در ادامه واکنشها به طرح توطئهآمیز آمریکا برای ایجاد یک گارد مرزی متشکل از شبهنظامیان کرد در شمال سوریه و تحرکات ترکیه برای مداخله نظامی در این منطقه، روز پنجشنبه دمشق رسماً از واشنگتن انتقاد کرد و همچنین به آنکارا هشدار داد. دولت سوریه هر گونه حضور نظامی آمریکا در خاک خود را حمله به تمامیت ارضی سوریه دانسته و وعده داد که کشور را از حضور خارجی «غیرمشروع» رها کند. در بیانیه وزارت خارجه سوریه آمده است: «حضور نظامی آمریکا در خاک سوریه غیرمشروع و بیانگر نقض فاحش قوانین بینالملل و حمله به تمامیت ارضی کشور است». سوریه از سوی دیگر به ترکیه تاخت و هشدار داد که عملیات نظامی در منطقه شمال غربی این کشور را بیپاسخ نخواهد گذاشت. فیصل المقداد، معاون وزیر خارجه سوریه گفت: تحرکات نظامی ترکیه نگرانی گسترده ما را در پی داشته است، بنابراین مقامات ترکیه را از هرگونه اقدام نظامی برحذر میداریم. المقداد در جمع خبرنگاران با قرائت بیانیهای، گفت: «به سران ترکیه هشدار میدهیم در صورتی که اقدامات جنگی را در منطقه عفرین آغاز کنند، این مسأله، اقدامی تجاوزکارانه از جانب ارتش ترکیه به حاکمیت ارضی سوریه تلقی خواهد شد». این دیپلمات ارشد سوریه افزود: «هشدار میدهیم نیروی دفاعی هوایی سوریه قدرت کامل خود را به دست آورده و آماده است هدفهای هوایی ترکیه را در آسمان سوریه نابود کند. این بدان معناست که اگر هواپیماهای ترکیه به سوریه تجاوز کردند، بدانند این کار شوخی[بردار] نیست». وی تصریح کرد: «تأکید میکنم و امیدوارم ترکها خوب بشنوند و این پیام به دست افراد ذیربط برسد که عفرین بویژه منطقه شمال و شمال شرق سوریه از آغاز عربی و سوری بوده و باقی خواهد ماند». طبق اطلاعاتی که تاکنون درباره این گارد مرزی «30 هزار نفره» منتشر شده است، نیمی از اعضای نیروی جدید را شبهنظامیان گروه «نیروهای دموکراتیک سوریه» تشکیل میدهند؛ گروهی شبهنظامی تحت حمایت ائتلاف آمریکایی مدعی مبارزه با داعش. بسیاری از شبهنظامیان کرد با گروه «یگانهای مدافع خلق» مرتبط هستند که آنکارا آن را بخشی از پکک و در نتیجه گروهی تروریستی میداند. اقدام آمریکا به تشکیل ارتش کردی در مرزهای سوریه، واکنش شدید ترکیه و بویژه رجب طیباردوغان، رئیسجمهور ترکیه را در پی داشته است. او آمریکا را به تشکیل یک «ارتش وحشت» در مرز خود متهم کرد و گفت: «وظیفه ما این است که این ارتش وحشت را در نطفه خفه کنیم». شورای امنیت ملی ترکیه نیز پنجشنبهشب در نشستی به ریاست اردوغان، ضمن محکوم کردن اقدام آمریکا در تشکیل نیروهای مرزی در شمال سوریه، خواستار خلع سلاح کردهای سوریه شد. طبق گزارشها، شورشیان کرد حدود 25 درصد از خاک سوریه را تحت کنترل خود دارند. ناحیه عفرین از جمله مناطق تحت کنترل شبهنظامیان کرد سوریه موسوم به یگانهای مدافع خلق است. وزیر خارجه ترکیه روز پنجشنبه در گفتوگو با سیانان ترک تصریح کرد که کشورش در همکاری با ایران و روسیه در این منطقه و منطقه منجیب سوریه مداخله خواهد کرد. مولود چاووشاوغلو گفت که کشورش برای دریافت مشاهدات روسیه از وضعیت منطقه عفرین، با مسکو همکاری میکند. بدین منظور، دولت ترکیه در راستای کسب موافقت روسیه برای حمله هوایی به عفرین در شمال سوریه ارتشبد خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش این کشور را به مسکو فرستاده است. وزارت دفاع روسیه روز جمعه در گزارشی اعلام کرد: ارتشبد والری گراسیموف، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه با رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه و سپهبد هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه، پنجشنبهشب درباره اوضاع سوریه و دورنمای همکاریهای نظامی 2 کشور گفتوگو و تبادل نظر کردند. متعاقب دیدار مقامهای ارشد نظامی روسیه و ترکیه، وزیر دفاع ترکیه اعلام کرد که عملیات در آیندهای نزدیک و بدون تاخیر در شمال سوریه آغاز خواهد شد و روسیه تمام خدمه و پرسنل نظامی خود در این منطقه را عقب خواهد کشید. نورالدین جانیکلی، ظهر دیروز طی یک مصاحبه تلویزیونی گفت که اطلاعات مورد نیاز درباره تعداد جنگجویان یگانهای مدافع خلق، تسلیحات و مکانهای استقرار آنها را در اختیار دارند. وی با اشاره به اظهارات متناقض مقامات آمریکایی در روزهای اخیر، گفت: بیانیههای آمریکا درباره عملیات عفرین، ماهیتی تاکتیکی، با هدف ایجاد ابهامات روزانه و بخشی از جنگ روانی است.
