طرف خودمان شلیک کرده‌‌‌‌‌‌ایم.
پاسخ هاشمی به مشکلات توافق
نوبری در ادامه این برنامه تلویزیونی به ماجرای دیدارش با مرحوم هاشمی‌رفسنجانی پس از امضای توافق ژنو پرداخت. وی با اشاره به سابقه همکاری با مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و اعتماد وی به دیدگاه‌‌های کارشناسی نوبری، افزود: بعد از نامه به رئیس‌جمهور، ملاقاتی با آقای هاشمی‌رفسنجانی داشتم. در این دیدار قرار بود خطرات و هچل‌‌های این موافقتنامه را توضیح بدهم. با صمیمیتی که با ایشان داشتم عرض کردم: حاج آقا! یک سنی از شما گذشته و باید به فکر آخرت باشید. اگر ایران براساس این موافقتنامه به هچل افتاد، در آن دنیا جوابی برای آن دارید؟ آیت‌الله هاشمی در جواب بنده گفت: خیال من راحت است. من این بستر را باز کردم و ایران را از بن‌بست نجات دادم. وی افزود: من بلافاصله به ایشان گفتم شما به لحاظ کلی گفتید ولی همه جزئیات توافق به گردن شما است. گفتند چرا باید به گردن من باشد؟ پاسخ دادم چون آقای روحانی با حمایت‌‌های شما رئیس‌جمهور شد و اگر حمایت‌‌های شما نبود او به این منصب نمی‌رسید. گفتند بله! این را قبول دارم. نوبری تصریح کرد: تا این را گفتم آقای هاشمی روی جزئیات مفصل بحث کردند. من رفته بودم که هچل را آنالیز کنم و راه‌حل بگویم، اما جلسه مفصل به ایشان اختصاص یافت. من می‌خواستم بگویم این برنامه‌ای را که آمریکایی‌ها چیدند آخرش به اینجا منجر خواهد شد اما ایشان مرتب می‌گفتند فلانی به من گفته آقای جان کری قول داده است این کارها را بکند. باور کنید مذاکرات من با آقای رفسنجانی مرتب در این می‌گذشت که آقای کری قول داده، آقای کری گفته، آقای کری قول داده.  دیپلمات باسابقه کشورمان ادامه داد: کار به جایی رسید که دیدم دیگر نمی‌توانم دیدگاه‌‌های خود را مطرح کنم. پروپاگاندایی که از آقای کری به ایران منتقل شده بود در حدی بود که تا سطح افراد بسیار مهمی مانند آقای هاشمی‌رفسنجانی توسعه پیدا کرده بود. من می‌خواستم این هچل را تشریح کنم ولی ایشان با اظهارات کری، من را خنثی می‌کرد. نوبری افزود: من در همان جا گفتم که این قول و قرارها در روابط بین‌الملل امروز تعریف نشده است، این قول‌ها و قرارها با سیستم حکومت آمریکا جواب نمی‌دهد. آقای کری امروز هست و فردا نیست. این دولت می‌‌‌‌‌‌‌‌آید و آن دولت می‌رود. در آن نامه به رئیس‌جمهور گفتم شما اگر بندها و جزئیات را در توافق محکم نکنید و این قرارداد را به آقای کری وابسته کنید، احتمال دارد فردا کنگره یک مصوبه بیاورد و با دوسوم رای حتی آقای اوباما هم نتواند کاری کند چه برسد به کری. سفیر اسبق ایران در شوروی گفت: بنده رفتم که بگویم این مدل ما را به هچل می‌اندازد و ما مشکل بانکی و اقتصادی پیدا خواهیم کرد پس بیایید از الان برای کشور برنامه‌‌ریزی کنیم که یک مسیر سالمی برای ارزگیری کشور به دست بیاوریم. ایشان گفتند چه؟ گفتم گردشگری. گفتم با توسعه توریسم ارز به دست بیاوریم و اتکای کشور را به ارز نفتی کم کنیم. ایشان احساس کردند این فکر درازمدت است و تصورشان این بود که کری قول داده و 100 میلیارد دلار نقد بلافاصله پس از امضای توافق ژنو حاصل خواهد شد. نوبری با بیان اینکه این هچل با آنچه در ژنو آمده بود کاملا مشخص بود، تصریح کرد: این معادله را به نحوی تنظیم کرده بودند تا شرایطی پیش بیاید که با تحریم‌ها و برنامه‌‌های اقتصادی که روی ایران اعمال می‌کنند، ایران نتواند متقابلا برنامه هسته‌ای‌‌‌‌اش را توسعه بدهد. این را در موافقتنامه ژنو 4 سال پیش گنجانده بودند. یعنی آنها تحریم‌ها را توسعه دهند و برنامه هسته‌ای ایران نیز محدود بماند. چرا؟ چون قبل از برجام هر چه آنها تحریم‌ها را توسعه می‌دادند، ما هم در مقابل انرژی هسته‌ای را گسترش می‌دادیم و مهار می‌کردیم تحریم آنها را. آنها می‌خواستند توسعه برنامه هسته‌ای را محدود کنند و تحریم‌ها را توسعه دهند. وی ادامه داد: این هچل الان از کجا حاصل شده است؟ از اینجا حاصل شده که ما به طرف مقابل اعتماد کردیم. ما به آمریکا اعتماد کردیم؛ ما فکر کردیم اگر آنچه آنها می‌گویند اجرا کنیم، آنها هم متقابلا آنچه ما می‌خواهیم را در موعد خودش اجرا خواهند کرد. هچل از اینجا شروع شد. در حالی که در روابط بین‌الملل امروز اصولا چیزی به نام اعتماد وجود ندارد و منافع و اهرم‌‌های فشار حرف آخر را در دیپلماسی می‌زند. نوبری با بیان اینکه در انتخابات سال 88 در ستاد موسوی بوده است، خطاب به مردم گفت: مردم! بدانید برجام پشت برجام برای تجزیه ایران برنامه آمریکاست. اگر به ایران عشق دارید جلوی این مسیر که برای ایران طراحی شده بایستید.