برکناری یکشبه فرماندهان ارشد ارتش عربستان از سوی آلسعود، کارشناسان را به این باور رسانده که این خانهتکانی نظامی به خاطر شکستها و ناامیدی از روند جنگ یمن است. هر چند معدود تحلیلگران نیز میگویند که این تغییرات در راستای اصلاحات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی محمد بنسلمان، ولیعهد سعودی و تلاش وی برای ماجراجویی بیشتر در عرصه خارجی انجام شده است. ولی محمد بنسلمان، ولیعهد سعودی خود در گفتوگو با روزنامه واشنگتنپست با دفاع از آنچه «اصلاحات» در این کشور خوانده شده، گفت که عربستانسعودی به «شوک» نیاز داشت تا عرصه سیاسی و فرهنگی در این کشور پادشاهی مدرن شود. محمد بنسلمان در مصاحبهای که بیش از 2 ساعت به طول انجامید، از کارزار خود برای «مقابله با فساد» و «افراطیگری اسلامی» و همچنین استراتژی خود برای منطقه صحبت کرد. او در این مصاحبه تاکید کرده که نهتنها مورد حمایت «جوانان عربستانسعودی» قرار دارد بلکه از ناحیه خاندان سلطنتی این کشور هم حمایت میشود. ولیعهد 32 ساله سعودی با رد انتقادها از مواضع داخلی و منطقهای این کشور، تاکید کرده که ایجاد تغییرات به منظور تامین مالی توسعه عربستانسعودی و مقابله با دشمنانش از قبیل ایران، ضروری است. محمد بنسلمان اظهار داشت، اصلاحات او که در جریان آنها زنان حقوق بیشتری به دست آوردهاند صرفا تلاشی بود تا مجددا رسومی که در زمان حضرت محمد (ص) جریان داشت، برقرار شود. دیوید ایگناتیوس، خبرنگار و تحلیلگر ارشد واشنگتنپست درباره مصاحبه با ولیعهد سعودی توضیحاتی داده است. ایگناتیوس گفت که در این مصاحبه، پسر شاه سعودی تمام گفتوگو را به زبان انگلیسی انجام داد در صورتیکه در 2 مصاحبه قبلی، او سوالات را به انگلیسی میشنید و به عربی پاسخ میداد. ولیعهد سعودی که همزمان وزیر دفاع هم هست، به ابراز نگرانیهای برخی «حامیانش در آمریکا» درباره جنگیدن بنسلمان در «چندین جبهه» به صورت همزمان و ایجاد «تغییرات بسیار» پرداخت. او با رد این نگرانیها، تاکید کرد که گستردگی و سرعت این تغییرات به منظور موفقیت عربستانسعودی، ضرورت دارد. ولیعهد عربستانسعودی به ماجرای برکناری اخیر سران سیاسی و نظامی این کشور با حکم ملک سلمان، شاه سعودی هم اشاره کرد و در دفاع از این اقدام، آن را تلاشی برای نصب افرادی با «انرژی بالا» به منظور حصول به اهداف مدرنیزه کردن کشور عنوان کرد. او در این مصاحبه از طرحهایی به منظور تقویت توان ارتش عربستانسعودی خبر داد و درباره مقابله با انصارالله یمن هم صحبت کرد. در این مصاحبه از موضوع «کمپین مقابله با فساد» هم صحبت شد؛ کارزاری که از نظر بسیاری از تحلیلگران غربی و عربی، به منظور تحکیم موقعیت ولیعهد جوان و سرکوب مخالفت احتمالی با زمامداری او در عربستان انجام شده است. بنسلمان، اقداماتش در عربستانسعودی از قبیل «اصلاحات» و «مقابله با فساد» را «شوکدرمانی» برای عربستانسعودی توصیف کرد و آن را برای کشور ضروری خواند. او گفت: «ببینید! وقتی بدنی دارید که سرطان در همه جای آن وجود دارد، منظورم سرطان فساد است، شما باید شیمیدرمانی کنید، شوکِ شیمیدرمانی بدهید اگرنه سرطان بدن را خواهد بلعید. بدون توقف این غارتگری و چپاول، پادشاهی سعودی نمیتوانست به اهداف بودجهای خود برسد.» وی افزود: «شاهزادههای فاسد در اقلیت بودند اما این بازیگران بد توجهات بیشتری را به خود جلب میکردند و این به انرژی خانواده سلطنتی آسیب زد. اغلب آنها میدانند که اشتباههای بزرگی کردند و موضوع آنها حل و فصل شده است». بنسلمان به موضوع انتقادهای منطقهای و بینالمللی از عربستانسعودی و شخص ولیعهد در ماجرای استعفای سعد حریری، نخستوزیر لبنان هم اشاره کرد. حدود 4 ماه قبل بود که الحریری در سفری به ریاض، از قاب تلویزیون عربستانسعودی به یکباره استعفا کرد؛ استعفایی که از نظر بسیاری از تحلیلگران و مقامهای منطقهای و بینالمللی تحت فشار سعودیها انجام شده بود. بنسلمان ضمن رد انتقادها درباره استعفای سعد حریری، درباره شرایط کنونی نخستوزیر لبنان گفت: «اکنون او [در قیاس با حزبالله] در موضع بهتری قرار دارد».
