انتخابات پارلمانی عراق سرانجام پس از کشوقوسهای فراوان در تاریخ 22 اردیبهشت برگزار شد. ستاد انتخابات وزارت کشور عراق، بامداد شنبه نتایج نهایی انتخابات پارلمانی این کشور را اعلام کرد. آمار نهایی به شرح زیر است: ائتلاف سائرون به رهبری «مقتدا صدر» 54 کرسی، الفتح به رهبری هادی العامری- نزدیک به حشدالشعبی- 47 کرسی، النصر به رهبری حیدر العبادی 42 کرسی، جریان الحکمه به رهبری سیدعمار حکیم 19 کرسی، دوله القانون به رهبری نوری المالکی 25 کرسی، الاراده به رهبری حنان فتلاوی 3 کرسی، اتحادیه میهنی کردستان عراق وابسته به خانواده جلال طالبانی ۱۸ کرسی، ائتلاف «القرار العراقی» به ریاست اسامه النجیفی، رهبر برجسته سنی عراق ۱۱ کرسی، اقلیتها در قالب سیستم سهمیهها ۹ کرسی، حزب دموکرات کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی ۲۵ کرسی، ائتلاف الوطنیه وابسته به ایاد علاوی، معاون رئیسجمهوری عراق ۲۱ کرسی و تشکل مسیحیان ۵ کرسی را به دست آورد که شامل شبکیها، ایزدیها، صابئیها و فیلیهاست. هر کدام از این طوایف یک کرسی را به دست آوردند. انتخابات 2018 چهارمین انتخابات پارلمانی بعد از سقوط رژیم بعث و نخستین انتخابات بعد از شکست نهایی داعش در عراق بود که نتیجه آن انتخاب 328 نماینده بود. 7 هزار نامزد در قالب ائتلافهای متعدد از جمله ائتلاف النصر، الفتح، دوله قانون، القرار العراقی و سائرون با هم رقابت کردند.
نقشه راه ائتلافهای پیروز برای تشکیل فراکسیون بزرگتر
بهرغم صدرنشینی ائتلاف سائرون ولی مقتدا صدر نمیتواند خودش نخستوزیری را برعهده بگیرد، چرا که خودش نامزد انتخابات نشده اما فراکسیونش او را در جایگاهی قرار داده که میتواند کسی را که پست نخستوزیری را برعهده خواهد گرفت، تعیین کند. طبق قانون اساسی عراق، دولت عراق باید طی 90 روز از اعلام نتایج رسمی انتخابات تشکیل شود. گزارشها حاکی است که ائتلافهای پیروز در انتخابات اخیر، از یکشنبه گذشته رایزنیها و مذاکرات برای تشکیل فراکسیون بزرگتر در پارلمان را آغاز کردهاند. مقتدا صدر که روز پنجشنبه مذاکرات در اینباره با سیدعمار حکیم، رئیس جریان الحکمه را آغاز کرده است، تلاش میکند قطبهای سیاسی دیگر را برای تشکیل بزرگترین فراکسیون پارلمانی، در اردوگاه خود قرار دهد تا تعیین نخستوزیر دولت بعدی را تضمین کند. گفته میشود ائتلاف صدر برای گرفتن کرسیهای ائتلاف الفتح به رهبری هادی العامری تلاش میکند اما این به امتیازهای وزارتی نیاز دارد از جمله اینکه وزارت کشور همچنان سهم سازمان بدر باشد. در صورتی که ائتلاف صدر- الحکیم-العامری (حدود ۱۲۰ کرسی) را به دست آورد او هرگز نخواهد نتوانست بزرگترین فراکسیون پارلمانی را که به ۱۶۵ کرسی نیاز دارد بهدست آورد، در نتیجه باید به سمت ائتلاف النصر به رهبری حیدر العبادی، نخستوزیر عراق گام بردارد. یک گزینه برای صدر ائتلاف با العبادی است البته