ملیحه زرین‌پور: تراز تجاری 7 ماه اول سال 96 منفی اعلام‌ شده تا همچنان روند اشتغالزایی برای خارجی‌ها همزمان با  ورشکستگی کارخانه‌ها و تولیدکننده‌ها ادامه یابد. به گزارش «وطن امروز»، یادمان نرفته است که مذاکره‌کنندگان با جان و دل برای رسیدن به توافق تلاش کرده و مهم‌ترین هدف خود را دستیابی به برجام‌ می‌دانستند. آنها اعتقاد داشتند برنامه جامع اقدام مشترک به گشایش اقتصادی، جذب سرمایه‌های خارجی، اشتغالزایی، توسعه‌ صادرات و عبور از رکود داخلی‌ می‌انجامد، در حالی که کارشناسان امور اقتصادی از همان ابتدا و پیش از به تصویب رسیدن این سند لازمه عبور از چالش‌های اقتصادی را نگاه به درون‌می‌دانستند و بارها اظهار کردند اینگونه توافقات نمی‌تواند نقطه اتکایی برای اقتصاد کشور باشد. حالا با صراحت‌ می‌توان گفت، این نگاه به بیرون و بی‌توجهی نسبت به ظرفیت‌های داخلی عاقبت کار دست‌مان داد، بی‌تردید این سند ما را بازنده کرد و تنها خارجی‌ها برنده واقعی این میدان بودند. گواه آن هم گزارش رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران است که نشان‌می‌دهد  در نیمه اول سال ۹۶ ایران 136 هزار تن انواع کالاهای فرانسوی وارد کرده که 3/2 برابر بیشتر از رقم نیمه اول سال ۹۵ است. در نیمه اول سال ۹۵ حجم کالاهای وارداتی از فرانسه به ایران، 57 هزار تن بود. واقعیت نگران‌کننده‌تر آنکه میزان واردات کالاهای فرانسوی در 2 سال اخیر که به دوران پسابرجام موسوم شده، نسبت به دوران قبل از برجام، افزایش وحشتناکی داشته است.  در نیمه اول سال ۹۴ که هنوز برجام اجرایی نشده بود، حجم کالاهای وارداتی از فرانسه به ایران 33 هزار تن بود اما با رشد بیش از ۷۰ درصدی در نیمه اول سال ۹۵ به 57 هزار تن رسید و در نیمه اول سال ۹۶ هم رشد بیش از ۳۰۰ درصدی را نسبت به دوران قبل از برجام طی کرد.  از آنجا که یکی از استدلال‌های مسؤولان دولت دوازدهم در واکنش به انتقادات درباره افزایش واردات از فرانسه، ‌این است که این واردات مربوط به کالاهای اساسی، کالاهای سرمایه‌ای و مواد اولیه مورد نیاز بخش تولید است، نگاهی به فهرست کالاهای وارداتی از فرانسه در نیمه اول امسال انداخته‌ایم. براساس این آمار، علاوه بر واردات انبوه خودرو و لوازم یدکی پژو و رنو در نیمه اول امسال، انواع و اقسام اجناس مصرفی، لوکس، بنجل، غیرضروری و کالاهای دارای تولید مشابه داخل از فرانسه راهی بازارهای ایران‌ شده است. براساس گزارش گمرک، در نیمه اول امسال، کالاهای مصرفی همچون ماهی قزل‌آلا، گوشت منجمد گاوی، گوشت گوسفندی، ماهی‌های زینتی، گلابی خشک‌کرده، دانه آفتابگردان، چای، فلفل، هل، ذرت و جو، از کشور فرانسه وارد ایران ‌شده است.  همچنین در 6 ماه اول سال جاری 44 هزار و 450 تن برنج فرانسوی وارد کشور‌ شده است. ارزش این مقدار برنج فرانسوی 31میلیون و 79 هزار و 846 دلار بوده است. در این مدت، 3/2 تن شیرینی فرانسوی به ارزش 19 هزار و 539 دلار وارد کشور ‌شده است. همچنین 4/5 تن شکلات فرانسوی به ارزش 382 میلیون و 79 هزار و 846 ریال وارد ایران‌ شده که بابت آن 11 هزار و 722 دلار ارز، از کشور خارج ‌شده است. براساس گزارش مرکز آمار، ایران در سال جاری تا پایان شهریورماه نزدیک به ۱۶ تن پفیلای فرانسوی وارد کرده که ارزش آن 47 هزار و 501 دلار بوده است.  ۶۳۰ تن غذای سگ و گربه خانگی نیز در نیمه اول ۹۶ از مبدأ فرانسه راهی بازارهای ایران ‌شده که ارزش دلاری آن یک میلیون و 485 هزار و 104 دلار اعلام ‌شده است. گزارش گمرک همچنین نشان می‌دهد بیش از 8 تن سرکه نیز در این مدت از فرانسه وارد کرده‌ایم. آمار گمرک ایران در سال 95 واقعیت دیگری را هم به اثبات‌ می‌رساند و آن افزایش واردات از آمریکاست و به روایت آمار این افزایش 5 برابری شامل واردات کالاهای مصرفی نظیر  تشک مواج، کاغذ دیواری، فرآورده‌های آرایشی، لنز نامرئی، فرچه ریش‌تراشی، میگو مولد زنده، تخم سبزیجات و... است. اگر چه واردات کالاهای واسطه‌ای یا سرمایه‌ای خوب است اما واردات سنگ پا و زیپ، حوله و سرکه، سیفون، چسب‌زخم، فندک و صابون آنقدر تعجب‌آور است که باورمان نمی‌شود. براستی چرا باید این کالاها به کشور وارد شوند، آیا این بود رونق اقتصادی که دولت وعده آن را‌ می‌داد؟  دردناک‌تر از همه این است که وقتی آمارهای گمرک را بررسی ‌می‌کنیم با واردات عجیب و غریبی مواجه‌ می‌شویم به طوری که گفته‌ می‌شود در 5 ماه نخست امسال از کشور چین  15 تن و از کشور ترکیه نیز یک تن زیپ دندانه فلزی وارد کشور ‌شده است.  همه این مسائل درحالی اتفاق ‌می‌افتد که رکود و تعطیلی کارخانه‌ها و مراکز تولیدی هنوز دست از سر اقتصاد ما برنداشته است. «تعطیلی۱۴برند تولیدکننده صنایع سلولزی بعد از برجام»، «80  کارخانه و کارگاه شهرستان بروجرد در حال تعطیلی»، «۱۰۰ کارخانه لوازم خانگی تعطیل شد»، «بیش از ۷۰ درصد کارخانه‌های قزوین تعطیل است»، «ارج رسما تعطیل شد» و «تعطیلی ۴۵ درصدی واحدهای صنعتی کوچک» از جمله تیترهایی است که در رسانه‌ها به آن پرداخته ‌شده و تقریبا روزی نبوده است که کارخانه یا واحد تولیدی‌ای تعطیل نشده باشد اما انگار مسؤولان ما این مسائل را نمی‌بینند و همچنان بر دستاوردهای آفتاب درخشان برجام اصرار و باور دارند. حال آنکه قرار بود پس از تصویب برجام و اجرایی شدن آن تمام مشکلات حل شود اما چنین نشد البته پیش از اجرای این سند حسین راغفر در قامت یک اقتصاددان برجسته هشدارهای لازم را داده و بر این موضوع تاکید کرده بود که صرف برداشتن تحریم‌ها نمی‌تواند بهبودی اقتصادی را در پی داشته باشد زیرا دولت برای این امر برنامه‌ای ندارد.  به اعتقاد این کارشناس و صاحبنظر، عرصه اقتصاد ما نیازمند اصلاحات گسترده و چه بسا عمیق است و برداشته شدن تحریم‌ها نمی‌تواند به تنهایی کارساز باشد و اکنون‌می‌توان گفت پیش‌بینی این اقتصاددان درست از آب درآمده است، زیرا او صراحتا عنوان کرده بود با اجرایی شدن برجام بازار ایران به یک بازار پرسود و وسوسه‌انگیز بدل خواهد شد، بازاری که در آن همه به واردات ‌می‌اندیشند و سرمایه‌گذاری اتفاق نمی‌افتد.
تراز تجاری منفی
بررسی کلی واردات و صادرات نیز نشان می‌دهد وضعیت تراز تجاری ایران اصلا خوب نیست. تراز تجاری در 7 ماه نخست امسال به میزان 3 هزار میلیارد تومان منفی بوده است. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تجاری سازمان توسعه تجارت ایران گفت: طی 7 ماه سال جاری (منتهی به پایان مهرماه) میزان صادرات غیرنفتی با احتساب میعانات گازی رقم 26/9 میلیارد دلار را ثبت کرد، در حالی که واردات به 30 میلیارد دلار رسید.
حرکت به سمت اقتصاد درونگرا
رهبر معظم انقلاب چندی پیش در دیدار با نخبگان جوان عنوان کرد: «اقتصاد از دیگر عناصر قدرت ایران است و باید نسبت به کاهش وابستگی و افزایش قدرت درون‌زای اقتصادی اهتمام جدی کرد. بارها گفته‌ایم که با سرمایه‌گذاری خارجی از جمله غربی‌ها مشکلی نداریم اما نباید اقتصاد کشور به ستونی متکی باشد که با نعره شخصی مثل ترامپ بلرزد. اقتصاد ایران باید به «ستون توان و ظرفیت داخلی» تکیه کند و سیاست‌های اعلام‌شده اقتصاد مقاومتی، پیگیری و اجرا شود».  به‌رغم توصیه‌های مقام معظم رهبری و نقدهای فعالان اقتصادی باز هم مسؤولان مطابق همان رویه گذشته اقدام ‌می‌کنند، درحالی که اگر قدری واقع‌بین باشیم درمی‌یابیم برجام هیچ دستاوردی برای کشورمان نداشته و تنها رهاورد آن داغ‌تر شدن بازار واردات و فلج ‌کردن تولیدکنندگان بوده است و بس.