ملیحه زرین‌پور: کارگاه‌ها و کارخانجات بیشماری به سبب واردات بی‌رویه به تعطیلی کشیده شده و کارگران بسیاری بیکار شدند و اکنون حرف و سخن‌ها به سوی بازار شیرآلات و اتصالات برنجی آبی و گازی کشیده شده است. باید گفت به دلیل پایه آبی و گازی حوزه نیرو و انرژی در کشور تنوع این محصولات در ایران بالاست، همچنین شیرآلات و اتصالات ایران جزو باکیفیت‌ترین نمونه‌های این محصولات در مقایسه با کالاهای خارجی بوده و قدمت تولیدی آن در کشور به بیش از 50 سال می‌رسد اما واردات همچنان که به دیگر صنایع کشور آسیب زده، این بخش را نیز بی‌نصیب نگذاشته است.
خیابان سعدی و ناظم‌الاطبا در بازار تهران بورس شیرآلات و اتصالات برنجی آبی و گازی تولید ملی است اما چند وقتی می‌شود که به دلیل حجم بالای واردات شیرآلات و اتصالات چینی ارزان اما بی‌کیفیت، ناقوس نابودی تولید ملی در این بورس به صدا در آمده است.
به روایت آمارها در 5 ماه نخست سال 96 نزدیک به 250 میلیارد ریال در مجموع اجزا و قطعات شیرآلات چدنی و فولادی از مقصد 15 کشور به ایران وارد شده که چین با رقمی قریب به 129 میلیارد ریال در رتبه نخست صادر‌کننده این محصولات به کشور به شمار می‌رود. مجموع واردات سایر اجزای قطعات شیر و وسایل و مغزی برنجی شیرآلات بهداشتی هم 134 میلیارد ریال در 5 ماه نخست امسال بوده است. همچنین سال 95، 465 میلیارد ریال اجزا و قطعات شیرآلات چدنی و فولادی و 162 میلیارد ریال سایر اجزا و قطعات شیر و وسایل آن وارد کشور شده است و آمار چند سال گذشته نیز همین شیب صعودی را نشان می‌دهد.
سودآوری بلای جان تولید ملی
از پایین خیابان سعدی قدم‌زنان بالا می‌آییم تا گزارشی میدانی از وضعیت این بازار داشته باشیم؛ سراغ هر دلال، واردکننده و تولیدکننده رفتیم تا از نگاه‌شان به وضعیت بازار بگویند. گروه اول خرید و فروش کالای داخلی یا خارجی فرقی برای‌شان نداشت، اگر چه کیفیت کالاهای داخلی را به مراتب بهتر از کالای خارجی می‌دانستند اما دلیل گرایش‌شان به کالای خارجی را ارزانقیمت‌تر بودن آن عنوان می‌کردند. محمود آقا که یک مغازه زیرپله‌ای کوچک در همان ابتدای خیابان سعدی دارد، می‌گوید: «حدود 100میلیون سرمایه در گردش دارم که باید با آن جنس خرید و فروش کنم، اگر بخواهم کالای ایرانی بخرم شاید بتوانم 100هزار قطعه خرید کنم اما با همین مقدار پول می‌توانم 120هزار قطعه کالای خارجی بخرم و این برایم سودآورتر است. ضمن آنکه کالای خارجی به سرعت نیاز به تعویض و مراجعه دوباره مشتری دارد».
کمی آن‌طرف‌تر چند کارگر مقابل فروشگاهی بزرگ در حال تخلیه پالت‌های بسته‌بندی شده‌ای از کامیون بودند، مشخص بود صاحب مغازه که جلوی در ایستاده و نظاره‌گر کار کارگران است از واردکننده‌ها به شمار می‌رود. از وی مبدا کالای وارداتی را پرسیدم. با خنده می‌گوید: خط بیخود روی جعبه‌ها معلوم نیست؟ خطوط چینی روی پالت‌ها بدجور دهن‌کجی می‌کرد. پرسیدم: چرا وارد می‌کنید و کالای داخلی نمی‌خرید؟ وی در پاسخ سودآوری بی‌دردسر این واردات را به نسبت تولید داخلی انگیزه خود عنوان کرد.
زد و بندهایی که بیکاری می‌آورد
کمی جلوتر روی شیشه مغازه‌ای نوشته است «سفارشات سری‌تراشی هم پذیرفته می‌شود»؛ وارد مغازه‌ای که بعد فهمیدم نام صاحبش حاج‌محمد است، می‌شوم. پای درد دلش که می‌نشینم درمی‌یابم که حاج‌محمد پیش از اینکه در بازار مغازه داشته باشد جزو تولید‌کنندگان شیرآلات برنجی بوده و یکی از باکیفیت‌ترین شیرهای کولری و گازی را تولید می‌کرده است که بعد از واردات بی‌رویه این محصولات از مبدا کشورهای خارجی بویژه چین مجبور می‌شود تولیدی‌اش را تعطیل کند و عذر کارگرانش را بخواهد. می‌گوید: «مشکل از همین وارداتچی‌های بازار است. اینها با آقازاده‌ها زد و بند دارند، با تعرفه گمرکی پایین راحت جنس وارد کرده و توزیع می‌کنند و تولیدکننده را بدبخت می‌کنند». همین طور که صحبت می‌کند 2 شیر گازی از قفسه کناریش درمی‌آورد که یکی ایرانی و دیگری چینی است. با یک فشار محکم شیر چینی خم می‌شود، حاج‌محمد با ناراحتی ادامه می‌دهد: «این کیفیت شیر وارداتی است، محصولی که هم سود هنگفتی برای واردکننده‌اش داشته و هم زود خراب می‌شود و مصرف‌کننده مجبور می‌شود خیلی زود مجدد مراجعه کند. علاوه بر این، این شیرآلات برای سلامتی هم مضرر است و چقدر نشتی گاز از همین اتصالات بی‌کیفیت جان مردم را گرفته است».
بازار شیرآلات و اتصالات برنجی بیش از 20 هزار فعال مستقیم و غیرمستقیم تولیدی دارد که به سبب وضعیت واردات و افزایش بی‌رویه و غیرمنطقی آن در چند سال گذشته دستخوش بحرانی عظیم شده و اکنون بیش از نیمی از این جمعیت بیکار شده و کارگاه‌های بسیاری در کشور به تعطیلی کشیده شده‌اند. حال باید دید دولت تدبیر و امید چه تدبیری برای چنین وضعیتی در نظر دارد. آیا مسؤولان خواهند توانست برای کارگران بیکار شده تولیدی‌ها و تولید ملی که دارد قدم به قدم به مرگ و نابودی نزدیک می‌شود فکری بکنند یا باز هم این قصه همان داستان تکراری کارخانجات ارج و داروگر خواهد بود؟