محسن شهمیرزادی: تجاوز و سوءاستفاده جنسی «هاروی واینستین» تهیه‌کننده مشهور و قدرتمند هالیوود به هنرپیشگان زن چند روزی است در صدر اخبار رسانههای آمریکایی و بین‌المللی قرار گرفته است؛ مساله‌ای که به نظر از سالهای بسیار دور مطرح بوده اما تاکنون هیچ افشاگری‌ای از جانب رسانه‌ها و هنرپیشههای هالیوودی صورت نپذیرفته بود تا جایی که آنجلینا جولی پس از افشاگری‌‌های رخ داده در روزهای اخیر، خاطره خود در سال 1998 از این تهیه‌کننده را برای نخستین‌بار منتشر کرد. اهمیت این افشاگری از آن جایی برجسته می‌شود که واینستین تولید فیلمهای مطرح هالیوودی نظیر «سینما پارادیزو»، «گریه‌بازی»، «پالپ فیکشن» و «شکسپیر عاشق» را برعهده داشته که به‌واسطه آن حدود 50 جایزه اسکار را از آن خود کرده است. همچنین واینستین در عین تجاوز جنسی به هنرپیشگان زن در طول این سال‌ها، حمایت مالی هیلاری کلینتون در حزب دموکرات را نیز برعهده داشته است. هیلاری کلینتون از جمله حامیان حقوق زنان بود که تلاش داشت آرای این قشر از جامعه را در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا جلب کند.
صعود 30 ساله، سقوط 3 روزه
در 2 هفته گذشته، 2 تن از خبرنگاران نیویورک‌تایمز اقدام به انتشار نتیجه تحقیقات‌شان درباره «هاروی واینستین» از بنیانگذاران شرکت میرامکس و تهیه‌کننده و پخش‌کننده تعدادی از مهم‌ترین فیلمهای 3 دهه اخیر سینمای آمریکا و جهان کردند. بر اساس گزارش تحلیلی و تفصیلی نیویورک‌تایمز، در 30 سال گذشته، واینستین بارها با رفتار غیراخلاقی و درخواست‌های جنسی خود، کارمندان و اطرافیانش را آزار داده است که در این مدت حداقل 8 تن از شاکیان، با پول رضایت خود را به دادگاه اعلام کردهاند. در بخشی از این گزارش، اطلاعاتی از اعترافات و افشاگری‌‌های هنرپیشگان زن هالیوود درباره این تهیه‌کننده مطرح شده است. به طور مثال، امیلی نستور- یکی از زنانی که می‌خواسته وارد صنعت سینما شود- ادعا کرد آقای واینستین به او گفته بود که اگر به پیشنهاد رابطه جنسی با او پاسخ مثبت دهد، موجبات پیشرفتش را در کار فراهم خواهد کرد. همچنین رونان فارو، خبرنگار ان‌بی‌سی و فرزند وودی آلن، ماه‌ها بود درباره ادعاهای چند زن تحقیق می‌کرد که ادعا می‌کردند واینستین از آنها سوءاستفاده جنسی کرده است. چند تن از این زنان حتی حاضر بودند جلوی دوربین تلویزیون حرف بزنند. با این حال مدیران ان‌بی‌سی حاضر نشدند این گزارش را پخش کنند و فارو پس از مشاهده گزارش نیویورک‌تایمز، آن را برای چاپ به نیویورکر فرستاد. او در این گزارش به موارد متعددی از اذیت و آزار جنسی هاروی واینستین پرداخته که در چند مورد او را به تجاوز جنسی به بازیگران زن متهم کرده است. در بخش دیگری از این گزارش تحقیقی به وجود یک نوار صوتی اشاره می‌شود که به صورت مخفیانه توسط پلیس نیویورک ضبط شده و در آن هاروی واینستین در جریان ملاقات با یک هنرمند جوان تلاش می‌کند با او همبستر شود و به تشریح درخواست‌های جنسی خود می‌پردازد. واینستین در حالی که 30 سال از عمر خود را صرف تثبیت اعتبار و قدرت خود در هالیوود کرده بود، تنها در عرض 3 روز از همه اعتبار‌ها افتاد و تمام افراد همراه و همکار او نسبت به وی ابراز انزجار کردند. این افشاگری‌ها نه‌تنها بدنه سینماگران هالیوودی را به لرزه درآورده بلکه تمام رسانههای آمریکایی را که با وجود آگاهی از این موضوع، هیچ‌گاه اجازه انتشار آن را نداده‌‌اند نیز در مظان اتهام قرار می‌دهد.
