علی جمشیدی: این روزها بررسی لایحه بودجه سال 97 در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی مجلس قرار دارد؛ لایحه‌ای که اعتراض بسیاری از نمایندگان و کارشناسان را در پی داشته است. در این باره میزان تطابق عملکرد برنامه‌های دولت و لایحه بودجه با برنامه ششم توسعه و سایر اسناد بالادستی مورد توجه نخبگان و مسؤولان قرار گرفته است. برای بررسی میزان تطابق برنامه دولت در حوزه آموزش و تحقیقات با برنامه ششم و سایر اسناد بالادستی کشور با جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن را در ادامه خواهید خواند.
***
مهم‌ترین دغدغه‌های مجلس در حوزه آموزش و تحقیقات که جزو اهداف برنامه ششم نیز محسوب می‌شود، چیست؟
دولت آقای روحانی از زمان استقرار دولت اولش تا امروز که به دور دوم رسیده و چند ماهی هم از آن گذشته، به وعده‌های خود در حوزه آموزش‌وپرورش عمل نکرده است. وی درباره منزلت اجتماعی و فرهنگی فرهنگیان بحث‌هایی همچون رتبه‌بندی فرهنگیان را مطرح کرد که از دولت اول قرار است لایحه آن را بیاورند اما تا امروز این امر محقق نشده است. درباره طرح تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، قانونی به دولت ابلاغ شده که در آن مدارس غیردولتی و دولتی هم مد نظر قرار گرفته‌اند اما تاکنون حتی یک بند از این قانون اجرا نشده است. 5 سال از تصویب این قانون می‌گذرد. مقام معظم رهبری نیز در تمام سخنان خود بر تحول بنیادین آموزش‌وپرورش تاکید کردند. دانشگاه فرهنگیان در بحث آموزش‌وپرورش نقش اساسی دارد و می‌توانست معلمان خوبی برای واحدهای آموزشی ما تربیت کند ولی این دانشگاه نیز تقریبا به تعطیلی کشیده شده است. در این 4 سال برای این دانشگاه سرپرستی بیگانه با آن تعیین کردند که شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز این فرد را تایید نکرد. اخیرا بعد از 5 سال ابلاغ شده و فرد دیگری بر سر کار آمد. در واقع باید گفت موارد مهم در بخش آموزش‌وپرورش، همچون رتبه‌بندی فرهنگیان، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی در وضعیت بسیار بدی به سر می‌برد و مدیریت بسیار ضعیفی دارد.
وضعیت این بخش در بودجه به چه شکل است؟
توقع داشتیم امسال بودجه این بخش با جهش همراه باشد اما تنها نزدیک به 10 درصد بودجه عمومی دولت مربوط به آموزش‌وپرورش است، درصورتی‌که پیش‌تر به 15 درصد هم رسیده بود. امسال تمام بودجه آموزش و پژوهش کشور
15 درصد است و کمتر از 10 درصد متعلق به وزارت آموزش‌وپرورش است. در بودجه سال 97 اعلام شده پاداش خدمت بازنشستگان از صندوق توسعه داده شود، در صورتی که این صندوق نمی‌تواند پول بلاعوض بدهد، بلکه باید به صورت وام پرداخت شود، لذا این هم به عنوان مساله بعدی در بودجه نقض شده است.
این روند در حوزه تحقیقات به چه صورت است؟
در حوزه تحقیقات هم بر اساس قوانین بالادستی قرار بود 10 درصد از بودجه به تحقیقات اختصاص پیدا کند که اکنون کمتر از یک درصد است و این نشان می‌دهد کشور از این حوزه بشدت آسیب‌دیده و خواهد دید. در سیستم دانشگاه‌ها هرج‌ومرج وجود دارد و دانشگاه‌ها هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده‌اند، گاهی می‌بینیم دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام‌نور را محدود می‌کنند و گاهی مراکز آموزش عالی غیردولتی را رشد می‌دهند، زیرا بخشی از مدیران وزارت علوم، مراکز آموزشی غیردولتی دارند. متاسفانه باید گفت سیاست‌های سردرگمی در حوزه وزارت علوم، علم و فناوری و آموزش عمومی کشور وجود دارد.
دلیل آن چیست؟
همانطور که شاهد بودید بتازگی و بعد از چند ماه برای وزارت علوم وزیر تعیین کرده‌اند یا در دوره نخست دولت، چند وزیر عوض شدند و یکی از آنها استیضاح شد؛ این بی‌ثباتی مدیریتی در وزارت علوم باعث آسیب شدید این وزارتخانه شد.
