افت سطح آب‌های زیرزمینی در چهارمین دشت فوق‌بحرانی کشور با گذشت زمان عرض و عمق شکاف‌های زمین را افزایش داده به طوری که فرونشست‌ها تا ۲۰۰ متری برخی روستاهای سرایان پیشرفت کرده است. وقوع این مخاطره می‌تواند عاملی در ایجاد و تشدید آسیب‌پذیری کانون فعالیت‌های انسانی واقع در بستر‌هایی با زیرساخت مخاطره‌آمیز طبیعی باشد. فرونشست‌ زمین به دلایل مختلفی چون پدیده‌های طبیعی زمین‌شناسی مانند زمین‌لرزه، انحلال سنگ‌های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ‌ها و تراکم نهشته‌ها، حرکت‌های آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت‌های انسانی مانند معدنکاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب‌های زیرزمینی، نفت یا گاز ایجاد می‌شود.  فرونشست زمین برای نخستین بار در شهرستان سرایان اواخر سال ۹۴ اتفاق افتاد که در کنار محور مواصلاتی آیسک- فردوس گزارش شد و اکنون حدود ۴۰ کیلومترمربع از بخش‌های آیسک و سه‌قلعه این شهرستان را فرا گرفته است. رئیس شورای اسلامی شهر آیسک در گفت‌وگو با مهر با ابراز نگرانی از این موضوع می‌گوید: آنطور که شواهد نشان می‌دهد این پدیده در دیگر نقاط کشور هم اتفاق افتاده، هر چند دلیل آن به طور دقیق مشخص نشده است.  غلامرضا صنعتی بیان کرد: اگر علت را به برداشت آب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی نسبت دهیم و از کاهش برداشت آب سخن بگوییم باید گفت بیش از ۹۰ درصد مردم منطقه کشاورز هستند و درآمدشان از کشاورزی است. وی با اشاره به اینکه راهکار مسؤولان یعنی کاهش برداشت آب در این منطقه علاوه بر مشکلات اقتصادی، پیامدهای منفی اجتماعی و فرهنگی نیز در پی خواهد داشت، تصریح می‌کند: در شرایطی که شغل غالب مردم این منطقه کشاورزی و دامداری است، تنها راه برون‌رفت از این نگرانی‌ها ایجاد راه درآمد جایگزین برای مردم است و نیازی به کاهش میزان برداشت آب نیست. دهیار روستای دوحصاران هم در این باره مهم‌ترین نگرانی اهالی را گسترش فرونشست زمین در اطراف روستا عنوان می‌کند و می‌گوید: بیشتر این فرونشست‌ها در کنار جاده روستای دوحصاران به سمت آیسک و جنگل تاغ در محدوده این روستا و روستاهای مجاور ایجاد شده به طوری که در فاصله ۲۰۰ متری روستا این شکاف‌ها به وضوح قابل مشاهده است. جواد عرب با بیان اینکه بسیاری از روستاییان نگران این موضوع هستند، تاکید می‌کند: اهالی روستاهای این منطقه از وضعیت گسترش فرونشست زمین و آثار مخرب آن بسیار واهمه دارند و از مسؤولان می‌خواهند به فکر چاره‌ای برای رفع مشکل باشند. محمد صادقی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سرایان هم می‌گوید: شهرستان سرایان با وسعت ۹۳۴ هزار هکتار در شمال استان خراسان جنوبی قرارگرفته و دارای اقلیم گرم و خشک است.  وی بیان کرد: قریب به 2 دهه است که این شهرستان از خشکسالی رنج می‌برد و مردم آن که شغل اکثر آنها کشاورزی و دامداری است با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. وی عنوان کرد: افت آب‌های زیرزمینی نیز مزید بر علت شده و این شهرستان را به چهارمین دشت فوق‌بحرانی کشور از لحاظ منابع آبی تبدیل کرده است. وی ادامه داد: این شرایط زندگی را برای مردم، بویژه افراد ساکن در حاشیه کویر و روستاهای عشایری بسیار سخت کرده و عده زیادی مجبور به مهاجرت از این مناطق شده‌اند.   