سکوتی که دیگر نیست
پس از انتشار گزارش نیویورک‌تایمز و نیویورکر، انبوهی از واکنش‌ها و افشاگری‌ها از سوی هنرپیشههای زن و مرد هالیوود منتشر شد. آنجلینا جولی از ستاره‌‌های زن سینما پس از مطرح شدن موضوع تجاوز‌‌های واینستین، با انتشار متنی کلیاتی از خاطرات خود با این تهیه‌کننده را مطرح می‌کند. او بیان کرد در سال ۱۹۹۸ هنگامی که ۲۲ ساله بوده در اتاق هتل آقای واینستین با او دیدار می‌کند و «به صورت غیرعادی» به آنجلینا جولی نزدیک می‌شود. خانم جولی در توضیح این اتفاق می‌گوید: «من در جوانی تجربه خیلی بدی با هاروی واینستین داشتم به همین دلیل تصمیم گرفتم دیگر با او کار نکنم و به دیگران هم هشدار دهم». وی در ادامه می‌افزاید: «این رفتار با زنان در هیچ شرایط و هیچ کشوری قابل قبول نیست». همچنین گوئینت پالترو، هنرمند ۴۵ ساله هالیوودی، در بیانیه‌ای اعلام کرد که در جوانی، زمانی که ۲۲ سال سن داشته است در شرکت واینستین برای پروژه‌ای برگرفته از رمان جین آستین به نام «اما» انتخاب شده است. روزی از جانب مدیر برنامه‌هایش پیغامی مبنی بر جلسه‌ای کاری در هتلی در لس‌آنجلس دریافت می‌کند. هاروی واینستین در آن جلسه به او پیشنهادی شرم‌آور می‌دهد و او هرچه سریع‌تر آن مکان را ترک می‌کند و با برد پیت که در آن زمان نامزدش بوده است مطرح می‌کند. «لارن اکانر» از کارمندان میرامکس نیز بیان داشت: «من زنی ۲۸ ساله هستم که برای زندگی و وضعیت شغلی بهتر تلاش می‌کند. هاروی واینستین مرد ۶۴ سالهای با شهرت جهانی است و این کمپانی اوست. توازن قدرت اینگونه است: من صفر، هاروی واینستین 10! در این کمپانی محیط مسمومی برای زنان وجود دارد». همچنین لارن سیوان، مجری برنامه‌‌های تلویزیونی اعلام کرد سال‌ها پیش آقای واینستین در راهروی رستورانی در منهتن در برابر او خودارضایی کرده است.
افشای اقدامات واینستین باعث شد تا بسیاری از افرادی که پیش از این تجربه همکاری با او را داشته‌‌اند به سرعت واکنش نشان دهند. حزب دموکرات و در راس آن هیلاری کلینتون و باراک اوباما، دونالد ترامپ، برادر و همسر هاروی، کارگردان‌ها و بازیگران و... از جمله افرادی بودند که در روزهای اخیر تلاش داشتند تا این اقدام را محکوم کنند.
تکاپوی دموکراتیک
واینستین یکی از حامیان مالی و معنوی دموکرات‌ها در انتخابات بود و در حالی که رفتارهای جنایت‌آمیزش را نسبت به هنرپیشگان ادامه می‌دهد، حمایت مالی خود را از کلینتون- که خود را حامی و طرفدار حقوق زنان می‌دانست- نیز انجام می‌داد. کلینتون پس از افشای اقدامات واینستین به سرعت نسبت به این اتفاقات واکنش نشان داد. وی در بیانیه خود نوشت: «افشاگری‌هایی که درباره هاروی واینستین صورت گرفته، مرا دچار هول و وحشت کرده است. رفتاری که از سوی زنانی که پا پیش گذاشته‌اند توصیف شده، غیر قابل تحمل است. شجاعت آنها و حمایت دیگران در کمک به توقف چنین رفتاری حیاتی است». باراک و میشل اوباما هم در واکنش به اخبار مربوط به این رسوایی جنجالی نوشته‌اند: «من و میشل از شنیدن اخبار اخیر درباره هاروی واینستین دچار انزجار و بیزاری شده‌ایم. هر مردی که به چنین سبک و سیاقی باعث تحقیر و تضعیف زنان شود، فارغ از شهرت و ثروت مستحق محکومیت است. باید قدردان شجاعت زنانی باشیم که پا پیش گذاشتند و از داستان دردناک‌شان پرده برداشتند. ما همگی باید به فرهنگسازی کمک کنیم. به دختران‌مان قدرت ببخشیم و به پسران‌مان حرمت و شرافت بیاموزیم تا کمتر شاهد سر زدن چنین رفتارهایی در آینده باشیم». نکته جالب آنکه علاوه بر حمایت مالی و معنوی واینستین از رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، مالیا دختر میشل و باراک اوباما دوران کارآموزی‌اش را در واینستین کمپانی گذرانده است.