یعنی این سردرگمی ناشی از بی‌ثباتی در مدیریت است؟
بله! من بر این باورم که آقای روحانی برای حوزه آموزش و پژوهش کشور وقت نمی‌گذارد، در صورتی که پایه دگرگونی و تحول در کشور آموزش و تحقیقات است. ایجاد هر تحولی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، نظامی و سیاسی کشور از مسیر آموزش عالی باید عبور کند، زیرا باید انسان‌ها را تربیت کنید تا آنها بتوانند آینده جامعه را تضمین کنند. اکنون در مدارس ما هیچ کاری انجام نمی‌شود و تنها کار اداری انجام می‌شود. هیچ آموزشی سازمان‌مند، هدف‌دار و مطابق آموزه‌های ایرانی و اسلامی در آنها انجام می‌شود و هیچ‌گونه ابزار و امکانات و حتی به تعداد کافی مدرس در اختیار ندارند. مدیران واحدهای آموزشی از صبح تا غروب تنها نگران قطع شدن برق و آب و گاز مدرسه هستند. در بخش نوسازی و تجهیز مدارس، دولت لایحه بودجه را در حساب ذخیره ارزی برد، در حالی که این حساب پول نداشت. در سال 96 یک ریال هم از حساب ذخیره ارزی به بودجه عمرانی آموزش‌وپرورش اختصاص نیافت و همچنان در کشور شاهد فعالیت مدارس کپری هستیم یا در بخش گرمایشی و سرمایشی مدارس، وضع به همین صورت است. من بر این باورم دولت در حوزه آموزش و تحقیقات نه وقت چندانی می‌گذارد و نه وزرایی دارد که اراده داشته باشند و این مشکلات را حل کنند. آموزش ما همچنان در حال آسیب دیدن است. از طرفی در بودجه سال 97 هم هیچ اثری از تحول در حوزه علم و فناوری، آموزش و تحقیقات نیست. تنها بودجه آموزش را استانی کرده‌اند که این امر نیز بسیار خطرناک است.
از چه نظر خطرناک است؟
ممکن است استانداری‌ها به این بودجه دست‌درازی کرده و بدین صورت آموزش‌وپرورش روزبه‌روز فقیرتر شود. فرض کنید بودجه آموزش‌وپرورش 800 میلیارد است و بودجه کل استان 200 میلیارد؛ طبیعتاً با این بودجه استاندار حریص شده و به آن دست‌درازی می‌کند، مگر اینکه قوانین محکمی را درباره بودجه آموزش‌وپرورش تصویب یا ساختارهای آموزش‌وپرورش را محکم کنیم.
به چه صورت می‌توان این کار را کرد؟
تشکیل هیات‌امنا در آموزش‌وپرورش و تصویب قانون هیات امنایی در مجلس یکی از راهکارهاست. بعد از آن می‌توان بودجه استانی را ابلاغ کرد. متأسفانه بدون هیچ‌گونه تغییری در ساختار آموزش‌وپرورش، این بودجه را استانی کرده‌اند و من مطمئنم امسال در فصل بودجه با آشفتگی بزرگی مواجه خواهیم شد.
وضعیت بودجه‌ای دولت یازدهم به چه صورت بود و عملکرد روحانی نسبت به این بحث چگونه بود؟
دوره قبل دولت، آقای روحانی ناتوان‌ترین وزیر را در وزارت آموزش‌وپرورش بر سرکار گذاشت، در پایان هم روحانی وی را عزل کرد. در وزارت علوم هم چندین وزیر عوض شدند. این نشان‌دهنده بی‌ثباتی و عدم وجود اراده محکم برای حل مشکلات این حوزه است. ما قوانین خوبی در این بخش داریم، همچون سند علمی کشور یا سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. حتی در قانون برنامه ششم نیز نگاه ویژه‌ای به این حوزه شده است. در قانون برنامه ششم میزان جذب دانشجویان خارجی و داخلی و درصد دانشجوی دکترا نیز دقیق ذکرشده است اما با بودجه در نظر گرفته‌شده، این برنامه‌ها اجرایی نمی‌شود.
در آغاز دولت، روحانی چه اهدافی را برای این بخش در نظر گرفته بود؟ آیا همان اهداف را محقق کرده است؟
روحانی در دولت یازدهم در سخنان خود در حوزه آموزش و تحقیقات و آموزش عمومی کشور نگاه خوبی را به مردم و فرهنگیان ارائه کرد؛ یکی از برنامه‌ها، شعار گول‌زننده اجرای رتبه‌بندی آموزگاران به‌عنوان یکی از نیازهای ضروری معلمان بود اما در عمل اجرایی نشد.
پس از نظر شما بودجه 97 هیچ‌گونه تحولی در آموزش‌وپرورش به وجود نمی‌آورد؟
دقیقا! بودجه امسال هیچ‌گونه تحولی در آموزش‌وپرورش به وجود نمی‌آورد. فرهنگیان بازنشسته در وضعیت اسفناکی هستند و کاری برای آنها انجام نمی‌شود. قرار بود بودجه صندوق رفاه دانشجویان بیشتر شود که متأسفانه اتفاقی نیفتاد. معلمان نیز چون مورد رسیدگی قرار نگرفتند اراده‌ای برای انجام کار ندارند.
توجیه دولت در نادیده گرفتن این موارد چیست؟ آیا در دوره‌های پیش، بودجه این بخش محقق شده است؟
بله! تا اندازه‌ای محقق می‌شد و آموزش‌وپرورش این اندازه معطل و دنبال بودجه نبود. قرار بود با دریافت 3 هزار میلیارد تومان از شرکت‌های دولتی، بودجه آموزش‌وپرورش را افزایش دهند اما تاکنون حتی یک ریال هم پرداخت نکرده‌اند. قیمت گاز را برای همین افزایش دادیم تا به آموزش‌وپرورش پول بدهند که تا امروز به‌جای پرداخت 400 میلیارد تومان، تنها 20 میلیارد پرداخت کرده‌اند. در هر صورت آموزش‌وپرورش در وضعیت خوبی نیست. دانشگاه‌ها نیز در بخش تجهیزات بشدت فقیر هستند. حتی قرار بود از طرف صندوق توسعه ملی برای به‌روزسازی تجهیزات دانشگاه‌ها کمک شود که آن نیز انجام نشد. در هر صورت بی‌توجهی به بخش آموزش و تحقیقات نتایج خوبی برای آینده کشور به همراه نخواهد داشت.