گروه سیاسی: از شهریور امسال یعنی 6 ماه پس از آغاز به کار دولت جدید در آمریکا، زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال تغییر در وزارت خارجه این کشور مطرح شد. رکس تیلرسون، تاجر 65 ساله تگزاسی و رئیس هیات مدیره شرکت بزرگ اکسون‌موبیل نخستین وزیر خارجه دونالد ترامپ بود.
در واقع رئیس‌جمهور تاجر، یک کاسب را وزیر خارجه کرد و اختلاف‌ها شاید از همین جا
شروع شد. به گزارش«وطن امروز»، سیاست‌های تاجر و کاسب در مسائل مهمی مثل مناسبات با اروپا و خروج آمریکا از پیمان‌های جهانی و منطقه‌ای، نحوه تنظیم مناسبات با روسیه، چگونگی مهار کره‌شمالی و مسائل خاورمیانه و تا حدودی ایران، یک جاهایی از هم دور شد. در موضوع کره‌شمالی بیشترین اختلاف بین ترامپ و تیلرسون نمود پیدا کرد. در حالی که ترامپ درگیر آزمایش موشکی جدید «مرد موشکی» بود، تیلرسون که در تعطیلات به سر می‌برد، ترجیح داد وارد منازعه نشود. بعدها در اوج بحران کره‌شمالی، تیلرسون بر طبل مذاکره و استفاده از کانال‌های گفت‌وگو کوبید. آنجا بود که ترامپ دیگر طاقت نیاورد و در موضع‌گیری رسمی گفت تیلرسون با مذاکراتش درباره کره‌شمالی دارد وقت آمریکا را تلف می‌کند.
اختلافات تاجر و کاسب اما به توهین کشید. در جریان ماجرای استعفای تیلرسون، او در دیالوگی که با مایک پنس، معاون اول رئیس‌جمهور داشت، ترامپ را «بی‌مغز» خطاب کرد. توهینی که بلافاصله توسط سی‌ان‌ان منتشر شد. ترامپ هم با همان شیوه همیشگی‌اش، کار را به توئیتر کشاند و گفت ضریب هوشی او از تیلرسون بالاتر است و با این کنایه، وزیر خارجه‌اش را کم‌عقل خطاب کرد.
اختلافات تاجر و کاسب در مساله خاورمیانه و نزاع کشورهای حاشیه خلیج فارس هم مشهود بود. در حالی که در ابتدای این بحران، ترامپ یعنی تاجر، همان کسی که 500 میلیارد دلار قرارداد با آل‌سعود منعقد کرد و ایوانیکا دخترش نیز یک صله یکصد میلیون دلاری از شاهزادگان سعودی خلعتی گرفته بود، جانب عربستان را گرفت و قطر را مشکل دانست اما کاسب یعنی تیلرسون، همان مدیر ارشد شرکت نفتی اکسون موبیل، طرف قطر را گرفت.
در موضوعاتی مانند روسیه، اروپا و ایران هم رئیس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا اختلافات آشکاری داشته‌اند. این اختلافات آنقدری هست که حالا درباره گزینه‌های جایگزینی تیلرسون گمانه‌زنی شود. به نظر می‌رسد تاجر، دیگر نمی‌تواند کاسب را تحمل کند.
گزینه‌های مطرح برای جایگزینی تیلرسون، نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل و مایک پامپئو، رئیس سیا هستند.
نیکی هیلی 45 ساله، فرماندار سابق کارولینای جنوبی، حالا سفیر و نماینده آمریکا در سازمان ملل است. جمهوری‌خواهان بشدت نسبت به ارتقای او در دولت ترامپ امیدوارند. او در ماجرای سفر به وین و مذاکره با آمانو درباره ضرورت اعمال تفسیر آمریکا از بند T ضمیمه اول برجام نقش پررنگی ایفا کرد. هیلی در جریان آن دیدار به آمانو دیکته کرد برخلاف تفسیر روسیه از این بند، باید موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران در دستور کار آژانس قرار گیرد. او نسبت به تیلرسون، مواضع نزدیک‌تری به ترامپ دارد. به طور کلی مواضع نیکی هیلی و ترامپ در مسائل سیاست خارجی آمریکا نزدیک به هم است. درباره ایران نیز مواضع نیکی هیلی تندتر از مواضع تیلرسون است.
جمهوری‌خواهان کنگره آمریکا ماموریت هیلی در جریان اعمال نظر دولت آمریکا در قبال پرونده توافق هسته‌ای با ایران را ستایش می‌کنند. حضور هیلی در کابینه ترامپ می‌تواند مناسبات ترامپ با جمهوری‌خواهان را بشدت بهبود بخشد.
