مجلس نمایندگان آمریکا سرانجام طرح افزایش نظارت کنگره بر فروش هواپیما به ایران را تصویب کرد. این طرح با 252 رأی مثبت در برابر 167 رأی مخالف به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا رسید. برای اینکه این طرح به عنوان یک قانون تصویب شود باید در مجلس سنا نیز تصویب شده آنگاه با امضای دونالد ترامپ در فرآیند اجرا قرار گیرد.
این طرح که با شماره 4324 تصویب شده خواستار افزایش نظارت کنگره بر مبادلات مالی مربوط به فروش هواپیماهای مسافری به ایران است.
بر اساس این طرح، وزارت خزانهداری آمریکا باید ظرف حداکثر 30 روز بعد از صدور مجوزهای مالی برای فروش هواپیمای مسافری به ایران، گزارشی را در اینباره به نهادهای مربوط کنگره ارائه کند. اما طرح 4324 مجلس نمایندگان آمریکا چه میگوید. بر اساس این گزارش این طرح مانع فروش هواپیما از جمله فروش بوئینگ و ایرباس به ایران نشده است اما تصریح میکند موسسات مالی حق ندارند به ایرلاینهای ایرانی که خریدار هواپیما هستند تسهیلات ارائه دهند. بر اساس این گزارش، ایرلاینهای ایرانی مجموعا برای خرید 200 هواپیمای خارجی اقدام کردهاند. بوئینگ و ایرباس در حال حاضر قراردادهای قطعی برای فروش 180 فروند هواپیما به ایران دارند که 100 فروند به شرکت ایرباس و 80 فروند به شرکت بوئینگ مربوط میشود. 20 هواپیمای دیگر نیز مربوط به ایتیآر است. این در حالی است که بر اساس اظهارات مقامات وزارت راهوشهرسازی، خرید 200 فروند هواپیما از بوئینگ، ایرباس و ایتیآر بر گرفتن تسهیلات مالی یا همان فاینانس استوار است. به عنوان مثال از کل منابع مورد نیاز برای خرید، ایرانایر تنها باید ۱۵ درصد را به صورت نقدی پرداخت کند و ۸۵ درصد باقیمانده با تامین فاینانس از سوی شرکتهای بینالمللی اجرایی خواهد شد. فخریه کاشان، قائممقام وزیر راه در امور بینالملل در اینباره گفته است: با توجه به نوع سفارش ایرانایر به شرکتهای ایرباس، بوئینگ و ایتیآر، مجموع ارزش این 3 قرارداد برای خرید 200 فروند هواپیما، حدود 18 میلیارد دلار است. وی همچنین گفت: پیشپرداخت ایرانایر به شرکتهای بوئینگ و ایرباس یک میلیارد دلار است که در 4 سال پرداخت میشود. فخریه کاشان گفته ۵۰۰ میلیون دلار از پیشپرداختهای ابتدایی با استفاده از منابعی پرداخت خواهد شد که ایرانایر از طریق دریافت تسهیلات خارجی به قرارداد وارد کرده است. ۵۰ درصد باقیمانده نیز از طریق کمکهای غیرمستقیم دولت اجرا میشود که حدود ۳۳۰ میلیون دلار آن آورده صندوق توسعه ملی است و حدود ۱۲۰ میلیون دلار نیز از طریق انتشار اوراق صکوک تامین خواهد شد. فرزانه شرفبافی، سرپرست شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(ایرانایر) نیز پیش از این گفته بود شرکت سازنده هواپیماهای ایتیآر برای فاینانس خرید 20 فروند از این هواپیماها اظهار تمایل کرده است. بر این اساس به نظر میرسد با توجه به مصوبه اخیر مجلس نمایندگان، در صورتی که این مصوبه در سنا تصویب و توسط ترامپ وارد فرآیند اجرا شود؛ قرارداد خرید هواپیما توسط ایرلاینهای ایرانی با مشکلات فراوانی مواجه خواهد شد. با توجه به ظرفیت ایرلاینهای داخلی، امکان تامین مبالغ خرید این هواپیماها در ایران تقریبا نزدیک به صفر است. از سوی دیگر برخی مشکلات از جمله کمکهای محدود صندوق ذخیره ارزی و همینطور ملاحظات برخی ایرلاینها برای خروج از قیمومت دولتی و تبدیل شدن به شرکتهای هواپیمایی خصوصی باعث شده چشمانداز خرید هواپیما توسط ایرلاینهای داخلی بدون دریافت تسهیلات خارجی بسیار سخت شود. اما در کنار این موضوع، در صورت تصویب نهایی این مصوبه در سنا و امضای آن توسط ترامپ، این اقدام یک نقض فاحش دیگر برجام است. اگرچه با سخنرانی 13 اکتبر ترامپ، برجام در عمل پاره شده است اما به صورت رسمی، این مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا خود یکی از موارد نقض فاحش برجام است، چرا که در مسیر عادی شدن تجارت با ایران و خرید هواپیما توسط ایران اخلال ایجاد میکند.