گروه اقتصادی: روز گذشته «نوبخت عصبانی شد» به تیتر بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شد، چرا که آقای سخنگو از گزارش آماری «یک رسانه» بشدت ناراحت بود و حتی با توهین و هتاکی به تمسخر آن پرداخت. به گزارش «وطن‌امروز»، محمدباقر نوبخت با ادبیاتی که در شأن سخنگوی دولت جمهوری اسلامی نبود از تشکیک در آمارهای دولت انتقاد کرد و آن را تشکیک در آمار رسمی نظام جمهوری اسلامی خواند و قابل پیگیری دانست! سخنگوی دولت با لحنی بی‌ادبانه گفت: به نظرم این قابل پیگیری است که رسانه‌ای بیاید و در آمار رسمی نظام که صرفاً آمار دولت هم نیست، تشکیک کند و البته این رسانه که می‌گویم و از آن نام نمی‌برم نیز ادعایش به انقلابی‌گری است و صدایش در این زمینه هم بلند است اما عادت به سیاهنمایی و تیره و تار نشان دادن اوضاع کشور و لجن‌پراکنی دارد که من حتی میلی به پرداختن به این رسانه و کارهایی که کرده ندارم و وقت این جلسه را به آن اختصاص نمی‌دهم... ما منکر بیکاری نیستیم ولی آمار و ارقامی که اعلام می‌شود از سوی مراکز رسمی کشور و نظام است و فکر می‌کنم اینها قابل تعقیب است... یک رسانه که همیشه سیاهنمایی می‌کند و در آمارهای رسمی نظام تشکیک می‌کند، می‌شود گفت که شما به نظام تشکیک می‌کنید. ضمن اینکه زبان انقلابی بودن هم از دهان آنها بیرون است... از بخش‌‌های اقتصادی دعوت می‌کنیم هر آمار رسمی که می‌دهیم، اگر تردیدی دارید از خود ما سوال کنید و مستند پاسخ خواهیم داد ولی آنقدر آتش تهیه پراکنده نکنید که اگر مسؤولی هم اقدام مثبتی انجام داد، نتواند بگوید. ما کاستی‌هایی داریم ولی چرا هی تکرار می‌کنند اقتصاد ما خراب است! وضع درست نیست! خب اینها هم حرف‌‌های ترامپ را تکرار می‌کنند.
چرا عصبانیت؟
محمدباقر نوبخت چرا عصبانی شد؟ به کدام رسانه تاخت و از کدام گزارش نالید؟ نوبخت دیروز سعی کرد برای انتقاد شدید‌اللحن خود درباره تشکیک آمارها نام رسانه‌ای را نبرد و فقط به گفتن یک رسانه انقلابی قناعت کرد. فهمیدن این نکته سخت نیست که بدانیم دولت از انتقادهای اقتصادی کلافه است، چرا که درباره اغلب انتقادهای اقتصادی جواب قانع‌کننده‌ای ارائه نمی‌دهد. حتی رئیس دولت (و رئیس همین جناب آقای نوبخت) بعد از ارائه آمارهای رنگارنگ، منتقدان را کم‌عقل خطاب می‌کند و تعجبی ندارد که سخنگوی دولت یک رسانه را لجن‌پراکن بداند. ادبیات دولتی‌ها در مواجهه با منتقدان اصلا زیبنده و در شأن مسؤولان جمهوری اسلامی نیست اما مسؤولان دولت اعتدال با زبان هتاکانه و زشت، منتقدان را خطاب قرار می‌دهند تا شائبه فرار از پاسخگویی با ایجاد حاشیه و بیان کلمات درشت به وجود آید. اگر انتقاد از ارائه آمارهای متناقض بد است قطعا فحاشی و بی‌ادبی، زشت و بدتر است. سخنگوی دولت باید به این نکته توجه کند که زبان دولت جمهوری اسلامی است و با این هتاکی‌ها نباید شأنیت و جایگاه قوه مجریه را زیر سوال ببرد البته با توجه به اینکه روحانی بارها و بارها با کلمات بسیار بدتر به مقابله با منتقدان پرداخته، نباید انتظار جملات ادیبانه‌ای از زیرمجموعه وی داشته باشیم.
