گروه‌بین‌الملل: از بامداد دوشنبه و پس از پایان ضرب‌الاجل دولت مرکزی عراق به پیشمرگ‌‌های کرد برای عقب‌نشینی از مناطق تحت تصرف‌شان در استان کرکوک و عدم تمکین «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان به خواسته بغداد مبنی بر لغو نتایج همه‌پرسی نامشروع در این اقلیم، عملیات بازپس‌گیری آغاز شد. در این عملیات، نیروهای امنیتی و پلیس فدرال، به‌دستور شخص حیدر العبادی، نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، از سمت شهر طوزخورماتو واقع در محور جنوب شرقی کرکوک به سمت شهر پیشروی خود را آغاز کردند. هدف این عملیات عقب‌راندن نیروهای پیشمرگ کرد، شبه‌نظامیان حزب کارگر کردستان(پ‌ک‌ک) و کردهای پژاک اعلام شده است. تحویل فرودگاه، تحویل پایگاه «کی- 1» و تحویل چاه‌های نفتی کرکوک که در این عملیات به تصرف ارتش عراق درآمد، از جمله درخواست‌های بغداد از مقام‌های اقلیم کردستان بود که پس از چند روز مذاکره، مورد موافقت بارزانی قرار نگرفت. منابع میدانی درباره جزئیات این عملیات تصریح کردند، نیروهای پیشمرگ کرد که اکثرا طرفداران و وابستگان به حزب اتحادیه میهنی کردستان (حزب مرحوم جلال طالبانی) هستند، بدون درگیری، مناطق اشغال شده را تحویل نیروهای عراقی دادند اما گروهی دیگر از نیروهای کرد وابسته به بارزانی، درگیری‌های پراکنده‌ای با نیروهای عراقی داشتند اما در نهایت مجبور به عقب‌نشینی از مواضع اشغالی شدند.
دستور نخست‌وزیر و تحریک استاندار برکنار شده
دقایق اولیه بامداد دوشنبه، حیدر العبادی دستور داد نیروهای مسلح عراق، امنیت کرکوک را بر عهده بگیرند و بر این استان مسلط شوند و در عین حال همه مردم را تحت حمایت قرار بدهند. در مقابل، نجم‌الدین کریم، استاندار کرکوک که پارلمان عراق او را برکنار کرده است، از مردم این استان خواست با در دست گرفتن سلاح مقابل نیروهای عراقی مقاومت کنند. استاندار برکنار شده کرکوک، ضمن تحریک نیروهای پیشمرگ به درگیری، این استان را به مقصد سلیمانیه ترک کرده است. رسانه‌های کرد زبان خبر دادند مسعود بارزانی، رئیس دولت اقلیم کردستان به واحد‌های کرد «چراغ سبز» نشان داده که «با تمام قوا» علیه نیروهای عراقی بجنگند. او در عین حال با محافظه‌کاری به نیروهای کرد دستور داده آغازگر حملات نباشند.
مناطق آزاد‌شده در کرکوک
از همان ساعات نخستین عملیات، نیروهای امنیتی و پلیس‌فدرال توانستند بخش وسیعی از کرکوک را تحت کنترل خود درآورند. نیروهای مشترک عراقی در جریان این عملیات موفق شدند با تسلیم برخی نیروهای پیشمرگ، پایگاه هوایی کلیدی موسوم به «کی‌-1»، میدان‌های نفتی تل ورده، بابا کرکر، بای حسن، پروژه «قطار کرکوک» و فرودگاه کرکوک را آزاد کنند. به گزارش منابع میدانی، نیروهای عراقی همچنین کنترل فرودگاه کرکوک و میادین نفتی را در دست گرفته‌اند و نیروهای پیشمرگ نیز بدون درگیری و مقاومت این مناطق را ترک کردند. در ادامه پیشروی‌ها نیز نیروهای نظامی عراق موفق شدند شرکت گاز شمالی، مرکز پلیس و نیروگاه برق پل خالد و جاده الریاض- خالد را به کنترل