سیفالله نجاریان: حرف زدن و نوشتن درباره موضوعات مرتبط با ادبیات داستانی یکی از کارهای دشوار است، زیرا علاوه بر اینکه نظرات ضدونقیض بسیاری در این زمینه مطرح شده، همواره برخی بهعنوان پدرخواندههای حوزه ادبیات داستانی نظراتی که خلاف خواست آنهاست را یا برنمیتابند یا با شدیدترین حملات، آن را از صحنه نظر اخراج میکنند. حال این مساله را در حوزه پایینتری چون ادبیات داستانی دینی باید پیگیری کرد که علاوه بر پدرخواندهها و صاحبان ادبیات باید کارشناسان امور دینی را نیز به آن اضافه کرد. از این رو نهتنها داستان نوشتن، بلکه اظهار نظر در حوزه ادبیات داستانی دینی گاهی میتواند حاشیههای خطرناکی برای نویسنده ایجاد کند. اغلب مشاهده شده نویسنده نیت خیری در نظرش بوده ولی از آنجا که به تعداد خوانندگان یک متن میتوان برداشتها و تأویلهای گوناگون داشت، اختلاف سلیقهها سبب ایجاد زاویههای اساسی در ادبیات داستانی شده است. یکی از پرتگاههای حساس در این عرصه، در حوزه داستانهایی است که ارجاعات تاریخی دارد و نویسنده سراغ سوژهای رفته که با شخصیتی حقیقی در تاریخ روبهرو هستیم. حال اگر این شخصیت یکی از معصومین یا منسوبان به خانواده معصوم باشد (همچون برادر، خواهر، عمه یا دیگر اعضای خانواده امام) حساسیت این مساله دوچندان میشود. نویسنده باید مراقب باشد پا را از حدود مشخصشده فراتر نگذارد و مطالبی را به معصوم یا شخصیت منتسب به ایشان نسبت ندهد که موجب وهن یا دروغ بستن به امامان معصوم علیهمالسلام شود. به همین خاطر است که میبینیم گاهی نویسندههای بزرگ در عرصه ادبیات با احتیاط سراغ داستان نوشتن پیرامون شخصیتهای حقیقی دینی بویژه معصومین میروند. نمونههای بسیاری هم سراغ داریم که نویسنده با سربلندی از آزمون نوشتن داستانی دینی، آن هم با محوریت یکی از معصومان بیرون آمده است. حال «مسلم ناصری»، پژوهشگر تاریخ و داستاننویس، در رمانی با عنوان «باغ طوطی» سراغ شخصیتی مهم در تاریخ اسلام رفته که به گفته خودش پیرامون او 3 صفحه متن مستند بیشتر در دسترس نبوده است. «میثم تمار» همان شخصیتی است که منابع مستند پیرامون او زیاد نیست ولی از او بهعنوان یکی از وفادارترین شخصیتها به امیرالمومنین(ع) در تاریخ شیعه یاد کردهاند، تا جایی که به خاطر این محبت و ارادت، دست و پایش را قطع کردند و زبانش را از حلقومش بیرون کشیدند. «باغ طوطی» اثری تاریخی و دینی محسوب میشود و یکی از شخصیتهای مهم تاریخ اسلام را که حتی شیعیان نیز شناخت درستی از او ندارند، به خواننده معرفی میکند. مسلم ناصری حواسش بوده که در روایت خود تنها در بخشهایی دست به تخیل بزند که به شخصیت امیرالمومنین(ع) و حتی میثم تمار خدشهای وارد نشود و از این حیث میبینیم او توانسته رمانی قابل قبول با ضرباهنگی خواندنی تألیف کند. رمان «باغ طوطی» داستان زندگی میثم تمار را از آغاز اسارت توسط اعراب تا شهادت که تنها چند هفته مانده به قیام عاشوراست، بازگو میکند. زبان و نثر کار خستهکننده و ملالآور نیست و خواننده بویژه نوجوان از ابتدا تا انتها آن را دنبال خواهدکرد تا سرنوشت شخصیت میثم روشن شود. بعد از مساله ضرباهنگ، موضوع فضاسازی در این اثر نیز درخور تحسین است؛ همانطور که مورد اشاره قرار گرفت، نویسنده بهسبب تسلط بر تاریخ، فضا را آنچنان زیبا خلق کرده که خواننده به جغرافیای داستان نزدیک میشود. این اتفاقی است که کمتر در داستانها سراغ داریم؛ بویژه آنها که رنگ و بوی تاریخی/ دینی دارند. مناسبات قبیلهای و نوع زندگی، خورد و خوراک مردمان کوفه، محل زندگی و خانههای آنها و همچنین مصالحی که آنها در ساخت خانه به کار بردهاند، جزئیاتی است که نویسنده به آنها پرداخته و بسادگی از کنارشان رد نشده است. نباید از جو اجتماعی کوفه در این اثر نیز غافل شد. نویسنده بخوبی با شخصیتها و روایتهای فرعی این اتفاق را رقم زده و خواننده نسبت به موقعیت میثم در دوران پیش از ورود امیرالمومنین(ع)، دوران کوتاه حکومت علی بن ابیطالب(ع) در کوفه و پس از شهادت ایشان، آگاه میشود. این نیز از دیگر نقاط قوت این داستان دینی است که با هدف معرفی یکی از شخصیتهای مهم شیعه تولید شده است. در روزگار کنونی، مساله قومیت و تفاخر به نژاد ایرانی، بسیار باب شده و در این میان برخی از سر ناآگاهی دست به بیان سخنانی میزنند تا اسلام و عربیت را در کنار هم قرار دهند اما مسلم ناصری که تسلط درخورتوجهی بر تاریخ دارد، در این کتاب نشان داده اینطور نیست و ایرانی بودن در کنار مسلمان بودن، یکی از افتخارات قوم ایرانی است. او در این کتاب نشان داده ریشه نژاد «میثم تمار»، ایرانی است و پس از ورود حضرت علی(ع) به شهر کوفه، شخصیت میثم در کانون توجه حضرت امیرالمومنین(ع) قرار میگیرد و به عنوان محرم راز مطرح میشود تا جایی که حضرت امیر مقابل حجره خرمافروشی میثم مینشیند و با مردم سخن میگوید. نویسنده در این اثر دست به برطرفکردن ابرهای شبهه میزند و خواننده نوجوان را که اصلیترین مخاطب این کتاب است، با مساله عربیت و ایرانیت و تقابل ایرانیت با اسلام که به اشتباه مطرح میشود، روبهرو میکند و او را از اشتباه در میآورد. رمان «باغ طوطی» اثر مسلم ناصری توسط نشر «کتاب جمکران» در ۱۸ فصل (۲۱۶ صفحه) روانه بازار کتاب شده است. از مزیتهای این کتاب انتشار در 2 قطع رقعی و رحلی است که با تصاویری به سبک سیاهقلم در لابهلای کتاب، خواننده را ترغیب به دنبالکردن داستان زندگی یکی از رازداران
امیرالمومنین(ع) میکند.