صادقی با استناد به گفته کارشناسان، یکی از راهکارهای مهم مقابله با خشکسالی و فرونشست زمین را اجرای عملیات آبخیزداری بیان می‌کند و می‌افزاید: اجرای سازه‌های آبخیزداری در مسیر آبراهه‌ها سرعت سیلاب را به حداقل رسانده و با کاهش سرعت روان‌آب از خسارت به مزارع، باغات، ابنیه و جاده‌ها جلوگیری می‌کند. بخشدار آیسک هم با اشاره به این موضوع که دشت سرایان یکی از دشت‌های فوق‌بحرانی در سطح کشور است، می‌گوید: تاوان اشتباه برخی مسؤولان در سال‌های گذشته را امروز مردم می‌دهند.  علی برازنده بیان کرد: اگر چه دشت سرایان به عنوان منطقه ممنوعه برای برداشت آب مطرح بوده است اما چاه‌های عمیقی حفر و وجود آب شیرین و زمین حاصلخیز باعث رونق کشاورزی و گرایش مردم به شغل کشاورزی و دامداری در این منطقه شده است. وی ادامه می‌دهد: در طول این سال‌ها مسؤولان آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی الگوی کشت مناسب منطقه و روش‌های نوین آبیاری را به مردم آموزش ندادند و در حال حاضر یک سال از زمانی که نخستین شکاف‌ها بر اثر اضافه برداشت آب از چاه‌ها مشاهده شده است، می‌گذرد و شکاف‌ها تا ۵۰۰ متری خانه‌ها در روستاهای اطراف مانند دوحصاران رسیده است. وی می‌افزاید: فرونشست زمین علاوه بر اینکه به قسمتی از جاده آیسک به دوحصاران آسیب‌زده، ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری به سایر زیرساخت‌های جاده‌ای، پل‌ها، شبکه‌های توزیع و انتقال آب، برق و گاز وارد کند.  برازنده می‌افزاید: مسؤولان به دنبال راهکار هستند و برای حل مشکل ساده‌ترین روش یعنی تقلیل برداشت به نصف را انتخاب کرده‌اند اما به نظر می‌رسد پرداخت وام‌های کم‌بهره برای مدیریت منابع آبی و تبلیغات برای توسعه کشاورزی نوین باید خیلی قبل‌تر انجام می‌شد تا با بالارفتن بهره‌وری، وضعیت برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی مدیریت می‌شد. به گفته وی، در حال حاضر کشاورزان مجاز به برداشت نیمی از آبی هستند که در گذشته برداشت می‌کردند و اگر ۱۲ ماه آب داشتند الان فقط ۶ ماه در سال آب برای کشاورزی در اختیار دارند که این موضوع بشدت معیشت مردم را با مشکل مواجه کرده است. وی با اشاره به پیشنهادهایی برای پیشگیری از این بحران و ممانعت از پیشروی شکاف‌ها می‌گوید: باید برای انتقال آب به استان اقدام کرد چون مردم این منطقه به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند. وی با بیان اینکه برداشت آب از چاه‌های کشاورزی به نصف کاهش یافته است، می‌افزاید: به تبع آن درآمد مردم نیز که بیشتر از طریق کشاورزی و دامداری به دست می‌آید به یک‌سوم کاهش پیدا کرده است.  وی تاکید می‌کند: نیاز است دولت حمایت بیشتری از مردم منطقه داشته باشد و به نحوی به دنبال جبران درآمد آنها باشد که در غیراین صورت شاهد مهاجرت و بروز آسیب‌های مختلف اجتماعی خواهیم بود.

عمق 15 متری ترک‌های زمین در دشت‌های سرایان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی چندی پیش در رسانه‌ها گفته بود: عرض ترک‌های زمین در برخی مناطق دشت‌های سرایان و فردوس به یک متر، عمق آن به ۱۵ متر و طول آن به صورت منقطع به ۳۲ کیلومتر می‌رسد. حسین امامی فرونشست دشت‌های سرایان و فردوس را بحرانی دانسته و گفته بود: خشکسالی در خراسان جنوبی افت سطح آب‌های زیرزمینی را سبب شده و برداشت بیش از ظرفیت این منابع فرونشست زمین را ایجاد کرده است. وی با بیان اینکه فرونشست زمین تهدیدی برای تمام دشت‌های استان است، گفته بود: یکی از مهم‌ترین روش‌های مقابله با فرونشست زمین، اجرای برنامه احیا و طرح تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی افزوده بود: ادامه خشکسالی و کمبود آب، تهدید فرونشست زمین در مناطق مختلف استان را به دنبال دارد.