رهبر انقلاب اسلامی در خطبه عربی نماز جمعه 14 بهمن 90، هنگامی که به تبیین چشم‌انداز اسلامگرایی در کشورهای منطقه و بویژه مصر پرداختند، فرمودند: «مصر، مصرِ مجمع تقریب مذاهب اسلامی و شیخ شلتوت است». ایشان سال 79 نیز در پیامی به کنگره بزرگداشت حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی و علامه شیخ محمود شلتوت، نکاتی را درباره این مفتی بزرگ اهل سنت و رئیس دانشگاه الازهر مصر بیان کردند. پیشنهاد شیخ شلتوت در کاربرد نام «مذاهب اسلامی» به جای «فرقه‌ها» و «طوایف» اسلامی و فتوای تاریخی او در جواز پیروی از مذهب امامیه و صحت عمل به اجتهاد مذاهب صحیحه، همچون بارانی پاک‌کننده بود که بسیاری از توطئه‌های تفرقه‌افکنانه را از جهان اسلام شست و برد. دکتر محمد الدسوقی، استاد دانشگاه قاهره در این گفتار به توصیف شخصیت شیخ محمود شلتوت پرداخته است: شیخ محمود شلتوت (1383- 1310 ﻫ.ق) از علمای بزرگ جهان اسلام است که نقش برجسته‌ای در نزدیک کردن و قرابت ملت‌های اسلامی ایفا کرد. این مرد بزرگ در دانشگاه «الازهر» آموزش دید و از مؤسسان «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در قاهره بود؛ مجمعی که یک قرن پیش تأسیس شد و بیش از 20 سال در این زمینه فعالیت کرد. «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» در ایران نیز در امتداد فعالیت‌های آن به شمار می‌آید. تنها یکی از تولیدات علمی این جماعت، مجله «الرساله» بود. شیخ شلتوت مردی فقیه و برخوردار از یک فهم سلیم و صحیح بود و بر مذاهب فقهی مختلف، احاطه علمی داشت. شخصیتی معتدل و میانه‌رو داشت و فعالیت علمی برجسته و حضوری فعال و پررنگ در صحنه اجتماعی و در عرصه رسانه‌ای داشت؛ عملکردی که بر پایه یک ذخیره ارزشمند علمی بنا نهاده بود. شیخ همچنین کتاب ارزشمندی به نام «عقاید اسلامی» دارد که آن را با زبانی ساده و نسبتاً همه‌فهم و با قلمی روان و سلیس نگاشته و ضمن آموزش عقاید اسلامی، از بیان مسائل اختلافی و نظریات متناقض پرهیز کرده است. این کتاب تاکنون بیش از 20 بار تجدید چاپ شده است.
میراث علمی شیخ
اخیراً کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی کتابی را با عنوان «پیشگامان تقریب» منتشر کرده و در آن از بزرگان و شخصیت‌های اصلی وحدت اسلامی نام برده است. شیخ شلتوت یکی از شخصیت‌های برجسته مورد اشاره در این کتاب است. شیخ شلتوت نمونه یک عالم، مربی، مجاهد و مصلح بزرگ است که همه هم و غم او مسأله تقریب بود. تاکنون پایان‌نامه‌های بسیاری درباره او و رویکردهای علمی‌اش در دانشگاه الازهر نگاشته شده است. این عالم بزرگ با تحقیقات گسترده علمی خود و با حضور پررنگش در مجامع علمی بین‌المللی در داخل و خارج مصر نقش ویژه‌ای را در دفاع از دین اسلام ایفا کرد. وی ثابت کرد دستورهای این دین الهی از تمام قوانین مکاتب بشری برتر است. او همچنین نقش بزرگی در ترویج تفسیر قرآن کریم به زبان ساده و تألیف و تدوین فقه جدید داشته و مقالات او در این زمینه در مجله «الرساله» آمده است. همچنین همه دیگر فعالیت‌های علمی او در مجله «رساله الاسلام» ثبت است و مجمع جهانی تقریب، تمام شماره‌های این مجله را در 20 جلد به چاپ رسانده است. کوتاه سخن آنکه شیخ شلتوت مرد بزرگی است که الازهر به داشتن چنین فرزند عالم، فقیه، مفسر و مجاهدی و به پروراندن او در دامان خود و تقدیم او به امت اسلامی به خود می‌بالد. متأسفانه نسل‌های جدید با فعالیت‌های بسیاری از متفکران و مصلحان ناآشنا هستند. برای نسل‌های امروز لازم است حتماً از زندگی این مرد بزرگ آگاهی یابند تا از امثال او الگو بگیرند، زیرا شیخ شلتوت خیر علمی کثیری را به نسل‌های آینده عرضه کرده است.