همه چیز برای حضور هیلی در وزارت خارجه آمریکا فراهم است ولی در این میان به نظر می‌رسد ترامپ با وجود دل خونی که از تیلرسون دارد اما نسبت به هیلی نگرانی‌هایی دارد. هیلی یک آمریکایی از پدر و مادری هندی است و این با سیاست‌های عوام‌فریبانه و آمریکایی ترامپ تا حدودی تداخل دارد. از طرف دیگر، ترامپ از آن می‌ترسد که با توجه به جایگاه هیلی در حزب جمهوری‌خواه، این حزب در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده هیلی را به عنوان گزینه نهایی خود معرفی کند. اینها ملاحظاتی است که ترامپ درباره هیلی دارد.
گزینه دیگر اما مایک پامپئو، جمهوری‌خواه 53 ساله کانزاسی، رئیس سیا است. کسی که سیاست‌های او تا حدود زیادی مطلوب ترامپ است و در مسائل مختلف توانسته سیا را پای ترامپ بیاورد. حتی در ماجرای برجام و ادعای همکاری ایران و کره‌شمالی، پامپئو برای ترامپ سنگ تمام گذاشت. او جنگ‌طلب‌تر از نیکی هیلی است و سیاست‌هایش در منطقه، با محوریت حمایت از اسرائیل تنظیم شده است. هماهنگی پامپئو با ترامپ در موضوع سوریه نیز چشمگیر بوده است. در حوزه سیاست‌های امنیتی داخلی نیز او با ترامپ همسو است. پامپئو از حامیان گردآوری گسترده اطلاعات تمـاس‌های شهرونــدان آمریکایی بـوده است. سیاست‌های او در موضوع
بازجویی‌ها و مخالفت با تعطیلی زندان گوانتانامو نشان می‌دهد این افسر بازنشسته ارتش آمریکا بشدت جنگ‌طلب است.
در آمریکا برخی نزدیکان ترامپ معتقدند شانس پامپئو برای جایگزینی تیلرسون بیشتر از شانس نیکی هیلی است. با این حال اما آنچه مسلم است اینکه محافل سیاسی و رسانه‌ای در آمریکا، تغییر در راس وزارت خارجه آمریکا را قطعی می‌دانند.
در ادامه گزارش واشنگتن‌پست درباره این موضوع را می‌خوانید. واشنگتن‌پست روز یکشنبه نوشت نیکی هیلی و مایک پامپئو، 2 فرد در نظر گرفته شده برای جانشینی رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا هستند که هر دو مواضع تقریبا مشابهی دارند. واشنگتن‌پست در این گزارش به قلم جاش راگین می‌نویسد: این روزها در محافل عمومی و خصوصی آمریکا یک پرسش رایج میان مردم مطرح است و آن اینکه، چه کسی جانشین رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا خواهد شد؟ هر چند در دولتی که مقام وزارت خارجه و اصولا دیپلماسی نقش چندان محسوسی ندارد، وزیر خارجه شدن شغل خیلی دهان‌پرکنی نیست.
به گزارش ایرنا، این در حالی است که تیلرسون تمام شایعات درباره انصرافش از این مقام را تکذیب می‌کند. او ماه قبل در سخنانی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا را «کودن» نامید که همین اظهارنظر او شایعات درباره احتمال برکنار شدنش را تقویت کرد اما ترامپ حسن اعتماد خود را در محافل عمومی نسبت به تیلرسون ابراز کرده است.
درون کاخ سفید شنیده می‌شود که این دعوای تیلرسون با دوایر مختلف حلقه داخلی ترامپ بود که باعث شده است دوران کاری‌اش طولانی‌مدت نباشد. برخی می‌گویند امکان دارد تیلرسون یک سال تمام در پستش بماند تا هم حفظ آبرو شده باشد و هم کار بازسازی وزارت خارجه که به عنوان وظیفه نخستش در این وزارتخانه اعلام کرده بود، تکمیل شود.
واشنگتن‌پست می‌افزاید: کارنامه کاری تیلرسون در مقام وزارت خارجه آمریکا، داستانی است پر آب چشم. مهم‌ترین میراث تیلرسون در این کسوت، وزارت خارجه‌ای است تهی از استعدادهای ناب و مملو از افرادی با کمترین روحیه؛ نقطه ضعفی که در دهه‌های گذشته تاریخ آمریکا بی‌سابقه بوده است. این حوزه از دولت آمریکا آنقدر بی‌استعداد است که کمترین نقش را در تدوین و اجرای سیاست خارجی این کشور ایفا کرده است.
