آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان بازی اخیر ترامپ علیه ایران، اگرچه بارها بر همکاری و تایید اجرای تعهدات ایران تاکید کرد اما درباره مورد ادعایی دولت آمریکا، نه‌تنها سکوت نکرد بلکه همواره مواضعی در تقویت ادعای کاخ سفید مبنی بر ضرورت بازرسی از مراکز نظامی ایران اتخاذ کرد.  
به گزارش «وطن‌امروز»، یوکیا آمانو پس از دیدار با نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل، در 2 نوبت بازرسی از مراکز نظامی ایران را از مجوزهایی دانست که توافق هسته‌ای ایران و 1+5 به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده است. استناد او به یکی از بندهای مربوط به یکی از ضمائم برجام موسوم به بند «T» است. او حتی اخیرا خواستار آن شد تا روسیه و آمریکا نظر نهایی خود را درباره ماهیت حقوقی این بند ارائه دهند. روز گذشته سرگئی ریابکوف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، معاون وزیر خارجه روسیه گفت اساسا این موضوع یعنی بند T در حوزه اختیارات آژانس نیست. اظهارنظر ریابکوف به معنای آن است که روس‌ها آژانس را درباره این مورد از متن برجام، مسؤول نمی‌دانند و طبیعتا گزارش یا نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره آن نیز فاقد وجاهت قانونی خواهد بود. دیروز معاون وزیر خارجه روسیه با دستاویز قرار دادن بند «T» متن برجام به منظور بازرسی از مراکز نظامی ایران مخالفت کرد. سرگئی ریابکوف پس از نشستی که به منظور بررسی تحولات پیرامون برجام در مسکو برگزار شده بود، تأکید کرد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجاز به انجام بازرسی از مراکز نظامی ایران نیست و نباید غرب از بند «T» متن برجام برای انجام چنین بازرسی‌هایی سوءاستفاده کند. به گزارش فارس، ریابکوف در گفت‌وگو با خبرگزاری «تاس» تأکید کرد: «من مایلم به صورت کاملا شفاف و مستقیم اعلام کنم که رسیدن به برخی موضوعات جعلی با مضمون فعالیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روی بند «T» برجام که مربوط به تأسیسات نظامی ایران می‌شود، اصلا برای ما موضوعیت ندارد، هر چند جزو موضوعات مورد بحث در حال حاضر است». وی افزود: «مسکو به طور خاص تأکید دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجاز به انجام چنین بازرسی‌هایی نیست و نمی‌تواند چنین مسؤولیتی را عهده‌دار شود چرا که بند T به مسائل خارج از محدوده صلاحیت آژانس می‌پردازد». دیپلمات ارشد روسیه ادامه داد: «با این وجود، درباره برنامه موشکی ایران، برخی همتایان ما ترجیح می‌دهند مسائل خلاف واقعیت را عنوان کنند. ما نمی‌توانیم آنها را وادار به درک این منطق روشن و حقایق مشخص کنیم». ریابکوف همچنین گفت: «از آنجایی که آنها اصرار بر این قضیه دارند، ما نیز می‌گوییم اگر شما نمی‌توانید بدون بحث در این رابطه جلو بروید، بهتر است آن را در جلسات آینده نشست کمیسیون مشترک مطرح کنید و اگر دیگر طرف‌های برجام مایل به بحث در این رابطه هستند، مسکو نیز آمادگی دارد تا موضع خود را به بحث بگذارد».
آمانو دقت نکرد!
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از دیدار چندی پیش با نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل، درباره خواسته آمریکایی‌ها مبنی بر بازرسی از مراکز نظامی ایران به گونه‌ای اظهارنظر کرد که گویا این خواسته آمریکایی‌ها یکی از مفاد توافق میان ایران و 1+5 و از اختیارات و مسؤولیت‌‌های آژانس است.
استناد کاخ سفید و آمانو به بند T مندرج در ضمیمه اول برجام است. این بند که می‌تواند یک مکمل برای بخش Q باشد، با عنوان اصلی «فعالیت‌هایی که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای نقش داشته باشد» قید شده است. ذیل این عنوان، مواردی که شامل فعالیت‌‌های ممنوع می‌شوند عبارتند از:
- طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی یا استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه‌سازی وسایل انفجاری هسته‌ای
- طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی یا استفاده از چاشنی‌های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای مناسب هستند، مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده و موضوع پایش باشد.
- طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی یا استفاده از سیستم‌های تشخیص انفجار (دوربین‌های Streak، دوربین‌های سرعت بالا یا دوربین‌های Flash X-Ray) مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هسته‌ای، مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده و موضوع پایش باشد.
- طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی یا استفاده از چشمه‌های نوترونی هدایت‌کننده انفجارات یا مواد خاص برای چشمه‌های نوترونی هدایت‌کننده انفجارات. درباره این ممنوعیت‌ها هیچ اشاره‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشده است. یعنی طرفین درباره اینکه آژانس مسؤول این راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی باشد، توافقی نکرده‌اند.
اما نکته مهم‌تر این است که روسیه با اشاره به اینکه در متن بخش T نام کمیسیون مشترک برجام قید شده، معتقد است مرجع رسیدگی‌کننده به این موارد و تکالیف ایران، کمیسیون مشترک برجام است، نه آژانس.  4 مهرماه امسال آمانو از آمریکا و روسیه خواست تفسیر واحدی از این بند برجام ارائه دهند. یوکیا آمانو در گفت‌وگو با رویترز ابزارهای آژانس برای راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی بند T را محدود توصیف کرد و گفت: ایران در دیگر بندها متعهد به شفاف‌‌سازی و ایجاد زمینه برای نظارت و دسترسی آژانس شده است، اما در این بند چنین چیزی نمی‌بینم. وی همچنین با ابراز امیدواری درباره مذاکره طرف‌‌های توافق هسته‌ای در کمیسیون مشترک پیرامون این موضوع، گفت: حتی شفاف‌‌سازی درباره اصطلاحی مثل «فناوری» نیز گامی رو به جلو است.