وحید رضایی: شواهد و مستندات موجود بیانگر آن است که کنگره ایالات متحده آمریکا همگام با کاخ سفید، تصمیم به تغییر برجام [بخوانید ابطال برجام] گرفته است. البته سناتورها و اعضای مجلس نمایندگان آمریکا قصد ندارند صراحتا از ابطال توافق هسته‌ای سخن بگویند، بلکه طرح «کورکر- کاتن» را در قالب «اصلاح نواقص برجام» مورد تصویب قرار می‌دهند. حتی در این‌باره برخی سناتورهای حزب دموکرات نیز با اکثریت جمهوری‌خواهان همراه شده‌‌اند تا ترامپ از بابت تامین نظرات خود در کنگره دچار تشویش و نگرانی نشود! در طرح «کورکر-کاتن» موارد متعددی از جمله بازرسی از اماکن نظامی ایران، تحدید توان موشکی ایران، لغو بندهای مربوط به غروب آفتاب و... مورد توجه قرار گرفته است. این طرح عملا محدودیت‌های ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، ذخیره‌سازی مواد هسته‌ای و راه‌اندازی دستگاه‌های سانتریفیوژ را دائمی می‌کند و امتناع ایران از دسترسی آژانس به اماکن نظامی کشورمان را مترادف با نقض برجام از سوی ایران تلقی می‌کند.
سال 2015 میلادی، زمانی که 42 سناتور دموکرات توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای 1+5 را مورد تایید قرار دادند، شاهد ایجاد نوعی خوشبینی خطرناک در برخی محافل داخلی نسبت به حمایت کنگره از برجام بودیم. درست پس از امضای برجام و در حالی که توافق هسته‌ای هنوز اجرایی نشده بود، سناتورهای 2 حزب دموکرات و جمهوری‌خواه با همکاری یکدیگر، طرح محدودیت صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر می‌کنند را به تصویب رساندند. تمدید قانون آیسا (بر خلاف وعده‌ای که کری و اوباما در جریان مذاکرات هسته‌ای داده بودند) اقدام دیگر سنای آمریکا در تقابل با برجام بود. پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 ایالات متحده آمریکا، اشتیاق کنگره برای نقض برجام بیشتر شد. تصویب طرح «مادر تحریم‌ها» از سوی کنگره آمریکا با اجماع بی‌سابقه نشان داد کنگره در مسیر تقابل با برجام کاملا همراه و همگام با ترامپ حرکت می‌کند. با این حال، همچنان موضوع «همگامی کنگره و کاخ سفید در مصاف با برجام» برای برخی افراد خوشبین به آمریکا قابل هضم نبود... .
پس از نطق اخیر ترامپ، بویژه زمانی که اظهارنظر برخی سناتورهای آمریکایی نظیر چاک شومر، لیندسی گراهام و... در مخالفت با خروج ایالات متحده آمریکا از برجام منتشر شد، بار دیگر شاهد ذوق‌زدگی عده‌ای در داخل کشورمان بودیم. در حال حاضر مشخص شده نه‌تنها کنگره اقدامی در راستای مهار راهبرد برجامی ترامپ انجام نداده است، بلکه آن را به صورت مدون درآورده است! به عبارت بهتر، کنگره آمریکا بدون آنکه مقابل خواسته اصلی ترامپ مبنی بر «تغییر برجام» ایستادگی کند، این تغییر را تشریح کرده و طی روزهای آتی آن را در قالب یک «طرح جامع» به رای خواهد گذاشت. در این میان، مواردی وجود دارد که لازم است به صورتی دقیق مورد واکاوی و تحلیل قرار گیرد: نخست اینکه ترامپ در نطق اخیر خود، عملا کنگره را میان 2 گزینه «تغییر برجام» یا «خروج از برجام» مخیر کرد. در این میان گزینه سومی به نام «پذیرش برجام به شکل کنونی» اساسا وجود خارجی نداشت و متعاقبا، موضوع منازعه ترامپ و سناتورهای 2 حزب دموکرات و جمهوری‌خواه نبود. در این میان، مخالفت برخی سناتورهای کنگره با «خروج آمریکا از برجام» به مثابه موافقت آنها با «نسخه فعلی برجام» تلقی شد. این باور نادرست در برخی محافل داخلی تبدیل به یک «تحلیل ایده‌آل‌گرایانه» شد! در این معادله، نه‌تنها سناتورهای حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، بلکه تروئیکای اروپایی و مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز از تغییر در توافق هسته‌ای (مطابق خواسته‌‌های ترامپ) استقبال می‌کنند. اینکه میان حدود و ثغور این تغییر و نحوه اعمال آن اختلافاتی میان این بازیگران وجود دارد، اساسا اهمیتی برای جمهوری اسلامی ایران ندارد و در اصل موضوع، یعنی «ابطال برجام» خللی وارد نخواهد کرد.