خود درآورند. گروهی از نیروهای ارتش نیز با کمک پلیس فدرال که عملیات خود را از شهر طوزخورماتو آغاز کرده بودند به محله «شهرک صنعتی» در جنوب شهر رسیدند و آن را تحت سیطره خود درآوردند. در این منطقه هم کردها پس از درگیری خفیفی که شکل گرفت، مواضع اشغالی را ترک کردند. طبق گزارش‌ها، نیروهای عراقی در مناطق آزاد شده، مقادیر زیادی سلاح وابسته به کردها کشف و ضبط کرده‌اند. نیروهای عراقی، اندکی پس از آنکه مواضع‌شان در مناطق پاکسازی‌شده را تثبیت کردند، با ادامه عملیات، شرکت گاز شمال، نیروگاه برق، پاسگاه پلیس و چند منطقه دیگر را تحت کنترل خود درآوردند. نیروهای عراقی همچنین موفق شدند منطقه «مریم بیک» و جاده بین مناطق «مریم بیک- الرشاد» در جنوب استان کرکوک را آزاد کنند. در حالی‌که ستاد مشترک فرماندهی عراق گفته بود نیروهای دولتی بخشی از جاده‌ها و تأسیسات اصلی و زیربنایی شهر از جمله شرکت گاز را به کنترل خود در آورده‌اند، مقام‌های وزارت نفت عراق تأکید کردند رهبران اقلیم کردستان موافقت کرده‌اند از درگیری در تأسیسات گازی و نفتی کرکوک خودداری کنند. نیروهای عراق همچنین بدون درگیری وارد ساختمان استانداری کرکوک شدند و کنترل آن را در دست گرفتند. بدین ترتیب درکمتر از 20 ساعت از آغاز عملیات طبق اعلام منابع غیر رسمی، شهر و استان کرکوک بدون درگیری، تحت کنترل نیروهای مشترک ارتش عراق در آمد و به‌دستور العبادی پرچم عراق در تمام مناطق این استان برافراشته شد. همچنین در پی اوضاع استثنایی کرکوک، اداره آموزش‌وپرورش این استان، دیروز تمام مدارس را تعطیل اعلام کرد.
تسلط نیروهای عراقی بر طوزخورماتو
روز گذشته همچنین نیروهای عراق، کنترل شهر طوزخورماتو واقع در 88 کیلومتری جنوب کرکوک را به دست گرفتند. این شهر زمانی بخشی از استان کرکوک بود اما از زمان اصلاحات اداری در سال 1976 میلادی بخشی از استان صلاح‌الدین شده است. از پنجشنبه‌شب این شهر، شاهد درگیری‌های پراکنده میان نیروهای پیشمرگ و نیروهای داوطلب ترکمانی بود و این درگیری‌ها پس از آن صورت گرفت که نیروهای پیشمرگ، حسینیه «ده‌ ده غائب» در «الحی العسکری» را هدف قرار دادند. به گزارش پایگاه خبری السومریه‌نیوز، حزب اتحادیه میهنی کردستان همه دفاتر خود در این شهر را به نیروهای عراقی تحویل داده است. پس از این پیروزی، احمد عبدالله عبد، استاندار صلاح‌الدین طی حکمی عادل شکور مدیر ناحیه آمرلی از توابع زیر نظر شهر طوزخورماتو را فرماندار جدید این شهرستان اعلام کرد.
انتخاب استاندار عرب برای کرکوک
به دنبال عزل نجم‌الدین کریم، استاندار سابق کرکوک از سوی دادگاه عالی عراق، راکان سعید الجبوری که معاون استاندار بود به عنوان استاندار جدید کرکوک منصوب شد. نجم‌الدین کریم یکشنبه‌شب و پس از پایان ضرب‌الاجل نخست‌وزیر عراق برای پذیرش خواسته‌های دولت مرکزی که اربیل آنها را رد کرده بود به خیابان‌های کرکوک آمده و مردم را به مسلح شدن و مقابله با ارتش عراق تشویق کرده بود. بدین ترتیب، برای نخستین‌بار یک غیرکرد وظایف استانداری کرکوک را برعهده می‌گیرد.
اختلافات میان حزب طالبانی و حزب بارزانی
همزمان با تشدید تنش در استان کرکوک عراق، اختلافات میان 2 حزب بزرگ کردستان عراق یعنی حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی و حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری خانواده طالبانی افزایش پیدا کرده است. برخی رسانه‌ها ویدئوهایی را منتشر کردند که در آن جوانان کرد به سمت نیروهای پیشمرگ وابسته به حزب طالبانی که در حال عقب‌نشینی از مواضع‌شان در کرکوک بودند، سنگ پرتاب می‌کنند. در همین راستا، سعدی احمد بیره، سخنگوی رسمی اتحاد میهنی کردستان دوشنبه بدون اشاره صریح به نام حزب اتحاد دموکراتیک کردستان، گفت برخی شبکه‌های تلویزیونی تلاش می‌کنند بر «شکست همه‌پرسی» سرپوش بگذارند. پیره، این شبکه‌های را که از آن به صراحت نام نبرد، به «آغاز جنگ روانی» علیه «افکار عمومی در کردستان» متهم کرد و گفت این منابع، اخبار درست را به مردم منتقل نمی‌کنند. همزمان با این سخنان، حزب دموکراتیک کردستان، رقیب خود، حزب اتحادیه میهنی را به خیانت متهم کرد و گفت مواضع خود در کرکوک را تخلیه کرده و به نیروهای مرکزی عراق تحویل داده است. منابع عراقی می‌گویند این اختلافات به قدری شدید است که ممکن است به درگیری مسلحانه میان نیروهای 2 حزب منجر شود. در تداوم تبادل این اتهام‌زنی‌ها، ریاست کردستان عراق در اولین واکنش رسمی پس از درگیری‌های اخیر در کرکوک با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، پیشروی‌های حشدالشعبی در کرکوک به دلیل «خیانت» برخی از پیشمرگ‌ها محقق شده است. در این بیانیه آمده است: برخی رهبران حزب اتحادیه میهنی به نیروهای تحت امر خود دستور داده‌اند از مناطقی که تحت کنترل آنها بوده عقب‌نشینی کنند و این امر باعث شد نیروهای نظامی عراقی بر این مناطق سیطره یابند. در واقع، بروز اختلاف میان حزب بارزانی و حزب طالبانی به ‌این معناست که از این به بعد پیشمرگ‌های سلیمانیه در معادلات اقلیم کردستان عراق دست بالاتر را خواهند داشت و توافقاتی که از آن به عنوان توافق بغداد و کردها برای کنترل مشترک بر نفت کرکوک یاد می‌شود به پیشمرگ‌های سلیمانیه ارجاع داده می‌شود و بدین ترتیب رویای بارزانی برای تشکیل کشور موهوم کردستان و حکومت بر آن بر باد می‌رود.
فرار ساکنان کرکوک
همزمان با تشدید درگیری‌های نظامی در کرکوک، عضو شورای استانداری کرکوک اعلام کرد به دلیل بحران، موج گسترده مهاجرت‌ها در این استان شکل گرفته است. علی مهدی، عضو شورای استانداری کرکوک و سخنگوی جبهه ترکمان‌های عراق با بیان این مطلب، تصریح کرد ۶۰ درصد از ساکنان کرکوک به 2 استان سلیمانیه و اربیل در اقلیم کردستان رفته‌اند. علی مهدی گفت آوارگان این استان از قومیت‌های مختلفند اما بیشتر آنها کرد هستند.
پیام العبادی به پیشمرگ‌ها
نخست‌وزیر عراق از نیروهای پیشمرگ خواسته است به وظیفه خود تحت فرمان نیروهای فدرال کشور عمل کنند و در عین حال به شهروندان منطقه کردستان و کرکوک اطمینان داد نیروهای عراقی به حفظ امنیت و سلامت آنها اهتمام می‌ورزند. حیدر العبادی طی بیانیه‌ای گفت:  ما به ساکنان منطقه کردستان و بویژه مردم کرکوک اطمینان می‌دهیم به فکر امنیت و سلامت و منافع آنها هستیم و صرفا به وظیفه قانونی خود برای اداره این استان و برقراری امنیت و حمایت از سرمایه ملی در کرکوک عمل می‌کنیم. ما می‌خواهیم که شهر کرکوک همچنان نماد همزیستی همه عراقی‌ها با تمام قومیت‌ها باشد. در ادامه این بیانیه از تمام شهروندان عراقی خواسته شده با نیروهای مسلح کشور همکاری کنند تا این نیروها نیز که اولویت‌شان حفظ جان و امنیت شهروندان است، در کرکوک امنیت را برقرار کنند و در عین حال از تاسیسات و زیرساخت‌ها و نهادهای کشوری در این استان حفاظت کنند. وی همچنین از همه کارمندان در کرکوک خواست به طور عادی به کار خود ادامه دهند و از تعطیل کردن کار بپرهیزند، زیرا پای منافع شهروندان عراقی در میان است.