اعتراف بنسلمان به ناتوانی ارتش سعودی
روزنامه برخط فرامنطقهای رایالیوم به نقل از یک مقام غربی فاش کرد ولیعهد سعودی، ارتش عربستان را ناکارآمد و ناتوان میداند. این رسانه مستقر در لندن نوشت: «یک منبع غربی که اخیرا در ریاض با محمد بنسلمان دیدار داشته در جلسهای خصوصی اعلام کرد او از عملکرد نیروهای مسلح عربستان در جنگ یمن خشمگین است». بر اساس این گزارش ولیعهد سعودی گفته است: «از مهمترین دستاوردهای جنگ یمن برای ما این است که ثابت کرد ارتش پادشاهی عربستان در سطحی نیست که بتواند پاسخگوی توقعات و برنامههای آینده ما در تبدیل شدن به یک ابرقدرت نظامی منطقهای باشد و با چالشها و تهدیدات پیش رو مقابله کند».
بنا بر تحلیل رایالیوم، تغییرات گستردهای که سلمان، شاه سعودی این هفته در در رأس هرم نیروهای مسلح ایجاد کرده نیز بازتابدهنده نقل قول این مسؤول غربی از پسر شاه است و نشاندهنده تمایل رژیم سعودی به بازسازی ساختار ارتش، نه فقط در سطح نوسازی اسلحه و ناوگان هوایی، بلکه با تجدیدنظر سطح نیروی انسانی ارتش از بالا تا پایین است.
گذر از نظام خانوادگی پادشاهی به دیکتاتوری یکنفره
گوردون هارر، کارشناس اتریشی مسائل خاورمیانه میگوید روند بهاصطلاح اصلاحات در عربستان از حرکت این کشور در مسیر دیکتاتوری مدرن و یکنفره حکایت دارد. هارر در مصاحبه با اساراف سوییس، گفته که بنسلمان، ولیعهد پادشاه عربستان در حال آمادهسازی اوضاع برای تحویل گرفتن ارث خود است. این کارشناس سیاسی درباره علل برکناری برخی فرماندهان و نظامیان ردهبالا در عربستان خاطرنشان کرده، اطلاعات زیادی در این باره وجود ندارد اما میتواند این فاکتورها را بررسی کرد که آیا این یک برکناری واقعی است؟ آیا کسی باید مجازات شود یا اینکه آیا این یک جایگزینی معمولی است؟ تصویر مخلوطی از این فاکتورها میتواند مورد نظر باشد. وی در ادامه گفت، در فرآیند اصلاحات در عربستان، وزرا، فرماندهان و شهرداران شهرهای بزرگ جایگزین میشوند و در پس این اقدام یک بازسازی بزرگ سیستمی وجود دارد. انسانهایی روی کار خواهند آمد که وفاداری روشن و آشکاری به ولیعهد و پادشاه عربستان از خود نشان میدهند. دولت بهگونهای جهتدهی میکند تا برنامههای بنسلمان را بتواند اجرایی کند. وی در ادامه با اشاره به اینکه بنسلمان خود را برای تحویل گرفتن تاج و تخت از پدرش آماده میکند، همچنین تأکید کرد که وی اصلاحات بزرگ و گستردهای را در پیش گرفته است. بنسلمان تنها در صورتی میتواند این اصلاحات را در پیش بگیرد که همه جا افرادی در رأس کار قرار گیرند که طرفدار او هستند. مساله از بین بردن اختلافات در روند اصلاحات مد نظر او است و این کاملاً واضح است. گوردون هارر در پاسخ به این پرسش که آیا مخالفتها و مقاومتهایی هم علیه اینگونه اصلاحات در عربستان وجود دارد، با تایید این مطلب، خاطرنشان کرده: در جایی که برنده وجود دارد همچنین بازنده هم هست. آنچه ما در عربستانسعودی میبینیم تغییر و تحول از یک نظام خانوادگی به یک سیستم دیکتاتوری تکنفره است. در سیستم خانوادگی قوانین این کشور با هماهنگی تمام خانواده سلطنتی تصویب و با افراد مختلفی مذاکره میشد. به گفته وی، اگرچه ما در حال حاضر با 2 نفر یعنی شاهزاده و پادشاه در عربستان روبهرو هستیم اما هدف از این اصلاحات گسترده یک دیکتاتوری یکنفره است. ولیعهد عربستان در حال آمادهسازی یک دیکتاتوری مدرن است. هارر خاطرنشان کرده، بهرغم اینکه محمد بنسلمان در اجرای اصلاحات بر آزادی و بویژه آزادی زنان تأکید دارد اما این اصلاحات هیچ ربطی به آزادی ندارد.
نخستین سفر حریری به ریاض پس از استعفای جنجالی
سعد حریری، نخستوزیر لبنان که آبانماه گذشته در جریان سفر به عربستان سعودی مجبور به استعفا شده بود، روز گذشته با ملک سلمان در ریاض دیدار کرد. خبرگزاری دولتی عربستان (واس) گزارش داد که ملک سلمان و حریری در این دیدار درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه بویژه در لبنان بحث و تبادل نظر کردند. سعد حریری قرار است در سفر به عربستان با محمد بنسلمان ولیعهد این کشور نیز دیدار کند. نزار العلولا، فرستاده پادشاه عربستان روز دوشنبه در دیدار با حریری به طور رسمی از وی برای سفر به عربستان دعوت کرد. حریری در حالی به عربستان سفر کرد که آخرین حضور وی در این کشور در آبانماه گذشته که با اعلام استعفایش از مقام نخستوزیری همراه بود حاشیهساز شد. بسیاری آن استعفا را زیر فشار مقامهای سعودی دانستند و حتی رئیسجمهوری لبنان به صراحت گفت حریری در ریاض در بازداشت است. سعد حریری پس از مدتی با وساطت فرانسه به کشورش بازگشت و از استعفایش صرفنظر کرد. رخدادهای آبان ماه روابط لبنان و عربستان را متشنج کرد. بسیاری معتقدند سفر نزار العلولا به لبنان بیش از هر چیز با هدف تلاش ریاض برای بازسازی این روابط صورت گرفت.