گروه اجتماعی: حکایت این روزهای طرح تحول نظام سلامت مانند فردی است که به‌رغم هشدارهای لازم برای مبتلا نشدن به بیماری، مدتی است آثار بیماری‌اش پدیدار شده است و درجه تب بالایی هم دارد. این فرد نیاز دارد هر چه سریع‌تر برای پیشگیری از افزایش بیماری درمان‌های لازم برایش انجام شود و باید برای پایین آوردن درجه حرارت بدنش کاری کرد. طرح تحول نظام سلامت هم این روزها همین شرایط را دارد و به باور بسیاری از کارشناسان در مرحله‌ای است که برای ادامه حیات خود تدابیر فوری و ضروری نیاز دارد. طرحی که از ابتدای اجرایی شدن آن، قرار بر این بود که اهدافی چون افزایش پاسخگویی نظام سلامت، کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت در بیمارستان‌های دولتی، حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و دیگر مواردی را که باعث گسترش و افزایش کیفیت و کمیت خدمات درمانی به مردم می‌شود دنبال کند. این طرح از اردیبهشت 1393 آغاز به کار کرد، اگر به دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت نگاهی داشته باشیم اقدامات خوبی انجام‌شده است. تحت پوشش بیمه قرار گرفتن تمام اقشار جامعه به صورت رایگان با عنوان بیمه سلامت یکی از نقاط قوت و از نگاه عموم جامعه مهم‌ترین دستاورد این طرح بوده است. با این حال، شواهد و اظهارات ماه‌های گذشته برخی مدیران و کارشناسان پیرامون این طرح که در رسانه‌ها نیز منتشرشده حاکی از به وجود آمدن مشکلات، موانع و ابهاماتی برای ادامه طرح تحول است.
زمزمه‌های آزمون وسع
بررسی اظهارنظرهای صورت گرفته در ارتباط با بیمه سلامت همگانی، نشان می‌دهد با گذشت نزدیک به 3 سال و نیم از اجرای طرح تحول نظام سلامت، این روزها این مهم به مشکل خورده و دیگر نمی‌تواند تمام اقشار جامعه را به‌صورت رایگان تحت پوشش قرار دهد و زمزمه‌هایی از اجرایی شدن آزمون وسع به گوش می‌رسد، آزمونی که درواقع هدفش خط‌کشی بین افراد جامعه از نظر سطح درآمدی است. به این منظور که از این پس افراد برای استفاده از بیمه همگانی سلامت باید حق بیمه به سازمان بیمه‌گر بپردازند. از طرفی ایجاد بدهی‌های سنگین برای صنایع مرتبط با نظام سلامت از جمله صنایع داروسازی و مطالبات بسیار زیاد بیمارستان‌ها از بیمه‌ها در راستای ارائه خدمات به مردم از دیگر مشکلات ایجادشده پس از اجرایی شدن طرح تحول است.
حال ناخوش صنعت داروسازی
اظهارات چندی پیش رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی مهر تأییدی بر اوضاع نامناسب صنایع داروسازی در پی اجرای طرح تحول است. به گفته احمد شیبانی، صنعت داروسازی کشور بدترین دوران را تجربه می‌کند. وی در اظهاراتی گفته است: مشکلاتی که صنعت داروسازی کشور در حال حاضر با آنها مواجه است، در زمان جنگ هم تجربه نشده بود. لازم به ذکر است صنعت دارو در حال حاضر بیش از 4 هزار و 300 میلیارد تومان طلب سررسید از مراکز دولتی دارد.
تجربه‌ای شکست‌خورده!
اما مشکلات طرح تحول به همین‌جا ختم نمی‌شود. نایب‌رئیس مجلس نیز اخیراً در اظهاراتی، ادامه طرح تحول نظام سلامت با روند کنونی را باعث ایجاد مشکلات بیشتری دانسته است. به گفته پزشکیان، طرح تحول نظام سلامت تجربه شکست‌خورده کشورهای دیگر بود که توسط وزارت بهداشت اجرا شد و بعد از اجرای طرح وضعیت در بیمارستان‌ها وحشتناک شده است. به باور پزشکیان، روش پیش‌گرفته شده از پایه غلط بوده و مبنای علمی و تاییدشده‌ای نداشته است.