به شرط تمدید دوره نخستوزیری او که این مساله با دیدگاه صدر درباره نامزدی علی دوای، استاندار میسان و رائد فهمی، دبیر حزب کمونیست عراق برای پست نخستوزیری همخوانی ندارد. صدر تنها 2 راه بیشتر ندارد یا برآوردن خواسته العبادی در ازای تشکیل بزرگترین فراکسیون که این احتمال قویتر است یا جذب فراکسیونهای سیاسی دیگر که 15 تا 20 کرسی را بهدست آوردهاند اما در این صورت مساله امتیازهای وزارتی پیچیدهتر خواهد بود. در این راستا هشام الهاشمی، تحلیلگر سیاسی عراق معتقد است، شانس العبادی در باقی ماندن در مسند نخستوزیری بسیار کاهش یافته است ولی از آنجا که بعد از هر انتخاباتی فراکسیونهای پیروز برای تشکیل دولت اکثریتی وارد مذاکرات طولانی میشوند بعید نیست به دلیل ائتلافهای بین فراکسیونهای پارلمانی، ائتلافی که پیروز انتخابات پارلمانی شده در تشکیل دولت شکست بخورد! لذا به لحاظ قانونی و قانون اساسی به شکل نظری ممکن است ائتلاف سائرون از تشکیل دولت کنار گذاشته شود. مسبوق به سابقه است که دولت در عراق توسط ائتلاف پیروز در انتخابات، تشکیل نشود و فراکسیونی متشکل از دیگر ائتلافها که پس از آغاز به کار پارلمان تشکیل شد، معرفی دولت آتی عراق را بر عهده بگیرد. همانند انتخابات سال 2010 که با وجود اینکه ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی 91 کرسی پارلمان را به دست آورد اما این ائتلاف دوم یعنی ائتلاف «دولت قانون» نوری مالکی با 89 کرسی بود که توانست با «ائتلاف ملی عراق» به ریاست ابراهیم الجعفری (70 کرسی) و برخی دیگر از جریانهای شیعی و مستقل، فراکسیون اکثریت پارلمان را تشکیل دهد و مسؤول تشکیل دولت شود. از سوی دیگر، منابع مطلع از روند انتخابات عراق اعلام کردند که ائتلاف «دوله قانون» به ریاست المالکی و ائتلاف «الفتح» به ریاست العامری در انتخابات عراق که گفته میشود با هم تقریبا ائتلاف تشکیل دادهاند، در انتظار موضعگیری نخستوزیر عراق نسبت به این ائتلاف هستند. منابع مطلع از روند انتخابات عراق اعلام کردند که چند رهبر برجسته در حزب «الدعوه الاسلامیه» (وابسته به العبادی و مالکی) به منظور آرام کردن اوضاع بعد از انتخابات، به دنبال برقراری دوباره توافق گذشته حیدر العبادی، نخستوزیر عراق و نوری مالکی، معاون رئیسجمهوری این کشور هستند اما العبادی هنوز موضع خود نسبت به هیچ یک از طرفهای پیروز در انتخابات را اعلام نکرده است. از سوی دیگر، احمد الاسدی، سخنگوی ائتلاف الفتح به المیادین گفت: کمیسیون انتخابات عراق قبل و بعد از اعلام نتایج انتخابات در معرض فشارهای متعددی بود. الاسدی افزود: موضوع تشکیل ائتلافها همچنان در اول راه است و ما از باب تفاهم بر سر برنامهها وارد میشویم. سخنگوی ائتلاف الفتح تاکید کرد: تاکنون هیچ ائتلافی بین 2 فراکسیون اعلام نشده و وضعیت عراق با توجه به تردیدهای بسیار نسبت به روند انتخابات پیچیده است.
