عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده طلای سرخ جهان تنها نامی است که سهم ایران از زعفران بود و امروز این نام هم در معرض تهدید قرار گرفته و افغان‌ها جا پای زعفران ایرانی در تولید گذاشته‌اند. از دیرباز خراسان‌جنوبی را با نام سرزمین طلای سرخ می‌شناسند، سرزمینی که درد محرومیت‌ها و شرایط ۱۸ سال خشکسالی هنوز هم نتوانسته مردمان سختکوش آن را از پای درآورد و حالا عطر و بوی زعفران آن نه‌تنها در کشور، بلکه در دنیا زبانزد خاص و عام است. خراسان‌جنوبی با تولید سالانه ۵۴ تن زعفران خشک رتبه دوم تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص داده اما عطر، طعم و کیفیت بالای زعفران تولیدی آن، رتبه نخست کشور را از آن خود کرده است. شرایط اقلیمی گرم و خشک کویر خراسان‌جنوبی سبب شده این منطقه سازگاری خوبی با کشت زعفران داشته باشد و سال به سال شاهد افزایش سطح زیر کشت این محصول در استان باشیم. با این وجود با آغاز فصل برداشت، مصائب و مشکلات زعفران‌کاران نیز دوباره سر باز می‌کند و هر سال به شکلی جدید خود را نشان می‌دهد. سال گذشته سرمای پاییزی چهره سرخ بسیاری از مزارع زعفران را کبود کرد و پیاز بسیاری از مزارع را خشکاند. امسال نیز همزمان با آغاز فصل برداشت، افت قیمت بار دیگر کشاورزان را متضرر کرده است. کارشناسان یکی از دلایل این کاهش قیمت را ناشی از عرضه بیش از تقاضای بازار می‌دانند و معتقدند صادرات و راه‌اندازی صنایع تبدیلی می‌تواند گره‌گشای حل این معضل باشد. متاسفانه صادرات سال‌هاست به صورت فله‌ای انجام می‌شود و سود آن را کشورهای دیگر مثل اسپانیا می‌برند؛ کشورهایی که با برند شناخته شده خود زعفران ایرانی را به نام زعفران اسپانیا به کشورهای دیگر می‌فروشند و بازار سرخ این محصول را به تصاحب خود درآورده‌اند. در کنار همه این مسائل و مشکلات که سال‌هاست گفته می‌شود و گوش شنوایی برای آنها پیدا نشده، چند سالی است خروج پیاز زعفران از استان سبب کاشت این محصول در استان‌‌های دیگر و بویژه کشورهای همسایه شده و حالا شاهدیم زعفران افغانستان پا جای پای زعفران ایران گذاشته و تهدید جدیدی برای بازارهای آن محسوب می‌شود. «حسینی» از زعفران‌کاران قائن در گفت‌وگو با مهر، کشت زعفران در استان‌ها و کشورهای دیگر را تهدیدی برای بازار زعفران خراسان‌جنوبی می‌داند و می‌گوید: این زعفران هیچ‌گاه کیفیت زعفران قائن را ندارد اما هنگام فروش به نام زعفران قائن فروخته می‌شود. وی همچنین از قاچاق پیاز زعفران به کشور افغانستان انتقاد کرد و گفت: در آینده نزدیک افغانستان جای ایران را در تولید این محصول خواهد گرفت و این در حالی است که مسؤولان هیچ برنامه‌ای برای زعفران ندارند. «سالاری» یکی دیگر از زعفران‌کاران قائن نیز نوسانات بازار و کاهش قیمت این محصول در فصل برداشت را مهم‌ترین مشکل زعفران‌کاران دانست و گفت: یکی از دلایل مهم این امر عدم تناسب بین توسعه سطح زیر کشت با بازارهای فروش بوده است. وی با بیان اینکه کشت زعفران در استان‌ها و کشورهای دیگر تولید را افزایش داده اما در مقابل فکری برای بازار آن نشده است، بیان کرد: دولت باید برای بازاریابی این محصول تحت عنوان یک برند و ایجاد صنایع تبدیلی اقدام جدی انجام دهد. مدیر جهاد کشاورزی سرایان مشکل کمبود منابع آبی بویژه در مناطق کوهپایه‌‌‌ای، نوسانات