جدایی هاروی از واینستین
با افشای رسوایی واینستین تمام افرادی که پیش از این متحد و همکار او محسوب می‌شدند، همکاری خود را با این تهیه‌کننده سینما قطع کردند و حتی او از شرکت خود نیز اخراج شد. همچنین آکادمی هنرهای سینما و تلویزیون بریتانیا معروف به «بفتا» عضویت هاروی واینستین چهره بانفوذ هالیوود را به حالت تعلیق درآورد. بفتا با انتشار بیانیه‌ای درباره این تصمیم توضیح داده است: «در آستانه اتهامات بسیار جدی اخیر، بفتا هاروی واینستین را از به تعلیق درآمدن عضویتش در این نهاد مطلع کرده است». یکی از دانشکده‌های سینمایی ایالات متحده نیز اقدام به بازگرداندن 5 میلیون دلاری کرد که از سوی واینستین به عنوان حمایت مالی از فیلمسازان زن به این نهاد آموزشی اهدا شده بود. حتی همسر هاروی واینستین «ایون» نیز، ضمن ابراز همدردی با قربانیان، از رفتارهای شرم‌آور شوهرش پوزش خواست، او گفت بزودی تقاضای طلاق می‌کند و از هاروی واینستین جدا خواهد شد.
20 سال سکوت
نکته مهم در این رسوایی، عدم افشای آن‌چه از سوی رسانه‌ها و چه از سوی هنرمندان است. به نظر می‌رسد قدرت واینستین در هالیوود مانع از آن می‌شد تا هنرپیشگان زن در صورت افشاگری بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین ثروت مالی و قدرتی که به‌واسطه همکاری با دموکرات‌ها به‌دست آمده بود نیز می‌توانست علت کافی برای سکوت رسانه‌ها- با وجود آگاهی نسبت به این قضیه- باشد. رونان فارو که افشاگر این اطلاعات در نیورکر بود به عنوان روزنامه‌نگار آزاد برای ان‌بی‌سی کار می‌کند. او بیان کرد گزارشش درباره واینستین چند ماه پیش آماده انتشار بوده است اما ان‌بی‌سی دست به هر کاری زد تا انتشار این گزارش به تعویق بیفتد. تعجبی ندارد، چون واینستین قراردادهای کلانی با شرکت مادر «ان‌بی‌سی یونیورسال» امضا کرده است. این وابستگی باعث شد رسانههای دیگر هم از قید واینستین آزاد نباشند و در نتیجه شایعه، شایعه بماند. خبرنگار نیویرکرز «ربکا تریست» نیز از رشوه‌‌های غیرمستقیم واینستین به خبرنگاران پرده برداشت و نوشت: بسیاری از روزنامه‌نگاران به عنوان مشاور پروژه‌های فیلمسازی یا به عنوان فیلمنامه‌نویس برای واینستین کار می‌کردند». واینستین خبرنگاران را با دادن قراردادهای کتاب و فیلم به خود وابسته می‌کرد. گفته می‌شود او همچنین به آنها اخباری راجع به زندگی خصوصی زنانی می‌داد که می‌توانستند برایش خطر ایجاد کنند. این اخبار را ستون‌نویس‌های شایعه‌پراکن روزنامه‌ها با حرص و آز تمام منتشر می‌کردند. «شارون واکسمن»، ستون‌نویس نیویورک‌تایمز نیز از تهدیدات واینستین علیه سایر رسانه‌ها پرده برداشت و نوشت: در سال ۲۰۰۴ گزارشی افشاگرانه برای این روزنامه نوشته بوده اما واینستین به دفتر روزنامه آمده و شکایت کرده و هنرپیشههای آمریکایی مت دیمون و راسل کرو هم که دوستان واینستین بوده‌اند میانجیگری کردهاند و در نتیجه جلوی انتشار گزارش گرفته شده است. دین باکت، سردبیر کنونی این روزنامه، می‌گوید نمی‌تواند تصور کند چنین چیزی زمانی برای نیویورک تایمز رخ داده باشد.