ابهامزدایی درباره پیروزی صدر
با روشن شدن پیروزی لبمرزی مقتدا صدر و پیشی گرفتن از ائتلاف الفتح و ائتلاف النصر به رهبری العبادی و «دوله القانون» به رهبری المالکی (معاون رئیسجمهور)، برخی رسانهها بویژه رسانههای سعودی مثل العربیه این خط خبری را در پیش گرفتند که پیروزی مقتدا صدر به معنای شکست محور مقاومت به رهبری ایران است ولی برخلاف تمرکز عمدی یا سهوی رسانهها بر پیروزی مقتدا صدر، ائتلاف سائرون نحو الاصلاح که 54 کرسی را از آن خود کرده است از این تعداد ۲۰ کرسی برای جریان صدر و ۱۳ کرسی برای کمونیستها و باقی برای دیگر احزاب درون ائتلاف است. بنابراین در مقایسه با انتخابات ۲۰۱۴ که جریان صدر به تنهایی ۳۳ کرسی از آن خود کرده بود، صدریها شاهد کاهش تعداد کرسیهای اصلی خود هستند! از سوی دیگر، ائتلاف الفتح که متشکل از احزاب وابسته به حشدالشعبی است و برای نخستین بار در انتخابات شرکت کرد با آنکه شاهد کاهش مشارکت جامعه آماری خود در انتخابات بود، توانست ۴۷ کرسی به دست آورد و رتبه دوم را از آن خود کند. از سوی دیگر هنگامی که به رأی تکتک افراد نگاه میکنیم 5 شخصیتى که توانستند بالاترین آرای انتخابات را برای خود کسب کنند، جالب توجه است و میبینیم که نماینده جریان صدر در رتبه چهارم قرار دارد و همچنان نوری المالکی در صدر است.
1- نوری المالکی :070/101 (دوله القانون). 2- هادی العامری: 926/62 (الفتح) 3- حیدر العبادی :068/59 (النصر) 4- ماجده التمیمی :556/54 (جریان صدر) 5- عبدالحسین عبطان :095/34 (جریان الحکمه).
دیدار صدر با سفرای کشورهای همسایه
مقتدا صدر، رهبر جریان صدر، جمعهشب در عراق با سفرای ترکیه، اردن، عربستان، سوریه و کویت دیدار کرد. دفتر صدر با صدور بیانیهای اعلام کرد صدر با جمعی از سفرای کشورهای همسایه یعنی ترکیه، اردن، عربستان، سوریه و کویت در نجف اشرف دیدار کرده است. در این بیانیه آمده است: صدر در دیدار با سفرای کشورهای یادشده درباره حمایت کشورهای همسایه از روند سیاسی در عراق گفتوگو کرده و ابراز امیدواری کرد که عراق عنصر جامع و مهمی در منطقه برای ایجاد صلح و دور کردن شبح افراطیگری باشد. صدر در این دیدار خاطرنشان کرد که هر اتفاقی که در کشورهای همسایه رخ میدهد بر اوضاع عراق تأثیر میگذارد و بر عکس، از کشورهای همسایه خواست بدون مداخله در اوضاع داخلی عراق به تشکیل دولت تکنوکرات در این کشور کمک کنند.
تسلسل زمانی تشکیل دولت عراق
براساس قانون اساسی عراق، دولت این کشور باید ظرف 90 روز از اعلام نتایج رسمی انتخابات تشکیل شود و تسلسل زمانی آن به این شرح است:
- پس از اعلام نتایج رسمی توسط کمیسیون عالی انتخابات، رئیسجمهور عراق (فواد معصوم) خواهان تشکیل جلسه پارلمان جدید ظرف 15 روز خواهد شد.
- اعضای پارلمان عراق در اولین جلسه باید رئیس پارلمان و 2 معاون او را با رای اکثریت اعضا انتخاب کنند. (رئیس نخستین جلسه پارلمان رئیس سنی خواهد بود).
- پارلمان جدید باید ظرف 30 روز از برگزاری جلسه اول، رئیسجمهور جدیدی برای عراق تعیین کند.
- رئیسجمهور جدید فراکسیون اکثریت پارلمان را مسؤول معرفی نخستوزیر و تشکیل کابینه خواهد کرد.
- نخستوزیر مکلف 30 روز فرصت خواهد داشت دولت خود را به پارلمان معرفی کند و موافقت نمایندگان را بگیرد.
- پارلمان باید با برنامه کلی دولت جدید و نیز هر یک از وزرا با اکثریت آرا موافقت کند.
در صورت شکست نخستوزیر در تشکیل دولت ظرف 30 روز، رئیسجمهور نامزد دیگری را معرفی خواهد کرد که او باید ظرف 15 روز و تا پایان مهلت 90 روزه تشکیل دولت جدید، کابینه خود را معرفی کند.