محسن شهمیرزادی: در برابر توفان، عنوان مستند سریالی پیرامون دوره پهلوی  بود که به کارگردانی مهدی نقویان از تلویزیون پخش شد و در زمره  معدود مستندهای تاریخی قرار گرفت که مخاطب عام و خاص به آن اقبال نشان دادند. این بار نقویان «ارثیه پدری» که همان نسخه سینمایی «در برابر توفان» است را به یازدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت برده تا بتواند مخاطبان غیرتلویزیونی خود را نیز در معرض اثر خود قرار دهد. با او به گفت‌وگو نشستیم و درباره «ارثیه پدری» و آینده مستندسازی وی
 صحبت کردیم.
***
  روند تولید «ارثیه پدری» چگونه صورت گرفت؟
بعد از مجموعه در برابر توفان، تصمیم گرفتیم یک مستند تک‌قسمتی از این مجموعه تهیه کنیم تا امکان اکران‌های خارج از تلویزیون نیز مهیا شود و قشر دیگری از مخاطبان نیز بتوانند این مستند را مشاهده کنند. در نتیجه به این تصمیم رسیدیم که این مستند تک‌قسمتی با محوریت شخص محمدرضا پهلوی باشد و از حواشی‌ای که در مجموعه در برابر توفان مطرح شده بود، بکاهیم. این مستند از به سلطنت رسیدن شاه شروع می‌شود تا هنگامی که او در مصر می‌میرد. روایتی که  در 15 فصل کوتاه بیان شده که مجموعا 120 دقیقه مستند را شامل می‌شود.
  تمام این مستند از راش‌های در برابر توفان تهیه شده است؟
بخش‌های زیادی از مستند از همان راش‌های در برابر توفان تهیه شده است اما تصاویری نیز خارج از آن وجود دارد که مربوط به در برابر توفان نیست. از سوی دیگر روایت آن هم متفاوت از در برابر توفان بوده و فصل به فصل رویدادها بیان می‌شوند.
  ممکن است ارثیه پدری آخرین اثر شما درباره پهلوی باشد؟
نسخه تک‌قسمتی از در برابر توفان، همین «ارثیه پدری» بود اما بنا داریم بار دیگر درباره پهلوی به شیوه‌ای متفاوت تولید اثر کنیم. این مستند برخلاف در برابر توفان که سیر تاریخی داشت، موضوع محور است و قرار است در این مجموعه 10 قسمتی، در هر قسمت به یک مساله در دوران پهلوی دوم پرداخته شود. در این مجموعه که الان در حال پژوهش و نگارش است، موضوعاتی مثل «ارتش»، «اقتصاد»، «فرهنگ»، «ورزش»، «سیاست داخلی» و... از جمله مسائلی است که بنا داریم به آن بپردازیم. این مقوله چون از حساسیت بالایی برخوردار است و فراگیری بالایی دارد نیاز دیدیم که مجموعه‌ای جداگانه از در برابر توفان باشد و به صورت جدی روی آن پژوهش‌های مربوط صورت بگیرد.
  روایت «ارثیه پدری» پر سرعت و پر از داده‌های تاریخی است که پشت سر هم مطرح می‌شوند، آیا این گزاره برای شما مطرح نبوده که  مخاطب نتواند 120 دقیقه با مستند همراه باشد؟
مستندهای بالای 100 دقیقه در دنیا مرسوم است. در ایران اما تحمل همه اعم از فیلمسازان و مخاطبان پایین است و شاید سخت باشد برای‌شان پای یک مستند 120 دقیقه‌ای بنشینند. درباره این گزاره هم که مطرح کردید، روایت مستند به صورت فصل‌های کوتاه 5 دقیقه‌ای بیان شده تا از بیان یک روایت طولانی و ممتد جلوگیری شود. هر فصل هم ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد که از فصل قبل و بعد تا حدی جداست. از سوی دیگر بیان روایت‌ها به واسطه فیلم فارسی جذابیت دیگری است که به نظر می‌رسد مخاطب را تا انتها پای این مستند بنشاند. البته شاید وقتی در ابتدای امر مخاطب با یک مستند 2 ساعته رو به رو شود، ترجیح دهد سراغش نرود اما احتمالا کسی که پای مستند بنشیند تا آخر به دنبال داستان خواهد آمد.
  البته همین 2 ساعت می‌تواند به نوعی 2 واحد تاریخ پهلوی باشد، چیزی که شاید در بسیاری از مستندها نتوان مشاهده کرد.
بله! از کتاب‌های درسی تا حوزه رسانه و اخبار همواره باید کار اقناعی صورت بپذیرد. حتی هالیوود از سینمای داستانی خودش به عنوان پدیده اقناعی استفاده می‌کند اما وقتی یک گزارش خبری 3 دقیقه‌ای هم در تلویزیون می‌رویم، حالت تهییجی به خود می‌گیرد. در عرصه مستند هم به نظرم این مساله وجود دارد و اکثر آثار به جای کارهای استدلالی و اقناعی، تهییجی بوده و این نمی‌تواند درس‌آموز مخاطب باشد. در حالی که با رعایت اصول فیلمسازی می‌توان براحتی پدیده‌ای را تبیین کرد و به این واسطه مخاطب به جای هیجان‌زدگی، به  صورت استدلالی قانع شود.
  مستندهای دیگر جشنواره که درباره تاریخ پهلوی هستند را دیده‌اید؟
متاسفانه هنوز فرصت نکردم این مستندها را ببینم و در بحبوحه جشنواره باخبر شدم آثاری مثل رزم‌آرا و... هم در جشنواره حضور پیدا کرده‌اند. امیدوارم بزودی فرصت شود و پس از پایان پروژه‌ای که در دست دارم، حتما به تماشای این مستندها بنشینم.  نمی‌دانم این مستندها با چه دید و نگاهی تولید شده‌ اما برای من نفس این قضیه خوشحال‌کننده است. سال گذشته یک فیلم 2ساعته در برابر پهلوی در جشنواره حضور داشت که امسال تبدیل به 4-3 فیلم شده است. من احساس می‌کنم توجه مستندسازان به این سمت جلب شده و خوشبختانه هر روز آثار بیشتری در این‌باره می‌بینم. موضوع پهلوی موضوعی بسیار حائز اهمیت است، از این جهت که بدنه جامعه هنوز با آن درگیر بوده و رسانه‌های خارجی برخلاف ما بسیار زیاد به آن می‌پردازند. این برهه از تاریخ کشور ما بشدت برای مخاطب عام جذابیت داشته و به نظرم ظرفیت بسیار بالایی برای پرداختن به آن
وجود دارد.