گروه سیاسی: یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌‌‌‌‌ترین اظهارنظر خود درباره بازرسی از مراکز نظامی ایران، ضمن تاکید چندباره بر این ادعا که آژانس حق بازرسی از مراکز نظامی ایران را دارد، درباره بند T ضمیمه نخست برجام نیز گفت آژانس می‌تواند بر اساس پروتکل الحاقی، مفاد این بند برجام را راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی کند. او در ادامه گفت آژانس در حال حاضر نیز این اقدام را انجام داده است!
به گزارش «وطن‌امروز»، اظهارنظر آمانو این نگرانی را ایجاد کرده که مدیرکل آژانس به دنبال تثبیت تفسیر آمریکایی‌ها از این بند برجام است و اگر اظهارات او درست باشد، درباره بازرسی از مراکز نظامی ایران، چراغ سبزهایی از داخل ایران دریافت کرده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. ماجرای فشار دولت آمریکا بر آژانس برای بازرسی از مراکز نظامی ایران با سفر نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل به وین و دیدار با آمانو کلید خورد. هیلی پس از آن دیدار گفت مطالبه واشنگتن برای بازرسی از مراکز نظامی ایران را به اطلاع آمانو رسانده است. پس از آن آمریکایی‌ها اعلام کردند اعتبار گزارشات آژانس درباره میزان پایبندی ایران به توافق هسته‌‌‌ای، به میزان دسترسی‌‌های این نهاد بین‌المللی وابسته است. این اظهارات مقامات آمریکا با واکنش مقامات ایران مواجه شد و دولت ایران اعلام کرد این درخواست، خلاف تعهدات ایران در توافق هسته‌ای است و تهران امکان بازرسی از مراکز نظامی خود را به آژانس نخواهد داد.
آمانو اما در واکنش به این مطالبه آمریکایی‌ها یک راهبرد دوگانه در نظر گرفت. او ضمن تاکید بر پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، همواره این موضوع را نیز تصریح کرد که بازرسی از مراکز نظامی ایران در حیطه اختیارات آژانس است و آژانس می‌تواند از این مراکز بازرسی کند. آمانو در ادامه در واکنش به استناد آمریکایی‌ها به بند T برجام که آن را ماده قانونی دربردارنده بازرسی آژانس از مراکز نظامی ایران دانسته‌اند، خواستار اعلام نظر 1+5 بویژه آمریکا و روسیه درباره بند T شده بود. پس از آن روس‌ها در چند نوبت اعلام کردند بر اساس متن برجام، بررسی مفاد بند T در حوزه اختیارات کمیسیون مشترک برجام است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره این بند برجام اختیاراتی ندارد. حتی در سفر اخیر آمانو به تهران نیز علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به گونه‌ای سخن گفت که گویا اساسا موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران وجود خارجی ندارد. او گفت آمانو در این سفر درباره بازرسی از مراکز نظامی ایران اظهارنظری نکرد.
با این حال اما بر اساس آنچه فایننشال‌تایمز منتشر کرده، آمانو گفته است مفاد بند T بر اساس پروتکل الحاقی راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی خواهد شد. این اظهارنظر آمانو به معنای تقویت تفسیر آمریکا و بازرسی از مراکز نظامی ایران است. بر اساس این گزارش، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال‌تایمز تصریح کرد: ایران که تمایل زیادی برای حفظ برجام دارد، می‌تواند به حفظ قرارداد کمک کند. برای مثال این خیلی موثر خواهد بود که درباره بخش T  همکاری داشته باشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. این بخش مربوط به گسترش اقدامات و فعالیت‌‌ها در بخش‌ها و تکنولوژی‌‌‌هایی است که می‌تواند کاربرد دوگانه داشته باشد. وی افزود: بخش T مربوط به دسترسی نیست، بلکه ماده‌ای مربوط به اقلام دارای کاربردهای دوگانه است که ما به وسیله پروتکل الحاقی این مسأله (مفاد بند T) را راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی می‌کنیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. آمانو افزود، این پروسه جدای از قراردادی است که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به اطلاعات و اماکن مختلف را می‌دهد. اما در هر صورت، ایران این مسأله را به صورت موقت اجرایی می‌کند.
آمانو همچنین اظهار داشت: یکی از اقدامات موثر ایران در این زمینه می‌تواند تصویب پروتکل الحاقی باشد که این اقدام را به صورت دائمی درمی‌آورد، نه به صورت موقت تا زمان اجرای قرارداد هسته‌ای. اظهارات آمانو غیر از آنکه موضع آمریکا درباره لزوم بازرسی از مراکز نظامی ایران را تقویت می‌کند، این شائبه را نیز ایجاد کرده است که بازرسی از مراکز نظامی ایران با چراغ سبزهایی در ایران مواجه شده است، البته شاید این گمانه ایجاد شود که اشاره آمانو به بازرسی محدود از سایت پارچین در شهریور 94 است. بر اساس آنچه آمانو به فایننشال‌تایمز گفته، به نظر نمی‌رسد اشاره او به همان میزان دسترسی بوده باشد، کما اینکه او درباره سطح وسیعی از بازرسی‌ها و مسائل مطرح‌شده فعلی سخن گفته است.