تناقض‌های آماری
در کشور چند مرجع آماری داریم که مرکز آمار و بانک مرکزی مهم‌ترین مرجع به‌شمار می‌روند. با توجه به داده‌های متنوع و مختلفی که این دو مرجع در تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده می‌کنند نتایج آن هم متنوع خواهد بود. این طبیعی است که آمار تورم مرکز آماری که همه گزاره‌های استانی را هم مدنظر قرار می‌دهد با آمار تورم بانک مرکزی که شاخصه‌های دیگری برایش اهمیت دارد تفاوت کمی داشته باشد. همه این موضوع را می‌پذیریم اما برخی آمارها از زبان چندین مسؤول بیان می‌شود که به آمارهای کیلویی تعبیر می‌شود. وقتی یک مسؤول اعلام می‌کند در 3 ماهه ابتدایی امسال 700 هزار شغل ایجاد شده و بعدا اعلام می‌شود در 10 ماه امسال فقط همین تعداد اشتغال ایجاد شده و بعدا سخن از اشتغالزایی 4/1 میلیون نفری می‌شود، آیا نباید انتقاد کرد؟ وقتی رئیس‌جمهور می‌گوید ما و چند کشور انگشت‌شمار تورم تک رقمی داریم و بعد کاشف به عمل می‌آید که حداقل 30 کشور تورم تک‌رقمی دارند آیا نباید از این اظهارات انتقاد کرد؟ قطعا یکی از علل ایجاد تشکیک آماری در جامعه عملکرد و عدم ثبات در رویه اطلاع‌رسانی آماری از سوی مسؤولان است و خود مسؤولان موجب ایجاد چنین تشکیکی می‌شوند. علم آمار می‌گوید براحتی می‌توان با گفتن نوعی از واقعیت، حقیقت را زیر سوال برد! عادل‌آذر که 3 سال در دولت تدبیر و امید رئیس مرکز آمار بود در کتاب «آمار و کاربرد آن در مدیریت» به صراحت اعلام می‌کند دولت‌ها با نوعی از جلوه‌گری آماری می‌توانند حقیقت را وارونه نشان دهند. البته این به معنای آن نیست که نباید به هیچ آماری توجه کنیم اما بعد از ارائه آمار حتما باید شاخص‌های آن اعلام و از سوی حداقل کارشناسان اقتصادی پذیرفته شود. به همین علت است که وقتی مثلا آمار تورم یا رشد اقتصادی اعلام می‌شود اقتصاددانان و کارشناسان نیز آن را براحتی نمی‌پذیرند چرا که خواهان دانستن شاخص‌های مورد مطالعه و داده‌های آماری اعداد و ارقام فوق هستند. جامعه نمی‌تواند بپذیرد که سال گذشته رشد اقتصادی کشور 12 درصد بوده و در دنیا از این حیث اول بودیم، چرا که تغییر محسوسی در معیشت خانوار مشاهده نشده و شاهد انقلاب صنعتی هم نبودیم. از نظر بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان، از رکود هم خارج نشده‌ایم پس آیا این آمار رشد اقتصادی که دولت اعلام کرده دروغ است؟ خیر! قطعا این هم دروغ نیست، چرا که این آمار با اعداد و رقم فروش نفت و میعانات نفتی و گازی به‌دست آمده اما نمی‌توان رشد اقتصادی را به صنعت، کشاورزی یا بخش مسکن تعمیم داد. آیا دولت انتظار دارد رسانه‌ها (یا همان یک رسانه) چنین آمارهایی را حلوا حلوا کنند یا آن را نقد کنند؟ اگر رسانه‌ای بگوید شواهد و قرائن و حتی برخی از همان آمارهای دولتی نشان می‌دهد که بیکاری افزایش یافته و صنایع ما همچنان در رکود قرار دارد، این یک سیاهنمایی و لجن‌پراکنی است؟
دولت علیه دولت