عقب‌نشینی پیشمرگ‌ها از منطقه مورد مناقشه جلولاء
در ادامه تحولات میدانی دیروز عراق، یک منبع محلی در استان دیالی اعلام کرد نیروهای پیشمرگ مستقر در اطراف شهر جلولاء در 60 کیلومتری شمال شرق بعقوبه شروع به عقب‌نشینی از مواضع‌شان کردند. این منبع که خواست نامش فاش نشود، تاکید کرد نیروهای امنیتی مشترک آماده استقرار در مواضع و مقرهای نیروهای پیشمرگ هستند که در حال عقب‌نشینی‌اند. شهر جلولاء از مناطق مورد مناقشه در دیالی است که ساکنان آن عرب،‌ کرد و ترکمانی هستند.
ورود آمریکا به خط بحران
در واکنش به گزارش‌ها درباره تبادل آتش‌ توپخانه میان نیروهای دولتی عراق و پیشمرگ‌‌های کرد در اطراف کرکوک، وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) در بیانیه‌ای از همه طرف‌ها در منطقه خواست بر نبرد با تهدید مشترک موجود، یعنی گروه داعش تمرکز کرده و از افزایش تنش میان شهروندان عراقی خودداری کنند. این در حالی است که نمایندگان آمریکا در ائتلاف مدعی مبارزه با داعش، روز گذشته نشستی بدون حضور مقام‌های عراقی، با پیشمرگ‌ها در اربیل برگزار کردند. «هلکرد حکمت» سخنگوی وزارت پیشمرگ با اعلام برگزاری این نشست در اربیل، تصریح کرد مشارکت‌کنندگان آخرین تحولات در کرکوک را بررسی کردند. «کریم سنجاری» سرپرست وزارت پیشمرگ در منطقه کردستان، در این نشست با متهم کردن نیروهای حشدالشعبی در کرکوک، گفت وضعیت در کرکوک همین‌طور نخواهد ماند. سنجاری همچنین ارتش و پلیس فدرال عراق را متهم کرد علیه مردم منطقه کردستان و ثبات آنها اقدام و به آنها حمله کرده‌اند. سفیر آمریکا در عراق، نیز عصر دیروز با «فؤاد معصوم» رئیس‌جمهوری عراق دیدار کرد. معصوم که یکی از رهبران حزب اتحادیه میهنی کردستان به شمار می‌رود، در گفت‌و‌گو با سفیر آمریکا خواستار توقف منازعه در کرکوک شد و به گفت‌وگو برای حل‌وفصل این تنش فراخواند.
هشدار ترکیه به اقلیم کردستان
در واکنش به تنش‌های نظامی در کرکوک و حضور شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان در این درگیری‌ها، وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد آماده است با دولت مرکزی بغداد برای پایان دادن به حضور عناصر پ‌ک‌ک در منطقه کرکوک همکاری کنند. وزارت خارجه ترکیه طی بیانیه‌ای ضمن استقبال از اینکه دولت عراق، حضور پ‌ک‌ک در کرکوک را به مثابه اعلان جنگ دانسته، آمادگی خود برای کمک به ریشه‌کن کردن این گروه تروریستی را اعلام کرد.
واکنش روسیه به بحران در کرکوک
روسیه و مصر در بیانیه‌های جداگانه اربیل و بغداد را به خویشتنداری و حل بحران براساس اصل تمامیت ارضی عراق دعوت کردند. سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد، مسکو از حل دیپلماتیک اختلافات بین بغداد و اربیل که مبتنی بر وحدت ارضی عراق و حفظ منافع و حقوق کردها باشد، حمایت می‌کند. وزارت خارجه مصر نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد این درگیری‌ها می‌تواند اوضاع را پیچیده‌تر کرده و به تنش‌ها دامن بزند و وضعیت بی‌ثباتی را در منطقه ایجاد کند. این وزارتخانه تمام طرف‌ها را به آرامش و گفت‌وگو برای دستیابی به راه‌حل‌های توافقی فراخواند تا بحرانی که ممکن است ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی پیدا کند،
پایان یابد.