نکته دوم اینکه پس از اعلام رسمی طرح «کورکر-کاتن» در تقابل با برجام و تایید آن توسط کنگره، دور تازه‌ای از فشارهای واشنگتن و متحدان آن علیه کشورمان آغاز خواهد شد.
در این میان تروئیکای اروپایی با ابراز خرسندی از اینکه کنگره به جای گزینه «خروج رسمی و فوری از برجام» رای به گزینه «تغییر برجام» داده است، این موضوع را یک پیروزی(!) برای توافق هسته‌ای و حفظ آن تلقی خواهد کرد و متعاقبا از جمهوری اسلامی ایران خواهد خواست مقابل این عقب‌نشینی سیستم حاکمیتی آمریکا (متشکل از کاخ سفید و کنگره)، مذاکره بر سر تغییر برجام را با اسم رمز «اصلاح برجام» یا «توافق ثانویه» در دستور کار قرار دهد. سیاست اصلی آمریکا و تروئیکای اروپایی طی هفته‌‌های آتی، بازی با کلمات حقوقی و سیاسی برای ساده و طبیعی جلوه دادن اصل موضوع «تغییر برجام» است. به عنوان مثال «بوریس جانسون»، وزیر خارجه انگلیس در این‌باره عنوان کرده است: «آمریکایی‌ها هنوز بخشی از برجام هستند، تعلیق تحریم‌ها ادامه یافته و این مساله مهمی است. اکنون این احتمال وجود دارد که کنگره برجام را پاره کند اما من باید این نکته را مشخص کنم که بعید است چنین اتفاقی رخ دهد چون ما تلاش خواهیم کرد دوستان و همپیمانان‌مان را در کنگره متقاعد کنیم که برجام، معاهده‌ای ارزشمند است. بسیاری از نمایندگان کنگره تمایل دارند برجام را اصلاح کنند، نه آنکه از میان بردارند!» جانسون به گونه‌ای سخن گفته است که گویا میان «اصلاح برجام» و «از بین بردن توافق هسته‌ای» تفاوت وجود دارد. نه‌تنها میان این دو گزینه تفاوتی وجود ندارد، بلکه «اصلاح برجام» به مراتب هزینه‌‌های راهبردی، حقوقی و سیاسی بیشتری نسبت به خروج فوری و یکجانبه آمریکا از برجام دارد. در یک جمع‌‌‌بندی کلی می‌توان گفت واشنگتن و متحدان آن در حال تزئین وقیحانه «خروج یکجانبه آمریکا از برجام» و القای آن به عنوان «اصلاح برجام» هستند. بدیهی است حفظ برجام تنها یک شرط دارد و آن، پذیرش توافق هسته‌ای (بدون اعمال کمترین تغییری در آن) توسط ایالات متحده آمریکا و دیگر اعضای 1+5 خواهد بود. در این‌باره، باید مراقب بازی مقامات آمریکایی و اروپایی با واژگان و عبارات مبهم و چندپهلو بود.