صالحی چه گفت؟
اظهارات عجیب و شائبه‌دار آمانو درباره انجام بازرسی از مراکز نظامی ایران بر اساس بند T در حالی است که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی 8 آبان پس از دیدار با آمانو در تهران به خبرنگاران گفت: راجع به بند T همیشه صحبت شده و این موضوع روشنی است و آقای عراقچی هم مواضع ایران را به آژانس بیان کرده است.
وی درباره اظهارات مقامات روس پیرامون بند T گفت: وقتی این بند تدوین می‌شد، ملاحظات دیده شده و توافقات انجام شده بود و مانند هر بند دیگری که در برجام است طرف مقابل می‌خواهد بر اساس خواست خود آن را تفسیر کند، مثلا می‌گوید غروب آفتاب را قبول نداریم و مشکلات دیگری هم دارد.
رئیس سازمان انرژی اتمی در بخشی از اظهاراتش تصریح کرد: ما چیزی به نام بازدید از مراکز نظامی نه در قرارداد پادمان و نه در پروتکل الحاقی و نه در مفاد برجام نداریم لذا بیخود درباره آن صحبت نکنیم و فضا و میدانی برای این صحبت‌ها فراهم نکنیم.
اما اظهارات آمانو درباره بازرسی از مراکز نظامی ایران بر اساس بند T برجام در حالی است که پیش از این روس‌ها اعلام کردند آژانس در حوزه بند T اختیاراتی ندارد.  سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه 28 مهرماه در کنفرانس منع اشاعه در مسکو، در پاسخ به سوالی درباره یک بند مورد مناقشه در برجام گفت راستی‌آزمایی از آن در حیطه اختیارات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست. لاوروف در پاسخ به سوالی درباره درخواست‌های کشورهای غربی برای تقویت ابزارهای آژانس جهت راستی‌آزمایی از بند T ضمیمه اول برجام گفت: «نمی‌توان چیزی را تقویت کرد که راستی‌آزمایی از آن در حیطه اختیارات آژانس نیست». 2 روز بعد یعنی 30 مهرماه نیز«سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه پس از نشستی که با حضور نمایندگان ایران و 1+5 به منظور بررسی تحولات پیرامون برجام در مسکو برگزار شده بود، تأکید کرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجاز به انجام بازرسی از مراکز نظامی ایران نیست و نباید غرب از بند «T» متن برجام برای انجام چنین بازرسی‌هایی سوءاستفاده کند. ریابکوف در گفت‌وگو با خبرگزاری «تاس» تأکید کرد: «من مایلم به صورت کاملا شفاف و مستقیم اعلام کنم رسیدن به برخی موضوعات جعلی با مضمون فعالیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روی بند «T» برجام که مربوط به تأسیسات نظامی ایران می‌شود، اصلا برای ما موضوعیت ندارد، هر چند جزو موضوعات مورد بحث در حال حاضر است». وی افزود: مسکو به طور خاص تأکید دارد «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجاز به انجام چنین بازرسی‌هایی نیست و نمی‌تواند چنین مسؤولیتی را عهده‌دار شود چراکه بند T به مسائل خارج از محدوده صلاحیت آژانس می‌پردازد». دیپلمات ارشد روس ادامه داد: «با این وجود، درباره برنامه موشکی ایران، برخی از همتایان ما ترجیح می‌دهند که مسائل خلاف واقعیت را عنوان کنند. ما نمی‌توانیم آنها را وادار به درک این منطق روشن و حقایق مشخص کنیم». ریابکوف همچنین گفت: «از آنجایی که آنها اصرار بر این قضیه دارند، ما نیز می‌گوییم اگر شما نمی‌توانید بدون بحث در این رابطه جلو بروید، بهتر است آن را در جلسات آینده نشست کمیسیون مشترک مطرح کنید. و اگر دیگر طرف‌های برجام مایل به بحث در این رابطه هستند، مسکو نیز آمادگی دارد موضع خود را به بحث بگذارد».
آمانو چه می‌گوید؟
به نظر می‌رسد اظهارات آمانو درباره بازرسی از مراکز نظامی ایران در گفت‌وگو با فایننشال‌تایمز غیر از آنکه موضع آمریکا درباره ضروری بودن بازرسی از مراکز نظامی ایران را تقویت می‌کند، می‌تواند به این معنا نیز باشد که بر اساس دیدگاه آژانس، پروتکل الحاقی، این اجازه را به آژانس می‌دهد که درباره مفاد مربوط به بند T بازرسی‌‌‌هایی از مراکز نظامی ایران داشته باشد. به عبارتی آمانو می‌گوید برای بازرسی از مراکز نظامی ایران، اگرچه لازم است بند T از ضمیمه نخست برجام شفاف‌‌سازی شود اما آژانس بر اساس پروتکل الحاقی، می‌تواند همان مفاد مندرج در بند T را راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی یا همان بازرسی کند! اگر این تفسیر آمانو باشد آنگاه موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران بر اساس سندی خارج از برجام صورت می‌گیرد و در این حالت، آژانس نیازی به تفسیر واحد درباره بند T برجام نخواهد داشت چراکه این مطالبه آمریکا را بر اساس پروتکل الحاقی نیز می‌تواند انجام دهد.