محسن شهمیرزادی: نخستین تصمیم جنجالی شورای صنفی نمایش جدید به ریاست محسن امیریوسفی، مخالفتها و موافقتهای زیادی را برانگیخت؛ طرح نمایش فوتبال جامجهانی در سینما، آن هم دقیقا زمانی که فیلمهای اکران دوم نوروزی در ترافیک سانسهای متعدد گرفتار شده و تنها چند هفته تا پایان اکرانشان باقی مانده است. طرحی که موافقانش از شور و نشاط و سود سینمادارها سخن میگویند و مخالفانش معتقدند این اتفاق نهتنها کار فرهنگی نیست بلکه به فیلمسوزی منجر شده و سینماگران را متضرر خواهد کرد.
اقتصاد سینمادارها، بهانه موافقان
در صف موافقان نمایش فوتبال در سینما، بیش از همه سینمادارها به چشم میخورند. بعد از نمایش پررونق فیلمهای نوبت اول اکران نوروزی، این روزها اگرچه سینماها با تعدد سانسها مواجه است اما فیلمهای متوسط روی پرده در اکران نوبت دوم نوروز، بیش از همه مشوق آنهاست تا پای تماشاگران فوتبال را به سالنهای سینما باز کنند. «عایده مالی» را میتوان اصلیترین دلیل این اشتیاق دانست که حامیان این طرح را مصر در اجرای آن نگه داشته است. علی سرتیپی، مدیرعامل موسسه فیلمیران بهعنوان یکی از بزرگترین شرکتهای توزیع آثار سینمایی و همچنین مدیر پردیس کورش از موافقان این طرح محسوب میشود. او با بیان ابعاد مثبت و منفی این تصمیم بیان داشت: این اتفاقی است که هم میتواند جنبه مثبت داشته باشد و هم جنبه منفی. اگر در سالنهای محدود و سانسهای خاصی بازیها نمایش داده شود میتواند مردم را از خانههایشان خارج کند و فضای پرهیجان فوتبال را به سینماها هم بیاورد ولی اگر این طرح بهدرستی اجرا نشود و تمام سالنهای نمایش فیلم را به خود اختصاص دهد ممکن است در ابتدا به نفع سینماها شود اما در نهایت فیلمها ضرر خواهند کرد. همایون امکانیان، از مدیران موسسه پخش نیکانفیلم، با این استدلال که با گران شدن دلار، مخاطبان فیلمهای سینمایی ریزش کردهاند، این اتفاق را برای سینماها مفید ارزیابی کرد. وی در اینباره گفت: به تعبیری میتوان گفت این طرح میتواند باعث رونق سینماها شود زیرا در چند وقت اخیر با توجه به مسائل سیاسی، نوسانات نرخ ارز و همچنین رسیدن ماه مبارک رمضان افت چشمگیری در فروش فیلمهای سینمایی داشتهایم. این اتفاق تا جایی پیش رفته است که فروش برخی سینماها و حتی پردیسهای سینمایی نصف یا کمتر از آن شده و این موضوع به جذابیت فیلمها ربطی نداشته است بلکه تحت تأثیر اتفاقات بیرونی بوده است. امکانیان همچنین بیان داشت: اگر بازیها بعدازظهرها که زمان مهمی برای اکران فیلمها در سینماهاست، نمایش داده شود شود طبیعی است که روی فروش فیلمها تأثیرگذار خواهد بود. با این حال ما در شرایطی هستیم که نمیتوانیم سالنهای نمایش را از مخاطبان پر کنیم، بنابراین اگر مدیریت و برنامهریزی درستی صورت بگیرد و بشود از ظرفیتی که جامجهانی ایجاد کرده است برای رونق سینماها کمک گرفت، اتفاق مهمی رخ داده است. برخی از اهالی هنر نیز نسبت به این اتفاق واکنش مثبتی نشان دادهاند، البته زاویه دید آنها نسبت به این قضیه متفاوت است. آنها وجود فیلمهای ضعیف و بیمخاطب روی پرده را دلیل کافی برای نمایش فوتبال در سینماها میدانند؛ فیلمهایی که مملو از ناامیدی و عاری از هر قهرمانی است و مخاطب ترجیح میدهد نشاط فوتبال را جایگزین اندوه رئالیسم سیاه کند. کیومرث پوراحمد از جمله این هنرمندانی است که پیش از این در گفتوگویی اظهار داشت: برای ایجاد شور و شعف در سالنهای سینما بسیار خوب است مردم بازیهای جامجهانی را در سینماها ببینند، زیرا هم به فوتبال و هم به سینما کمک میشود. اینکه سالنها پر میشود اتفاق خوبی است. یکسری سینماگران هم در این میان مخالفت میکنند و اعتقاد دارند انجام این کار درست نیست. حالا من از آنها سؤال میکنم سالنهای شما با فیلمهای درجه یکی که میسازید خالی باشد بهتر است یا اینکه سالنهای سینما شلوغ باشد و کمکی هم به اقتصاد سینما شود؟
فیلمسوزی با فوتبال؟!