قیمت زعفران و عدم ثبات قیمت آن بویژه در فصل برداشت زعفران، خام‌فروشی و فروش فله‌ای و بدون بسته‌‌‌بندی متناسب با ذائقه مشتریان خارجی و داخلی، قاچاق پیاز زعفران به کشورهای همسایه، بالا رفتن هزینه‌‌های تولید شامل هزینه کارگری و نهاده‌‌های مورد نیاز و مشکل سرمازدگی و یخبندان را از جمله مهم‌ترین مشکلات زعفران‌کاران استان عنوان کرد. موسی سلیمانی با بیان اینکه سرمازدگی شدید آذرماه سال گذشته خسارت زیادی به محصول زعفران شهرستان سرایان وارد کرد، بیان کرد: مزارع زعفران سطح شهرستان به طور متوسط ۵۰  درصد دچار خسارت شدند و سرمازدگی سبب خسارت به بیش از 2 هزار و ۵۰۰ هکتار از مزارع زعفران شهرستان سرایان شد. وی با بیان اینکه در مجموع خسارت سرمازدگی مزارع زعفران سرایان ۴۳۲ میلیارد و ۹۳ میلیون ریال برآورد شده است، اضافه کرد: همچنین سرمازدگی روی پیاز زعفران تاثیر گذاشته و احتمالا بر کاهش عملکرد زعفران در سال جاری هم تاثیر داشته باشد.
فروشنده خوبی برای زعفران نیستیم
رئیس شورای ملی زعفران مهم‌ترین مشکل پیش روی زعفران را بازار و بازاریابی عنوان کرد و گفت: در حال حاضر کشت زعفران در استان و در همه جای کشور توسعه یافته است اما به تناسب آن توسعه بازارهای زعفران و ایجاد فرهنگ مصرف آن را نداشته‌ایم. محسن احتشام بیان کرد: همین نابسامانی بازار سبب شده امسال قیمتی روی زعفران گذاشته شود که نسبت به هزینه و تلاش تولید‌کننده منصفانه نیست. وی با انتقاد از عدم برندسازی زعفران کشور اظهار داشت: اینکه امروز گفته می‌شود ما برند زعفران نداریم را قبول نداریم، چرا که در حال حاضر شرکت‌‌های معتبر زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند که تحت عنوان یک برند صادرات انجام می‌دهند. رئیس شورای ملی زعفران تأکید کرد:  باید شرکت‌های فعال در این بخش حمایت شوند تا بتوانند در سطح بازارهای جهانی رقابت کنند و با تسهیلاتی با نرخ سود ۱۸درصد این شرکت‌ها نمی‌توانند کاری انجام دهند. احتشام با اشاره به اینکه ۹۵ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، عنوان کرد: با این وجود سهم عمده‌ای از بازار ارزش افزوده از آن ایران نیست و نصیب کشورهایی مثل اسپانیا می‌شود که برای خود برند ساخته‌اند. وی اضافه کرد: ایران بزرگ‌ترین تولید‌کننده زعفران در دنیاست اما فروشنده خوبی نیستیم و بیش از تقاضای بازارهای جهانی تولید داریم و همین امر نیز در کاهش قیمت زعفران دخیل بوده است. رئیس شورای ملی زعفران همچنین به طرح جامع ملی زعفران اشاره کرد و گفت: این طرح سال‌هاست که تصویب شده اما هنوز اعتباری برای اجرای آن اختصاص داده نشده است. احتشام ادامه داد: در این طرح زنجیره ارزش افزوده زعفران دیده شده که می‌توان با اجرای آن درآمد بیشتری برای تولید‌کننده ایجاد کرد.
 

مبارزه با قاچاق پیاز زعفران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی در ارتباط با قاچاق پیاز زعفران گفت: نمی‌توانیم جلوی کشت این محصول در استان‌‌های دیگر را بگیریم اما فروش پیاز باید با مجوز جهاد کشاورزی باشد. وی ادامه داد: از طرف دیگر مبارزه با قاچاق پیاز زعفران به کشورهای دیگر نیز در دستور کار قرار گرفته است. مشکلات و مصائب زعفران‌کاران استان سال‌هاست تکرار می‌شود اما هنوز هم اقدامی جدی از سوی دولت برای حل این مشکلات صورت نگرفته است.