هالیوودی‌ها در پی تبرئه
در این میان هنرمندان هالیوود با توئیت‌‌های خود درباره واینستین موجب شدند این رسوایی تا مدت‌ها جزو ترندهای توئیتر باقی بماند. اسکات دریکسون، کارگردان فیلم «دکتر استرنج» با شبیه دانستن این رسوایی و رسوایی کلیسای کاتولیک نوشت: «30 سال مخفی کردن سوءاستفاده جنسی- نه فقط در کلیسای کاتولیک بلکه در هالیوود اوج لیبرالیزم». جرج کلونی از بازیگران مطرح هالیوود نوشت: «در سالهای اخیر شایعاتی در این باره وجود داشت ولی من هرگز رفتار ناشایستی از او ندیدم و همکاری خوبی با هاروی واینستین داشتم. با این حال چنین حرکاتی شرم‌آور و غیرقابل توجیه است، متأسفم.» کیت وینسلت نیز نوشت: «از طرح چنین اتهاماتی علیه یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین تهیه‌کنندگان هالیوود متعجب شدم، حیرت‌آور است، هاروی واینستین را محکوم می‌کنم. زنان شجاعی را که با افشاگری‌‌های خود این رفتارهای زشت را علنی کردهاند، تحسین می‌کنم». جنیفر لارنس هم در توئیتی تلاش داشت تا همکاری خود با واینستین را بی‌حاشیه مطرح کند و نوشت: «از شنیدن این ماجراهای دردناک، آزرده خاطر شدم، در گذشته با هاروی واینستین کار کردم ولی رفتار بدی از او ندیدم. چنین سوءاستفاده‌‌‌هایی آزاردهنده و شرم‌آور است، از تمام کسانی که شجاعانه این اذیت و آزار جنسی را افشا کردهاند، حمایت می‌کنم».
دومینویی که آغاز شده است
بن افلک، کارگردان فیلم ضدایرانی «آرگو» نیز در پی واکنش به این حادثه، نوشت: «چنین رفتاری کاملا غیر قابل قبول است و من مدام از خودم می‌پرسم از دست من چه کاری ساخته است که مطمئن شوم نظیر این اتفاق برای دیگران تکرار نشود». بلافاصله بعد از اظهارنظر افلک درباره رفتار واینستین، یکی از هواداران در توئیتر پستی منتشر کرد مبنی بر اینکه بهتر است افلک جلوی دهانش را بگیرد و سکوت پیشه کند. هوادار دیگری بلافاصله ماجرای تعدی به برتن را پیش کشید و نوشت: «او یک بار سر صحنه «TRL» به هیلاری برتن دست درازی کرده بود. انگار همه فراموش کردهاند». بن افلک که اوضاع برایش قدری بحرانی شده بود، با توئیت کردن عبارت «من فراموش نکردم» از هوادارانش عذرخواهی کرد و نوشت: «من آن موقع بچه بودم». اما کمی بعد، مجری سابق ام‌تی‌وی اقدام به انتشار ویدئویی تحت عنوان «تی‌‌آرال بدون سانسور» کرد. در این ویدئو، برتن بدون اینکه از فرد مشخصی نام ببرد ماجرای آزار و اذیتی را که سر صحنه فیلمبرداری آن مجموعه تلویزیونی رخ داده، شرح می‌دهد. بن‌افلک که مدام تلاش می‌کرد با عذرخواهی این ماجرا را مسکوت نگه دارد اما دومینوی رسوایی به او نیز برخورد و این کارگردان فیلم ضدایرانی به سرعت در کنار واینستین در صدر اخبار فجایع پشت‌پرده هالیوود ایستاد. حال این سوال مطرح است که آیا بناست سکوت چندساله پشت‌پرده هالیوود شکسته شود؟ سکوتی که بعضا در سینمای ایران نیز محسوس است و بازیگرانی معدود از پشت‌پرده‌‌های نه چندان پاک برخی سینماگران پرده برداشتند. اتفاقی که هربار مطرح شد، با بایکوت برخی رسانه‌ها و تحریم عملی هنرپیشههای زن مسکوت ماند.