سویه مخالفان این طرح به سمت اهالی هنر، کارگردانها و برخی تهیهکنندگان سنگین است. آنها معتقدند نمایش فوتبال در سینما نهتنها ارتباطی به وجه فرهنگی سینما ندارد بلکه سودجوییای است که از قبل سالنداری در سینما رخ داده و این اتفاق را عاملی فیلمسوزی در سینما میدانند، چرا که عمده بازیهای جامجهانی در ساعات بعدازظهر و غروب به وقت ایران برگزار میشود و این اتفاق موجب میشود بهترین سانسهای اکران در این ایام برای پخش فوتبال هدر رود. محمدحسین مهدویان، کارگردان فیلم «لاتاری» که از جمله آثار پرفروش نوروز امسال بود، با اظهارنظری جالب به مخالفت با این طرح پرداخت و در صفحه شخصی خود نوشت: «از شنیدن خبر نمایش فوتبال در سالنهای سینما عمیقاً ناراحت هستم. من مخالف فوتبال نیستم و اتفاقاً عاشق تماشای دستهجمعی آن هستم ولی معتقدم در این ماجرا کسی دلش به حال مردم و نشاط جمعیشان نسوخته است، اگرنه چرا مجوز نمایش فوتبال در کافهها و قهوهخانهها را صادر نمیکنند؟ راستی مگر حق پخش مسابقات فوتبال را از بودجه کشور و از جیب مردم پرداخت نکردهاند؟ چه دلیلی دارد برای تماشای آن دوباره از مردم پول بگیرند؟ چرا مثل همهجای دنیا فوتبال را در پارکها و اماکن عمومی، روی تلویزیونهای شهری یا پردههای بزرگ به طور رایگان برای مردم نمایش نمیدهند؟» وی همچنین درباره امپراتوری سینمادارها نوشت: «من غمگینم چون عاشق سینما هستم و همیشه سالن سینما را خانه خود دانستهام. نه به خاطر صندلیهایی که بیشترشان ناراحتند یا مثلاً سقف بلند یا بوفههای نه چندان پررونقش. سینما را دوست دارم بهخاطر تصویری که روی پردهاش نقش میبندد. سینما جای فیلم دیدن است. اجرای تئاتر روحوضی و کنسرتهای شیش و هشت و نمایش فوتبال در سینما، معنیاش این است که دوران سیطره فیلمسازها و تهیهکنندگان و مدیران فرهنگی بر سینمای ایران تمام شده. انگار باید بپذیریم که حالا زمانه امپراتوری سینمادارهاست. دیگر آنها هستند که تعیین میکنند پول در نمایش چه چیزی روی پرده نقرهای سینماست. به همین سادگی ما را از خانهمان بیرون میکنند». مصطفی کیایی، کارگردان فیلم «چهارراه استانبول» نیز با مخالفت طنزآمیز خود نسبت به این طرح اظهار داشت: «اگر قرار است این اتفاق بیفتد، پس به ما هم اجازه دهند در استادیوم آزادی فیلم نمایش دهیم!» او درحالی مخالف این طرح است که فیلمهای اکران دوم نوروز نیز در وضعیت مناسبی نیست. کیایی همچنین اضافه کرد: «واقعا برای فیلمهای اکران دوم نوروز باید فکری اساسی کرد چون به نظرم اتفاق بدی رخ داد و همه فیلمها در هم گره خوردهاند و فیلمهای گروه اول هم حاضر نیستند سالنها را ترک کنند، هرچند ما به هر شکلی باشد سینماهای تهران را سروسامان میدهیم اما اتفاق بدتر در شهرستانها رخ میدهد چرا که اکران در آنجا به شوخی تبدیل شده است». غلامرضا موسوی، تهیهکننده سینما و عضو هیأتمدیره فیلمیران برخلاف علی سرتیپی، مدیرعامل فیلمیران این اتفاق را تحقیر سینما دانسته و در یادداشتی آورد: احتمالا درصدی از فروش قرار است به مالکان فیلم داده شود و با این توجیه سر فیلمها را بریدهاند. به گمان من صاحبان فیلمها باید با این روش غیرمعقول بشدت مقابله کنند و حتی در صورت لزوم فیلمهایشان را از اکران پایین بکشند. از نمایندگان شورایعالی تهیهکنندگان هم متعجبم که با کدام توجیه اجازه چنین تحقیری را دادهاند. نمایندگان کانون کارگردانان و کانون پخش! بفرمایید چه میکنید؟ واقعا وای بر ما که اعتبار را داریم با پول معاوضه میکنیم. کلاهمان را کمی بالاتر بگذاریم.
تضعیف تولید به بهای کمک به پخش
اگرچه به نظر میرسد این طرح مراحل نهایی خود را سپری کرده و جامجهانی به جای فیلمهای سینمایی، بر پرده نقرهای نقش خواهد بست اما به نظر میرسد پیش از اتخاذ این تصمیم به ابعاد مختلف آن توجه نشده است چرا که حتی اگر قرار باشد فقط چند مورد محدود از بازیهای جامجهانی در سالنهای سینما به نمایش درآید، باز حق برخی از آثار سینمایی در این میان ضایع میشود، بویژه آنکه براساس قوانین مالیاتی کشور سالنهای سینما به واسطه آنکه ذیل امور فرهنگی قرار میگیرد، در زمینه درآمد حاصل از فروش آثار سینمایی دارای معافیت مالیاتی است و با این حساب نمایش هر چیزی غیر از آثار سینمایی در سالنهای سینما نمیتواند از این معافیت مالیاتی برخوردار باشد. با در نظر گرفتن صحبتهای موافقان و مخالفان این طرح، آنچه بیشتر از همه خود را نمایان میکند این است که نتیجه اجرای طرح نمایش فوتبال در سالنهای سینما هرچه باشد، بعید است اثر مثبتی بر شرایط فعلی اقتصاد سینمای ایران بگذارد، بویژه آنکه اجرای این طرح با وجود کمک ظاهری به چرخه پخش آثار سینمایی، در عمل زمینهساز تضعیف چرخه تولید سینما خواهد شد و این خبر خوشی برای سینما و سینماگران ایرانی نیست!