عبدالباری عطوان: 3 گزینه نظامی و سیاسی روی میز «بازیگران اصلی» در بحران غوطه شرقی قرار دارد و طبیعت تحولات را در روزهای آینده مشخص می‌کنند: نخست اینکه عناصر مسلحی که وابسته به گروه‌های تندرو هستند مانند «هیأت تحریرالشام» (جبهه النصره سابق) و القاعده و داعش از غوطه خارج شوند. دوم، اینکه غیرنظامیان که تعداد آنها بین 300 تا 400 هزار نفر است از غوطه خارج شوند و این رقم رقمی بزرگ بر اساس تمام مقیاس‌هاست و نیاز به آمادگی‌ها و مقدمات لجستیک برای پناه دادن و تامین غذا و داروی آنها و نیز درمان‌شان است. سوم، بمباران هوایی و حملات موشکی زمینی توسط ائتلاف روسیه، سوریه و ایران علیه مواضع گروه‌های مسلح و تندرو ادامه یابد. آتش‌بسی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به مدت 5 ساعت در روز اعلام کرد بازتاب‌دهنده گزینه نخست یعنی خروج غیرنظامیان برای فراهم کردن بستر گزینه دوم یعنی خروج گروه‌های مسلح است و این «تاکتیک روسیه» به نظر می‌رسد در حال ثمر دادن است.  بشار الجعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل گزینه سوم را ترجیح می‌دهد زمانی‌ که گفت «بله! غوطه شرقی را به حلب دوم تبدیل می‌کنیم و نیروهای ارتش عربی سوریه بر بازپس‌گیری همه اراضی غوطه اصرار دارند.» چیزی که باعث می‌شود جعفری این تهدید را انجام دهد 2 مساله است؛ اول اینکه دولت سوریه تحت فشار شدید شهروندانش در دمشق است که فقط هفته پیش شاهد اصابت 114 گلوله خمپاره بود که توسط گروه‌های تندرویی شلیک شد که  در فهرست تروریسم قرار دارند. دوم اینکه ارتش سوریه مهارت عملیاتی بزرگی طی حمله به گروه‌های مسلح برای بازپس‌گیری حلب شرقی به دست آورد و می‌خواهد همان سناریو را در غوطه شرقی تکرار کند. نقض آتش‌بس در غوطه شرقی ادامه دارد و دو طرف همدیگر را متهم به نقض آتش‌بس کردند؛ یک سخنگوی روسی گفت گروه‌های مخالف مسلح گذرگاه امنی که قرار بود غیرنظامیان از آن خارج شوند تا جان خود را نجات دهند و از مناطق درگیری بیرون بیایند را گلوله‌باران کردند. گروه‌های مسلح اصلی که تاکنون در زمره گروه‌های میانه‌رو قرار دارند یعنی جیش‌الاسلام، فیلق‌الرحمن و احرارالشام اختلاف‌های خود را کنار نهاده و آمادگی خود را برای تخلیه عناصر جبهه النصره و خانواده‌های‌شان از منطقه طی 15 روز اعلام کردند و این پیشنهاد در تماس‌های سری میان محمد علوش، رئیس گروه جیش‌الاسلام و دیپلمات‌های روس اعلام شد. ایالات متحده آمریکا و همپیمانان اروپایی‌اش کاملا خارج از گود هستند و  ولادیمیر پوتین بازیگر بلا‌منازع است؛ مصاحبه سه‌شنبه بوریس جانسون، وزیر خارجه با بی‌بی‌سی بازتاب‌دهنده این حالت به حاشیه رانده شدن است. جانسون در این‌ گفت‌وگو تهدید کرد کشورش مشارکت در حملات نظامی آمریکا علیه دولت سوریه را در صورتی ‌که ثابت شود از سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان در غوطه استفاده کرده است بررسی می‌کند. این در حالی‌ است که واشنگتن، روسیه را به شعله‌ور کردن آتش و تلاش برای ایفای نقش به عنوان پلیس آتش‌نشان و بی‌ثبات کردن منطقه متهم کرد اما همه راه‌ها برای متهم کردن ارتش سوریه به استفاده از تسلیحات شیمیایی به دولت دونالد ترامپ ختم می‌شود که به دلیل به حاشیه رانده‌شدن کشورش در پرونده غوطه و پیش از آن در پرونده حلب، دنبال سنگ‌اندازی در حل بحران سوریه است و ما بر این باور نیستیم که وی نیاز به دلیل و مدرک برای استفاده کردن از سلاح شیمیایی دارد تا موشک‌های کروز خود را شلیک کند. نیروهای ارتش سوریه نیاز به هیچ‌گونه سلاح شیمیایی برای بازپس‌گیری حلب شرقی و پس از آن شهر دیرالزور نداشت و بعید است که برای بازپس‌گیری غوطه شرقی که بیش از یکصد هزار نیرو برای بازپس‌گیری آن و از بین بردن کامل افراد مسلح در آن بسیج کرده، نیاز داشته باشد.  خروج عناصر النصره و همپیمانان این گروه از منطقه غوطه شرقی می‌تواند راه‌حل راضی‌کننده برای همه طرف‌ها باشد و اگر النصره با این خروج مخالفت کند، بعید نیست ببینیم گروه‌های میانه‌رو در کنار ارتش سوریه با جبهه النصره بجنگند آن هم تحت عنوان پایبندی به توافقنامه‌های آستانه درباره مناطق کاهش تنش که پس از مذاکرات مستقیم مخالفان با هیأت مذاکره‌کننده دولت سوریه به ریاست الجعفری امضا کردند. ماندن غیرنظامیان و افراد مسلح در کنار هم در غوطه شرقی امر غیرقابل قبولی برای ائتلاف روسیه، سوریه و ایران است که آنها را همچون آب و روغن می‌داند که قابل ادغام نیستند بو‌یژه اگر این مساله با گلوله‌باران دمشق با استفاده از خمپاره همراه شود.