محسن پورعرب: طرح ترافیک جدید پیشنهادی شهرداری تهران سرانجام پس از حرف و حدیث‌های گوناگون  به تصویب رسید و قرار است از سال آینده اجرایی شود، طرحی که در مدت روی کار آمدن شهردار و تیم جدیدش پرسروصداترین اقدام تا امروز بوده است. بنا به اظهارات محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران که مدافع سرسخت طرح ترافیک جدید است، مطالعات زیادی روی آن انجام شده است؛ مطالعاتی که در راستای کاهش آلودگی هوا و بهبود معضل ترافیک پایتخت بوده است. این در حالی است که طی سال‌های گذشته، آلودگی هوای تهران به یکی از پرچالش‌ترین موضوعات تبدیل شده و شهروندان تهرانی با رسیدن فصول پاییز و زمستان و پدیدار شدن پدیده وارونگی هوا، روزهای سیاهی را پشت سر می‌گذارند. امسال نیز همانند سال‌های گذشته، بویژه در 2 ماه دی و بهمن تعداد روزهای آلوده سال رکورد زد. طبق گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، هوای زمستان سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال‌های 94 و 95 وضعیت نامطلوب‌تری داشته است.
زمستان 96 بدترین در 3 سال اخیر
هوای تهران در اسفند امسال کیفیت مناسبی داشته اما مقایسه کیفیت هوای فصل آخر سال‌های گذشته نشان می‌دهد در بدترین شرایط هوایی زمستان 3 سال اخیر قرار داریم. آنگونه که لیلا نظری، سخنگوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرده، از ابتدای سال جاری تاکنون هوا 14 روز پاک، 229 روز سالم، 97روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 8 روز ناسالم برای همه بوده است. مقایسه کیفیت هوای پایتخت از ابتدای زمستان تا 15 اسفند نشان می‌دهد هوا 37 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 4 روز ناسالم بوده است. این در حالی است که این آمار در بازه زمانی مشابه در سال گذشته 29 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 4 روز ناسالم بوده است. در سال 94 نیز 32 روز ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه داشته‌ایم و 2 روز هوا ناسالم بوده است.
وضعیت نامطلوب‌تر زمستان 96 درحالی است که در گذشته مدیران سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده بودند مهم‌ترین عامل آلودگی هوا سوخت مصرفی است و سروصدای زیادی را برای واردات بنزین به پا کردند! اما پرسش اینجاست این روزها که به قول مدیران مربوط بنزین استاندارد یورو4 وارد می‌شود، چرا باز هم کیفیت هوا کاهش پیدا کرده است؟
پافشاری بر واردات بنزین
گفتنی است معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط‌زیست ۹دی‌ماه ۱۳۹۲ در اظهاراتی گفته بود: «استفاده از سوخت استاندارد تاثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا و داشتن هوایی سالم دارد. از این رو اگر سوخت باکیفیت در کشور تولید نمی‌شود بهتر است تا فراهم شدن زمینه تولید سوخت استاندارد، واردات بنزین داشته باشیم». پس از واردات این محصول، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نهم نسبت به این مهم ورود کرد و انتقاداتی داشت اما برخی مدیران ذی‌ربط همچنان بر واردات این محصول و یورو ۴ بودن آن تاکید داشتند.
افزایش گوگرد در بنزین
از سوی دیگر، نتایج گزارش پروژه پایش کیفیت سوخت شهر تهران در تابستان 1396 نشان می‌دهد سوخت بنزین عرضه شده استاندارد لازم را ندارد. آنگونه که وحید حسینی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفته است: «سوخت بنزین عرضه شده در تهران عدد اکتان پایینی دارد اما میزان گوگرد و بنزن آن از حد استاندارد بیشتر است. علاوه ‌بر این همه نمونه‌های تست شده نشان می‌دهد گوگرد بنزین‌های یورو4 بیشتر از محتوای گوگرد بنزین‌های سوپر است». پس از این اظهارات، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران مدعی شد بنزین توزیع شده در استان تهران مطابق استاندارد یورو ۴ است. کیومرث کلانتری، با تاکید بر اینکه باید به سمت توزیع بنزین یورو ۵ حرکت کنیم، گفت: بنزین توزیع شده در استان تهران مطابق استاندارد یورو ۴ است. روزهای پایانی بهمن‌ماه نیز باتوجه به کاهش کیفیت هوا دوباره موضوع بنزین مصرفی داغ شد و مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهارات ضدونقیضی را درباره بنزین توزیعی در سطح شهر تهران داشتند.
بنزین توزیعی استاندارد است؟
پایان بهمن‌ماه سال جاری، کیومرث کلانتری، مدیرکل محیط‌زیست استان تهران در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا گفت: بر اساس اعلام شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، 100 درصد بنزین توزیعی در شهر تهران استاندارد یورو 4 دارد. اظهارات کلانتری در حالی بود که محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران درباره آخرین وضعیت کیفیت بنزین تهران و آخرین پایش‌های اداره محیط‌زیست اظهار داشت: نمونه‌های ما درباره بنزن در بنزین توزیعی شهر تهران حدود یک درصد را نشان می‌دهد. در برخی جایگاه‌ها بنزن بیش از یک درصد و در برخی نیز حدود 2/1 درصد مشاهده شده است. وی با اشاره به اینکه میزان استاندارد بنزن در سوخت یک درصد است، تصریح کرد: این میزان در برخی آمار تا ۵ درصد نیز اعلام شده است. معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران با اشاره به  میزان گوگرد بنزین توزیعی درسطح شهر تهران تصریح کرد: میزان استاندارد گوگرد در بنزین ۵۰ ppm است ولی در برخی نمونه‌های ما ۸۰ تا ۹۰ ppm نیز گزارش شده است. اظهارات متضاد مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست چند روز بعد آشکار شد؛ جایی که مدیرکل پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به وضعیت پارامترهای بنزین تهران گفت میزان بنزن و آروماتیک‌ بنزین در کل شهر تهران زیر حد استاندارد است و گفته‌های کلانتری، مدیر کل محیط‌زیست تهران را رد کرد.