مباحث بالا نشان داده تناقض آماری مسؤولان، عدم باورپذیری جامعه و حتی انتقادات صاحبنظران و اقتصاددانان و اساتید دانشگاه در نقد آماری تاثیر بسزایی داشته اما نکته مهم‌تر این است که بدعت تشکیک آماری یا همان نفی آماری را مسؤولان همین دولت که بر سر کار هستند گذاشتند. مسؤولان دولت فعلی که در دوران دولت گذشته منتقد به حساب می‌آمدند، آمارهای آن را قبول نداشتند و نقدهای فراوانی در این رابطه منتشر می‌کردند. آقای نوبخت در استدلالی مضحک قصد دارد مرکز آمار را که رئیس‌جمهور رئیس آن را تعیین می‌کند، یک نهاد فرادولتی معرفی کند و می‌گوید مرکز آمار نظام؛ آیا مرکز آمار در 5 سال اخیر شده مرکز آمار نظام؟ مرکز آمار که در دولت گذشته آمارهای فراوانی ارائه می‌داد و مسؤولان فعلی آن را قبول نداشتند و تشکیک می‌کردند، مرکز آمار نظام نبود؟ آیا آقای نوبخت آمارهای مرکز آمار در دولت گذشته را قبول دارد یا خیر؟ اگر قبول ندارد به یک نهاد جمهوری اسلامی تشکیک کرده و اگر قبول دارد چرا به آن شک دارد و همواره آمارهای گذشته را زیر سوال می‌برد؟
اتفاقا مسؤولان دولت فعلی نه‌تنها تشکیک در آمار را رویه کرده‌اند بلکه پا را فراتر گذاشته و به نفی آمار اعتقاد دارند. بارها و بارها روحانی و معاون اول رئیس‌جمهور و در ادامه سایر دولتی‌ها اعلام کرده‌اند فلان آمار اشتغال دولت گذشته را قبول ندارند و در گذشته فقط 14 هزار شغل ایجاد شده و حتی به تمسخر آمارها پرداخته‌اند. آیا این نفی آمار نیست؟ آیا آن نهادی که آمار اشتغال میلیونی در دولت گذشته را داده بود (به‌زعم آقای نوبخت) همان مرکز رسمی آمار نظام جمهوری اسلامی نبود؟ پس چرا همچنان دولتی‌ها به آمارهای نظام تشکیک کرده و حتی آن را نفی می‌کنند؟ به آقای سخنگو همچنان می‌گوییم که مردم بسیار هوشیارتر از آن هستند که شما با اتهام به یک رسانه از زیر بار بسیاری از مسؤولیت‌ها شانه خالی کنید. کسی سیاهنمایی نمی‌کند و منکر تلاش شبانه‌روزی مسؤولان برای بهبود اوضاع نیست اما وقتی اشتباهات و عملکرد مسؤولان موجب رواج بی‌اعتمادی در جامعه می‌شود نمی‌توان براحتی از آن گذر کرد. اگر رسانه‌ها به آماری نقد دارند این بازخورد نظرات جامعه است و نمی‌توان از رسانه‌های داخلی انتظار داشت در این‌باره سکوت کنند. به دولتی‌ها توصیه می‌کنیم به جای برچسب زدن و فحاشی کردن، کار جهادی کنند و با اقتصاد مقاومتی کمی از مشکلات اقتصاد بکاهند. مردم انتظار دارند مشکلات تولید کاهش یابد و دولت اگر حمایت نمی‌کند سنگ‌های زیادی جلوی پای تولید نگذارد و صرفا آماردهی دردی را دوا نمی‌کند؛ بله آمار را می‌توانیم آنقدر خوب جلوه دهیم که بگوییم از نظر رشد اقتصادی در دنیا اول بودیم!
چه نوشتیم؟
در شماره دیروز روزنامه در گزارشی با عنوان «منبع آمارت را عوض کن» به بررسی صحت ادعاهای مطرح شده توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور مبنی بر وجود کشورهایی انگشت‌شمار با تورم تک‌رقمی و حضور ایران در بین آنها و ادعای دیگری مبنی بر رتبه اول ایران در رشد اقتصادی در سال گذشته پرداختیم. پس از بررسی میزان تورم کشورهای مختلف در دنیا دریافتیم حداقل 30 کشور با تورم تک‌رقمی وجود دارند که بر این اساس، اطلاعات رسیده به روحانی اشتباه بوده است و در موضوع مورد اشاره دوم یعنی میزان رشد اقتصادی، 2 رقم توسط بانک مرکزی و سازمان آمار برای این موضوع در داخل کشور اعلام شده است که اگر هر کدام از این اعداد را لحاظ کنیم باز هم ایران طبق گزارش‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، کشور اول در رشد اقتصادی در سال‌های 2015 یا 2016 نبوده است.