منتقدان چه می‌گویند؟
«علی‌محمد آدابی» رئیس سازمان نظام پرستاری کشور با اشاره به شنیده نشدن صدای منتقدان از جانب مدیران وزارت بهداشت درباره طرح تحول نظام سلامت به «وطن امروز»، می‌گوید: طرح تحول نظام سلامت متأسفانه بدون پشتوانه کارشناسی و بدون جلب نظر صاحبان فرآیند یعنی کارکنان نظام سلامت در حالی به اجرا درآمد که بسیاری از کارکنان درباره اختلاف طبقاتی موجود در نظام سلامت ناراضی بودند و از این موضوع رنج می‌بردند. به گفته آدابی، این طرح که به بهانه کاهش پرداخت از جیب مردم شروع‌شده بود نتوانست جانب عدالت را رعایت کند تا جایی که با گذشت 2، 3 ماه از شروع طرح، تعرفه‌های پزشکی به‌طور میانگین 270 درصد افزایش یافت. رئیس سازمان نظام پرستاری کشور درباره طراحی طرح تحول نظام سلامت معتقد است در بخش طراحی تأکید شده بود که در طول زمان، طرح مورد بازنگری و بررسی قرار بگیرد و در صورت لزوم اصلاح شود اما اقدامات لازم انجام نشد و هشدارهای منتقدان و کارشناسان موردتوجه قرار نگرفت!
محدودیت در ارائه خدمات
اما پس از گذشت مدتی از اجرایی شدن این طرح، برخی پیش‌بینی‌های منتقدان حوزه سلامت درباره تحمیل هزینه‌های هنگفت بر دوش بیمه‌ها و سایر بخش‌های نظام درمانی و سلامت کشور به واقعیت بدل شد و بتازگی وزارت بهداشت برای کاهش و کنترل هزینه‌های طرح تحول نظام سلامت و هزینه‌هایی که توسط دارندگان دفترچه بیمه سلامت انجام‌شده است به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده که دارندگان دفترچه بیمه سلامت فقط به مراکز دولتی مراجعه کنند. نبود اعتبار کافی و کاهش بودجه موردنیاز برای ادامه پوشش رایگان بیمه سلامت صدای معاون بیمه خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت را نیز درآورده است. آناهیتا کشاورزی با اشاره به منابع پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه ۹۷، نسبت به خطر محدود شدن ارائه خدمات به بیمه‌شدگان هشدار داده است. کشاورزی گفته است: «بر این اساس در راستای رعایت اصل تعادل منابع و مصارف، به‌رغم عدم تمایل به کاهش تعهدات در سطح گیرندگان خدمات، ناچار خواهیم بود راهکارهای کاهشی در حوزه‌های مختلف اتخاذ کنیم».
به هر روی با توجه به شواهد موجود و وضعیت این روزهای طرح تحول سلامت، به نظر می‌رسد حال طرح تحول نظام سلامت خوش نیست. انتشار خبرهایی درباره کاهش بودجه سازمان بیمه سلامت در بودجه 97 در جایی که این سازمان حدود ۸ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد، نشان می‌دهد توجه کافی به آینده این طرح نشده است. با این اوصاف باید اذعان داشت که طرح تحول نظام سلامت نیاز به بازنگری دارد تا از این وضعیت که به باور بسیاری از کارشناسان در پیچ خطرناک قرارداد، نجات پیدا کند. بی‌شک در این شرایط استفاده بیش از گذشته از نظرات صاحبنظران حوزه سلامت و درمان می‌تواند درمانی بر زخم ایجادشده و چراغ هدایتی برای عبور به‌سلامت طرح تحول نظام سلامت از پیچ خطرناک باشد.