میانگین بالای بنزن بنزین
بنا به اظهارات شینا انصاری، نتایج پایش بنزین 45 جایگاه عرضه سوخت کلانشهر تهران که در ابتدای آبان‌ماه 96 انجام شده است، نشان می‌دهد بالاترین میزان بنزن در نمونه‌های بنزین پایش شده، عدد 54/1 درصد بوده، در حالی‌ که استاندارد بنزن یک درصد حجمی است، همچنین در پارامتر آروماتیک‌ بالاترین عدد ۵۸ درصد بود که باید ۳۵ درصد باشد. مدیرکل پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست با تاکید بر اینکه میانگین عددهای به دست‌آمده در این پایش به زیر استاندارد می‌رسد، تصریح کرد: با جمع تمام اعداد به دست آمده در نمونه‌ها، میزان بنزن به 95/0 درصد حجمی و میزان آروماتیک‌ به 68/33 درصد، یعنی زیر حد استاندارد می‌رسد. پیش از این هم، معاون دادستان کل کشور خواستار توجه جدی و واقعی به بهینه‌سازی سوخت از سوی وزارت نفت منطبق با استاندارد‌های یورو ۴ شده بود، چرا که بر اساس نظر کارشناسان مربوط در حوزه‌های استاندارد و محیط‌زیست، نزدیک به ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران و کلانشهرها به دلیل استفاده از بنزین، گازوئیل و گاز مایع غیراستاندارد است.
جلسات گوناگون با حضور سازمان‌ها
محمدجواد حشمتی با اشاره به انجام برخی مصاحبه‌ها از سوی برخی مدیران وزارت نفت  مبنی بر یورو ۴ بودن بنزین بیان داشت: در طول یک سال گذشته بارها و بارها جلساتی با حضور نمایندگان سازمان‌های مرتبط با موضوع آلودگی هوا، از جمله سازمان استاندارد، سازمان محیط‌زیست، وزارت نفت و حسب مورد سایر نهادها برگزار کرده‌ایم و در این جلسات خود آقایان هم به نتیجه قطعی رسیده‌اند که آلودگی هوای کلانشهرها ناشی از سوخت غیراستاندارد است اما جای پرسش است که چرا در مصاحبه‌های خود اعلام می‌کنند بنزین یورو ۴ است؟
معاون دادستان کل کشور افزود: سال ۹۵ که به دستور دادستان کل کشور نسبت به سنجش آلایندگی سوخت و تاثیر مخرب آن بر سلامت مردم ورود کردیم، ابتدا از تعدادی جایگاه‌ سوخت در سطح کلانشهر تهران نمونه‌هایی را به آزمایشگاه‌های معتبر فرستادیم که نتیجه آن تایید آلایندگی بنزین بود اما متاسفانه به ما ایراد گرفتند که ظرف‌های آزمایشگاهی شما استاندارد نبوده است. بنا بر این ادعا، دوباره آزمایش‌ها را تکرار کردیم که باز هم گفتند ما قبول نداریم، باید خود ما هم در جریان آزمایش‌ها حضور داشته باشیم. معاون دادستان کل کشور با تاکید بر اینکه «در مقام و جایگاه احیای حقوق عامه دغدغه دادستانی کل کشور حل مشکلات و حرکت در مسیر قانون و اجرای وظایف و تکالیف قانونی است» تاکید کرد: در مرحله بعد باز هم آزمایش‌ها در حضور و نظارت نمایندگان نهادهای متولی از جمله وزارت نفت و در آزمایشگاه‌های گوناگونی  انجام شد، در تمام این مراحل پارامترهایی مانند، گوگرد و دیگر پارامترها متاسفانه نامنطبق با شرایط استاندارد نشان داده شد.
استاندارد نبودن بنزین
با توجه به گفته‌های معاون دادستانی، اعلام نتایج پایش بنزین توزیعی توسط مدیرکل پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست و همچنین اظهارات معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران، بر خلاف تاکید مدیران ارشد سازمان حفاظت محیط‌زیست و شرکت فرآورده‌های نفتی باید گفت متاسفانه بنزین توزیعی در سطح شهر تهران استاندارد لازم را ندارد و این مهم دلیل آشکار وضعیت نامطلوب کیفیت هوای پایتخت در فصل زمستان نسبت به 2 سال گذشته است. با این وجود، مدیران جدید شهری با ارائه طرح ترافیک جدید و افزایش بار مالی بر شهروندان تهرانی تلاش در بهبود کیفیت هوا دارند. در اینجا این پرسش مطرح است که آیا مردم باید با پرداخت هزینه بیشتر برای استفاده از طرح ترافیک هزینه ناکارآمدی مدیران در تولید و واردات بنزین مصرفی را بدهند؟ پرسش دیگری که مطرح است، مبهم بودن میزان تاثیر طرح جدید در کاهش آلودگی هوا با وجود ادامه مصرف بنزین غیراستاندارد است؟ گفتنی است پیش از این قاضی سراج، رئیس سازمان بازرسی کشور در باره  طرح ترافیک پیشنهادی شهرداری گفته بود: «یا آلودگی هوا داریم یا نداریم؛ اگر آلودگی داریم، خودرو با طرح یا بی‌طرح تفاوتی ندارد و با گرفتن پول آلودگی تمام نمی‌شود».