بازی با آتش
مجله تایمز انگلیس آنچه را در شمال سوریه در شرف وقوع است «بازی با آتش» توصیف میکند. تایمز مینویسد ارتش ترکیه قصد دارد به منطقه شمال سوریه که توسط شبهنظامیان کرد کنترل میشود، حمله کند. اردوغان تهدید میکند که هر آن ممکن است حمله را آغاز کند. به نوشته تایمز، این دیوانگی است چون که این حادثه میتواند به رویارویی 2 کشور عضو ناتو بینجامد. با این حال، وزیر خارجه آمریکا، رکس تیلرسون، پنجشنبه مدعی شد آنچه در ارتباط با تشکیل ارتش 30 هزار نفری در مرز سوریه با ترکیه عنوان شده سوءتفاهم بوده است. او تاکید کرد که آمریکا قصد ندارد نیروی جدیدی از شورشیان را در مرزهای شمال سوریه با ترکیه تشکیل دهد. اما همتای ترکیهای وی، چاووشاوغلو در مصاحبه با شبکه «سیانان» ترک، تردیدهای خود را درباره اظهارات تیلرسون پنهان نکرد. او صریحا گفت که این توضیحات برای ترکیه قانعکننده نیست و پس از اظهارات آمریکاییها نیز عملیات احتمالی ترکیه متوقف نخواهد شد. بینالی ییلدیریم، نخستوزیر ترکیه، هم اعلام کرد که اظهارات آمریکا او را قانع نکرده است. نخستوزیر ترکیه گفت که مقامات آمریکا حرفهای ضد و نقیضی درباره طرح ایجاد نیروهای مرزی در شمال سوریه زدهاند. بکر بوزداغ، سخنگوی نخستوزیر ترکیه اقدام آمریکا در تشکیل نیروی مرزبانی سوریه را «بازی با آتش» توصیف میکند.
هشدارهای آنکارا تا چه حد جدی است؟
روز گذشته، وزارت خارجه آمریکا از ترکیه خواست از مداخله نظامی در عفرین خودداری و بر مبارزه با داعش تمرکز کند. هیدر نائورت، سخنگوی این وزارتخانه در نشست خبری و در پاسخ به سوالی درباره احتمال آغاز عملیات ترکیه در عفرین گفت: «ما از ترکیهایها میخواهیم چنین اقدامی انجام ندهند. ما از آنها میخواهیم همچنان روی داعش تمرکز داشته باشند». اما آیا زمینه ورود ارتش ترکیه به عفرین یا مناطق تحت کنترل شورشیان کرد سوری فراهم است؟ در پاسخ به این پرسش، محمد صالح خاتم، روزنامهنگار و تحلیلگر مسائل ترکیه میگوید: «سخنان اردوغان ناشی از خشمی است که از خلف وعدههای آمریکا به عنوان شریک ترکیه بیان میشود و ترکیه به هیچ وجه موافق ایجاد یک کریدور که دائما تمامیت ارضی کشورش را تهدید میکند نیست. هماکنون هم آتشباری توپخانههای ترکیه به عفرین ادامه دارد اما بعید به نظر میرسد ترکیه بدون چراغ سبز یا حداقل سکوت آمریکا اقدام به حمله گسترده هوایی یا زمینی در عفرین کند». این کارشناس معتقد است که بخشی از سخنان تند سیاستمداران ترکیه برای تهییج افکار عمومی است و اکنون چند سالی است که احساسات ضدآمریکایی مردم ترکیه بشدت بالا رفته است و همین مسأله مسؤولان ترکیه را ترغیب میکند که از این احساسات برای افزایش محبوبیت خود استفاده کنند. عارف کسگین، کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه در مصاحبه با دویچهوله میگوید: «ترکیه در زمان ترامپ امیدوار شده بود که آمریکا حمایتش را از شبهنظامیان کرد سوریه قطع کند اما آمریکا این کار را انجام نداد و دیدارهای دیپلماتیک و متعددی بین ترکیه و آمریکا صورت گرفت ولی به نتیجهای نرسیده است». این کارشناس بر این باور است که درگیریای بین آمریکا و سوریه اتفاق نخواهد افتاد و حتی اگر ارتش ترکیه به عفرین هم وارد شود با آمریکا درگیر نخواهد شد. با این حال، این تحرکات نظامی 2 عضو ناتو، تحولات سوریه را وارد مرحله حادتری کرده است.
رکس تیلرسون : راهبرد آمریکا در سوریه ضدایرانی است
وزیر خارجه آمریکا در اظهاراتی کاملا متناقض از دلیل اولیه دخالت نظامی آمریکا در سوریه، هدف اصلی واشنگتن در شام را نه مقابله با تروریسم، بلکه از بین بردن نفوذ ایران دانست. «رکس تیلرسون» طی سخنانی در موسسه «هوور» در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا، تمام اظهارنظرهای قبلی خود و همتای قبلیاش در وزارت خارجه ایالات متحده را درباره انگیزه اصلی حضور نظامی و سیاسی آمریکا در سوریه نقض کرد و آن را موضوعی صرفا در راستای منافع ملی آمریکا دانست. تیلرسون مدعی شد کمکاری و غفلت دولت اوباما درباره سوریه باعث گستاخی دمشق شده است! این در حالی است که ایران و روسیه به همراه دولت بشار اسد اخیرا کار داعش را در خاک سوریه یکسره کردهاند و در حال ادامه پاکسازی تروریستها هستند. او علاوه بر این بدون اشاره به غیرقانونی بودن حضور نظامیان آمریکایی در سوریه و قانونی بودن حضور نظامی ایران در این کشور به دعوت رسمی دولت دمشق، مدعی شد این موضوع منافع آمریکا و متحدانش را تهدید میکند.