احسان سالمی: مستند «بهت میاد» از جمله جدیدترین تولیدات مرکز مستند سوره حوزه هنری است که محمدحسن یادگاری کارگردانی آن را برعهده دارد. این اثر با موضوع تاریخ مد و پوشش در ایران و مدل مواجهه جامعه ایرانی با آن از شهریورماه سال 95 در پروسه تحقیق و پژوهش قرار گرفته و بتازگی تدوین آن به پایان رسیده و قرار است عصر دوشنبه 13 آذرماه در حوزه هنری رونمایی شود. به بهانه رونمایی از این مستند گفت‌وگویی کوتاه با محمدحسن یادگاری، کارگردان این اثر داشتیم.
چه شد که محمدحسین یادگاری تصمیم گرفت مستندی با موضوع مد و حجاب بسازد؟
موضوع حجاب یکی از مسائل مهم فرهنگی بعد از انقلاب است و با نگاهی به وضعیت فعلی جامعه نیز می‌توان به این نکته پی برد که این موضوع الان نیز یکی از مسائل فرهنگی جامعه است. ما تحقیقاتی را در حوزه علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی انجام دادیم و خطوطی را در زمینه تغییر و تحولات عرصه مد و لباس در داخل کشور و اثراتی که از جریان‌های خارج از کشور بر این تغییر و تحولات موثر بود، پیدا کردیم و این در واقع مقدمه‌ای برای ورود ما به این موضوع شد.
مخاطب «بهت میاد» چه طیفی از زنان جامعه هستند؟
از همان ابتدا نکته مورد اهمیت برای ما انتخاب رویکرد برای ورود به موضوع بود چرا که نگاه‌هایی که به مقوله مد و حجاب وجود دارد از مدل گشت‌ارشادی آن شروع می‌شود و تا نگاه و مدل مورد نظر رسانه‌هایی همچون «من و تو» نیز گسترش می‌یابد. یعنی در این حوزه افراط و تفریط‌های مختلفی وجود دارد ولی ما در این مستند بیشتر مخاطب قشر خاکستری را مدنظر قرار دادیم. مخاطبی که بیشتر متاثر از شرایط پیرامون‌شان پوشش خود را انتخاب می‌کنند و نه صرفا از روی اعتقاد یا باور به موضوعی خاص. زمانی ممکن است چادر پوشیدن برای جامعه مد باشد و آنها نیز چادر می‌پوشند. دوره‌ای دیگر روسری مد جامعه می‌شود که آنها سراغ روسری می‌روند و... . ما بیشتر سعی کردیم به این مخاطب توجه کنیم چرا که آن مخاطبی که حزب‌اللهی است و سراغ حجابی مثل چادر رفته، درواقع توانسته در اوضاع آشفته فعلی در عرصه حجاب، راه خود را پیدا کند و آن مخاطبی هم که اساسا هیچ اعتقادی به حجاب ندارد، تاثیر چندانی از اثر ما نخواهد پذیرفت؛ هدف بیشتر توجه قشر خاکستری به این اثر است. ما سعی کردیم بر موضوعی دست بگذاریم که واقعا کمتر کسی به آن پرداخته است؛ بحث بازار لوازم آرایشی، بحث مدلینگ و اثرگذاری‌های تاریخی این حوزه که همواره رویکردهای فرهنگی در آن وجود داشته است، مثل سبک‌هایی که در زمینه پوشش و مدل مو همواره وجود داشته است. ما در این مستند از اثرگذاری چهره‌هایی مثل فرح و گوگوش بر مدل‌های ارائه شده در دهه‌های 40 و 50 ایران و سیاست‌گذاری پشت آن پرداخته‌ایم، البته این تغییر و تحولات در دوره‌های بعدی و همچنین قبلی آن نیز وجود داشته که ما در این مستند به آنها نیز پرداخته‌ایم.
شما در بررسی اتفاقات پیش آمده در حوزه مد و حجاب به دوره قبل از انقلاب بیشتر از سال‌های پس از انقلاب پرداخته‌اید و در واقع آن را به شکلی مصداقی‌تر بررسی کرده‌اید اما روایت شما از دوره بعد از انقلاب کلی‌تر و بدون ذکر مصادیق است. دلیل این موضوع چیست؟
دلیل این موضوع را باید در تفاوت این دو دوره به لحاظ وجود سیاست‌گذاری نظام‌مند در آنها دید. در دوره قبل از انقلاب از دوره قاجار گرفته تا دوره پهلوی بویژه اواخر آن، یک سیاست‌گذاری نظام‌مند در ارتباط با موضوع مد و حجاب وجود داشته است. واقعیت این است که ما حتی در زمینه چادری شدن خانم‌ها در سال‌های بعد از انقلاب هم شاهد یک سیاست‌گذاری نظام‌مند نیستیم. برای همین خیلی راحت نمی‌توان در ارتباط با این موضوع در سال‌های بعد از انقلاب به تعیین مصداق پرداخت چرا که شرایط به شکلی آشفته بوده و نمی‌شود آن را به همان شکل که دوره قبل از انقلاب را تحلیل می‌کنیم، مورد تحلیل و بررسی قرار بدهیم. موضوع، موضوعی بشدت سخت است چون اساسا هیچکس کار پژوهشی چندانی در ارتباط با این موضوع انجام نداده است. درواقع تمایل چندانی برای ایجاد یک سیاست‌گذاری نظام‌مند برای این موضوع در داخل کشور وجود ندارد.
منابع موجود در ارتباط با این موضوع چگونه است؟ این سوال از این نظر مهم است چون وزارت ارشاد چند سالی است که کارگروهی در ارتباط با موضوع مد و لباس تشکیل داده و خروجی‌هایی در زمینه برگزاری نمایشگاه لباس هم داشته ولی آیا در حوزه‌های پژوهشی و سیاست‌گذاری نیز فعالیت‌هایی داشته و شما در تحقیقات خود از این منابع استفاده کرده‌اید؟
واقعیت این است که فعالیت‌های صورت گرفته تا به امروز خیلی معطوف به موضوع «مد» نبوده و من نیز نمی‌خواهم در اینجا در ارتباط با کیفیت کارهای صورت گرفته در این حوزه حرفی بزنم بلکه همه حرف ما این است که ما در حوزه مد، لباس، آرایش و زیبایی تا به امروز فرهنگ مقلدی داشته‌ایم، نه مولد! این در حالی است که ما در طول تاریخ بویژه در دوره صفویه فرهنگ مولدی در این حوزه داشتیم بعد از درک این موضوع باید بتوانیم درباره راهکارها و اینکه چه باید کرد، صحبت کنیم.
پروژه‌های بعدی شما در حوزه مستندسازی چیست؟
مستندی به نام «فوتبال علیه دشمن» است که پروژه‌ای پژوهشی و راوی‌محور محسوب می‌شود. این کار، مستندی آرشیوی است که در آن، تاریخ فوتبال را از منظر اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار داده‌ایم و قرار است همین هفته از شبکه مستند پخش شود. در کنار آن نیز سوژه‌ای در ارتباط با تاریخ معاصر دارم که مربوط به کودتای 28 مرداد است. در ارتباط با موضوعات اجتماعی مثل مواد مخدر و مسکن نیز ایده‌هایی دارم که البته نگاهم به آنها نیز بر مبنای توجه به بسترهای تاریخی آنهاست.