بی‌تردید هر فردی که جانشین تیلرسون شود، اولویت درجه اول کاری‌اش، واژگون کردن این جریان خواهد بود. به هر ترتیب 2 نفر شامل نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد و مایک پامپئو، مدیرکل سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا «سیا» برای تصدی این سمت نامزد شده‌اند. هردوی اینها در برنامه‌های کاری‌شان در صورت احراز این مقام، رویکردهایی کاملا متمایز را برای احیای وزارت خارجه آمریکا معرفی کرده‌اند. هیلی در همین مدت زمان کمی که در نیویورک حضور دارد، هم در درون دولت آمریکا و هم در خارج از آن کاملا مورد تحسین بوده است. او در تمام پرونده‌های کاری‌ای که در دستش بوده از قبیل موضوع تحریم‌های کره‌شمالی و محکم کردن جایگاه آمریکا در سازمان ملل متحد آنقدر موفق عمل کرده است که به «کار را تمام شده بدان» مشهور شده است. هیلی برخلاف تیلرسون، به محض شروع به کار، افرادی فوق‌العاده مجرب را به کار گماشت و این افراد کاربلد هم با مهارتی که داشتند این امکان را برای هیلی مهیا کردند که در پروسه‌های درونی سازمان ملل متحد، بسیار موثر عمل کند.
اگر هیلی وزیر خارجه شود، این وزارتخانه شاهد خانه‌تکانی اساسی در اصول و ارزش‌ها خواهد بود، مواضع سنتی محافظه‌کاران جنگ‌طلب احیا خواهد شد و نهایتا این وزارتخانه با اهتمام و جدیت بیشتری 2 موضوع مهم حقوق بشر و آزادی را در خارج از مرزهای آمریکا دنبال خواهد کرد.
درباره روسیه، اگر هیلی وزیر خارجه شود، جریان فعلی ترمیم روابط با مسکو قطع خواهد شد. وی در ماجرای دخالت روس‌ها در انتخابات 2016 بشدت علیه روسیه موضع گرفته و حتی اظهارنظر کرده بود که خطر این کار آنقدر زیاد بود که نزدیک بود کار به جنگ بکشد. هیلی ضمنا مدافع سرمایه‌گذاری در دیپلماسی و تجارت آزاد است. هیلی درباره ایران و بحث‌های مربوط به تهیه راهبردی در قبال ایران، موضعی کاملا متعادل و میانه داشت و اتفاقا همین رویکرد هم در این مبحث به کرسی نشست. هیلی با جمعی از پناهجویان در خاورمیانه دیدار کرده است و در این هفته هم سفرش به دور دنیا را شروع می‌کند و از کشورهای اتیوپی، سودان جنوبی و کنگو دیدار خواهد کرد اما اینکه هیلی به سمت وزارت خارجه انتخاب شود، برای شخص وی پرمخاطره است. او در حوزه سیاست خارجی آنقدر کسب تجربه کرده که براحتی می‌تواند در آینده برای داعیه رئیس‌جمهور شدن بدان اتکا کند. همین دور بودن هیلی از کاخ سفید یک مزیت برای او است و باعث شده او از اختلافات درونی کاخ سفید دور بماند و مستقل عمل کند. البته احراز مقام وزارت خارجه برای هیلی در واقع یک قمار برد و باخت است. معلوم نیست رهاورد سیاسی این مقام برای هیلی چه باشد.
واشنگتن‌پست می‌افزاید: اما پامپئو هم اگر بر کرسی وزارت خارجه آمریکا تکیه بزند، وزیر خارجه‌ای خواهد بود که پیوندهایی عمیق با ترامپ دارد و بالطبع می‌تواند ارتباطاتش را با مجموعه کاخ سفید هم قوی کند اما در موضوع ایران، پامپئو در مقایسه با هیلی به مراتب جنگ‌طلب‌تر است. درباره روسیه هم او گفته که علاقه‌مند است نفوذ روسیه در انتخابات 2016 را کم‌اهمیت جلوه دهد. وی هفته‌ای چند جلسه به رئیس‌جمهور گزارش می‌دهد و آشکارا نشان داده سخت علاقه‌مند است سیاستمدار باشد.
گزارش‌ها حاکی است در صورت انتخاب شدن پامپئو برای تصدی وزارت خارجه، سناتور جمهوری‌خواه «تام کاتن» از آرکانزاس پست او را در مقام مدیرکلی سیا احراز خواهد کرد. کاتن از معدود سناتورهایی است که روابطی حسنه با ترامپ و کاخ سفید دارد و با تکیه زدن بر مقام مدیرکلی سیا، خود را آماده احراز مقام‌های بالاتر خواهد کرد. البته یک موضوع مهم در وزارت خارجه آمریکا، نیروهای کارکشته این حوزه است که با آغوش باز از هیلی یا پامپئو در مقام وزارت خارجه استقبال خواهند کرد اما مسلما هر دو نامزد در مقام وزیر خارجه باید خود را آماده انجام وظیفه فوق‌العاده دشواری کنند. تا زمانی که هر کدام از این دو نامزد آشکارا با رویکردهای تیلرسون فاصله نگیرند و مدافع دیپلماسی و دیپلمات‌ها و کاری که در توان‌شان است نباشند، واشنگتن باید بزودی در فکر انتخاب وزیر خارجه دیگری باشد.