عرفانه فتحیان: عملیاتی شدن طرحی در حیطه تعطیلات رسمی کشور موجب شد دوباره حساسیت‌ها و تحلیل‌ها راجع به میزان تعطیلات کشور مطرح شود. امسال ٨ ربیع‌الاول مصادف با شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز امامت امام مهدی(عج) طبق مصوبه مجلس و تایید شورای نگهبان تعطیل اعلام شد؛ تعطیلی‌ای که هم‌اکنون طرحی در مجلس برای لغو آن در جریان است.
اینکه چرا بابت اضافه شدن این روز به تعطیلات رسمی عده‌ای حساسیت نشان می‌دهند جالب توجه است و در ادامه با استفاده از آماری که دبیرخانه شورای انقلاب فرهنگی منتشر کرده است خواهیم گفت به جهت تعداد، ایران جزو کشورهای با تعطیلات کم محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه تعطیلات به 2 دسته رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شود به توضیح برخی وجوه این مقوله می‌پردازیم.
«تعطیلات رسمی» یا مناسبتی هستند یا غیرمناسبتی که از این بین، مناسبتی‌ها به 4 بخش «مذهبی»، «انقلابی»، «ملی»، «بین‌المللی» و غیرمناسبتی‌ها به 3 دسته تعطیلات «آخر هفته»، «آموزشی» و «بانکی» تقسیم می‌شوند.
همچنین تعطیلات غیررسمی شامل روز‌هایی می‌شود که در تقویم آورده نشده و بدون برنامه‌ریزی شامل اتفاقاتی چون درگذشت یک شخصیت مهم، شیوع بیماری، بلایای طبیعی و شرایط جوی، بین‌التعطیلین و اجلاس‌های مهم است. قطعا بین ابعاد و آثار مختلف تعطیلات، اثرات اقتصادی آن بیش از هر چیز مد نظر است، چرا که بعید است غیر از این بهانه اغلب مردم یا مسؤولان دغدغه خاصی در مقابل افزایش تعطیلات داشته باشند.
حال می‌دانیم نظام کاری کشور به 2دسته نظام کاری رسمی و غیررسمی تقسیم
می‌شود که در این بین نظام کاری رسمی از تعطیلات رسمی تبعیت می‌کند ولی نظام کاری غیررسمی کمتر تابع آن است و اتفاقا فرصت ویژه‌ای برای کار و فعالیت پیدا می‌کند.
همچنین صاحبان کارخانجات و صنایع، تعطیلات را فرصت خوبی برای بازسازی و بهسازی چرخه تولید خویش می‌دانند و حتی گاهی خارج از برنامه تعطیلات رسمی، ایام دیگری را نیز برای افزایش بهره‌وری نیروی کار با برنامه قبلی تعطیل می‌کنند.
اقتصاددانان با روش‌ها و مبانی مختلف، هزینه‌ای را که یک روز تعطیلی ایجاد می‌کند محاسبه می‌کنند که به همین جهت، نتیجه نیز متفاوت خواهد شد اما طبق برخی آمار، سهم تولید ثروت توسط منابع انسانی در ایران ٣٤ درصد اعلام شده است که اگر تصور کنیم ٣٦٥ روز را هم فرد مشغول باشد در کل، بهره‌وری، اندکی ارتقا می‌یابد. پس حذف کل تعطیلات هم اثر چندانی ندارد و این تغییر اندک با افزایش کار مفید در روزهای کاری قابل جبران است، علاوه بر اینکه ابعاد فردی و روحی این تعطیلات را نمی‌توان نادیده گرفت.
پس شاید به‌جای دعوا بر سر زیاد بودن تعداد روزهای تعطیلی باید دعوای اصلی را بر سر پایین بودن بهره‌وری در کشور بکنیم!
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی، ناکارآمدی نیروی کار در بخش‌های دولتی را بیش از بخش‌های خصوصی دانسته و اعلام کرده است در خوشبینانه‌ترین حالت، ساعات کار مفید در ایران روزانه حدود 2 ساعت است که در طول هفته به ۱۱ ساعت نمی‌رسد. در این گزارش متوسط ساعات کار روزانه مفید در بخش دولتی تنها ۲۲ دقیقه ذکر شده است.
و اما آمار...
ایران در کل ٢٥ روز در تقویم رسمی خود اعلام تعطیلی کرده است که ١٥ روز آن تعطیلات مذهبی با متوسط جهانی ٣/٢٦ روز، ٤ روز تعطیلات انقلابی با متوسط جهانی 69/3 روز و ٦ روز باقیمانده تعطیلات ملی است که آن هم نزدیک به متوسط جهانی (17/5) است.
البته لازم به ذکر است از این تعداد، ١٥ روز آن به جشن و ١٠ روز به عزاداری تعلق دارد پس برخلاف برداشت برخی، ماهیت جشن و شادی از فراوانی بیشتری برخوردار است.
همچنین تعطیلات آخر هفته در اکثر کشورها 2 روز ولی در ایران یک روز در نظر گرفته شده است که تلاقی تعطیلات رسمی با این تعطیلات آخر هفته، میانگین در سال ٤ روز می‌شود و برخلاف سایر کشورها که اگر چنین تداخلی باشد اول هفته بعد را تعطیل اعلام می‌کنند ایران چنین رویه‌ای ندارد و این باعث می‌شود عملا تعداد روزهای تعطیل رسمی کشورمان معادل 5/20 روز باشد که در برخی سال‌ها به ١٨ روز نیز کاهش پیدا کرده است.
با توجه به این آمار و مقایسه با کشورهای دیگر که به‌طور خلاصه به شرح زیر است درمی‌یابیم به‌رغم تبلیغات رسانه‌ای، ایران دارای بیشترین میزان تعطیلی رسمی نیست:
سریلانکا ٢٦ روز، بوسنی و هرزگوین ٢٥ روز، لبنان و آذربایجان ٢٣ روز، روسیه ١٩ روز، ژاپن ١٨ روز و اتریش و کانادا و چین هر یک دارای ١٧ روز تعطیل رسمی هستند و از بیشترین تعداد تعطیل رسمی برخوردارند.
ویتنام، سوییس و کوبا با ٦ و ٧ روز دارای کمترین تعداد تعطیل رسمی هستند.
البته با در نظر گرفتن کل تعطیلات شامل تعطیلات آخر هفته، این معادله کمی تغییر می‌کند!
گفتیم ایران ٢٥ روز تعطیل رسمی دارد که با توجه به ٥٢ جمعه مجموعا ٧٧ روز می‌شود و این در حالی است که غیر از یمن که مجموعا ٦٧ روز تعطیل است و کمترین میزان را داراست، تعداد کل تعطیلات مابقی کشورها در بازه‌ای بین ١٠٧ تا ١٢٩ روز متغیر است و این آمار نشان می‌دهد ایران بعد از یمن کمترین میزان تعطیلی را دارد!
نتیجتا بر خلاف تصور رایج، واقعیت درباره میزان تعطیلات کشور چیز دیگری است، افزایش بهره‌وری و تمرکز روی بالا بردن ساعت کار مفید که هر 10 دقیقه معادل ٦ روز کاری است، به میزان زیادی کاهش درآمد ایام تعطیل را جبران خواهد کرد. بنابراین حذف چند روز از این ایام در مقایسه با افزایش بهره‌وری، تاثیر چندانی بر تولید ناخالص ملی ندارد و بهتر است نگاه اسلامی و بومی را با توجه به مقتضیات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جایگزین نگاه و رویکرد لیبرالی به مساله تعطیلات کنیم.