فخر مسلمانان
مکاتبات شیخ شلتوت با آیت‌الله‌العظمی بروجردی، مرجع تقلید وقت شیعیان نیز در جای خود قابل تأمل و بررسی است. نامه‌هایی که میان این دو اندیشمند جهان اسلام رد و بدل شده، همگی در جهت منافع مسلمانان و موجب نزدیکی میان آنها بود، زیرا تمام جهان اسلام در قرن گذشته در سیطره و اشغال بیگانگان به سر می‌برد. ایران، مصر، منطقه شام و تمام مغرب [مراکش] همگی در اشغال بود. برای رهایی سرزمین‌های اسلامی از دست اشغالگران راهی نبود جز آنکه راهبران و دانشمندان این سرزمین‌ها به یکدیگر نزدیک شوند و با هم به تفاهم برسند تا بر اثر این مفاهمه، روحیه مبارزه و جهاد و آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی گسترش یابد. ارتباط میان این دو دانشمند بزرگوار از این رو باعث فخر مسلمانان است که علم و دانش، وطن نمی‌شناسد. مسلمانان - چه سنی و چه شیعه- با یکدیگر برادرند و به خاطر منافع کلی امت اسلام با هم همکاری می‌کنند. خداوند این دو دانشمند بزرگ را قرین رحمت خود گرداند و بازماندگان‌شان را پیرو ایشان قرار دهد تا راه آنها را در دعوت به حق و عمل صالح ادامه دهند. ما امیدواریم با پیروزی انقلاب مصر، وحدت اسلامی در این کشور مستحکم‌تر شود و باشکوه‌تر به پیش رود، زیرا امروز مردم داوری می‌کنند و نه حاکمان. امروز مردم جهت‌گیری اسلامی دارند، چنان‌که اسلامگرایان در انتخابات پارلمانی مصر بیشترین آرا را از آن خود کردند. اگرچه گروه‌هایی هم هستند که برابر وحدت اسلامی مقاومت می‌کنند اما در نهایت حرف حق بر کرسی می‌نشیند و دعوت به وحدت پیروز خواهد شد؛ هرقدر هم دشمنان علیه آن تلاش کنند. «وَاللّهُ غَالِبٌ عَلَی أَمْرِهِ وَ لَـکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ».(1)
--------------------------------------
پی‌نوشت
1- سوره مبارکه یوسف، آیه 21: وَ قَالَ الَّذِی اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لاِمْرَأَتِهِ أَکْرِمِی مَثْوَاهُ عَسَی أَن یَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَ کَذَلِکَ مَکَّنِّا لِیُوسُفَ فِی الأَرْضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِیلِ الأَحَادِیثِ وَ‌الله غَالِبٌ عَلَی أَمْرِهِ وَ لَـکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ/ و آن کس که او را از مصر خریده بود، به همسرش گفت: «نیکش بدار، شاید به حال ما سود بخشد یا او را به فرزندی اختیار کنیم» و بدین‌گونه ما یوسف را در آن سرزمین مکانت بخشیدیم تا به او تأویل احادیث (خواب‌ها) را بیاموزیم و خداوند بر کار خویش چیره است ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.
منبع: دفتر حفظ و نشر
آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای