ساخت سدها بدون اجرای شبکه‌های پایین‌دست، به‌جای شیرین‌سازی آب دریا در روستاهای بی‌آب نوار ساحلی چابهار مشکلات زیادی را برای مردم زیان‌دیده از خشکسالی این منطقه ایجاد کرده است. چابهار به‌رغم ساحلی بودنش و صد البته اهمیت راهبردیش پایین‌ترین سرانه دسترسی به آب را در کشور دارد، سرانه دسترسی به آب در کشور بالای ۹۰ درصد است اما در سیستان‌وبلوچستان به گواه مسؤولان استانی ۷۰ درصد و در چابهار حدود ۲۱ درصد است. این سرانه اندک در حالی است که سیستان‌وبلوچستان نزدیک به دو دهه است درگیر یک خشکسالی همه‌جانبه و فراگیر شده و این خشکسالی به گواه مسؤولان هواشناسی سیستان‌وبلوچستان، امسال در تمام پهنه پهناورترین استان کشور محسوس شده است. معین‌الدین سعیدی، رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: ۹۰ درصد روستاهای عمدتاً نوار ساحلی چابهار فاقد شبکه آبرسانی است و به‌صورت سقایی آبرسانی می‌شود. وی در گفت‌وگو با مهر، می‌افزاید: تنها ۲۱ درصد جمعیت ۳۰۰ هزار نفری شهرستان چابهار به شبکه آب دسترسی دارند که آن‌هم به‌صورت مداوم نیست، آب شهر چابهار دهه‌هاست جیره‌بندی می‌شود و گاه برخی محله‌ها هفته‌ها آب ندارند. سعیدی تصریح می‌کند: هم‌اکنون ۴۶۷ روستای شهرستان عمدتاً ساحلی چابهار به‌وسیله تانکر آبرسانی می‌شوند، در روستاهای نوار ساحلی چابهار نظیر «بریس» و «پسابندر» بااهمیت ویژه شیلاتی برای کشور و با جمعیتی بالغ بر ۶ هزار نفر حتی یک متر لوله‌گذاری هم انجام نشده است. رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: خشکسالی پی‌درپی میلیاردها تومان به روستاییان چابهار خسارت وارد کرده و آنها را مجبور کرده به‌خاطر بی‌آبی به صورت فزاینده‌ای به شهر مهاجرت کنند. چابهار به‌واسطه این مهاجرت‌ها بالاترین نرخ رشد جمعیت و رشد حاشیه‌نشینی نسبت به جمعیت را در کشور پیدا کرده است. روستاییانی که هم‌اکنون با شرایطی فاجعه‌بار در حاشیه شهر چابهار زندگی می‌کنند روزگاری بهترین و مرغوب‌ترین میوه‌های گرمسیری نظیر موز، انبه و... را در مزارع «باهوکلات» پرورش می‌دادند. بنا به این گزارش، زمانی که از بی‌آبی و خشکسالی در روستاهای نوار ساحلی چابهار سخن به میان آورده می‌شود نخستین راهکار و راهبردی که به ذهن یک انسان آگاه می‌رسد استفاده از آب دریا و شیرین‌سازی آن برای استفاده شرب یا حتی کشاورزی است؛ دقیقاً تجربه‌ای که به‌صورت موفقیت‌آمیز در کشورهای بی‌آب و خشک حاشیه خلیج‌فارس اجرا شده و بیابان‌های آنها را تبدیل به مکان‌هایی تفریحی و توریستی کرده است اما با وجود آب‌های بی‌انتهای عمان، راه‌حلی که به ذهن مدیران در سال‌های قبل برای رفع مشکل بی‌آبی چابهاری‌ها رسیده، سدسازی است؛ پروژه‌ای رد شده و گاه مخرب در کشورهای دارای شرایط مشابه. دو سد بزرگ «پیشین» و «زیردان» روی رودخانه‌های بالادست شهرستان چابهار در حالی ساخته شد که هیچ تدبیری برای ایجاد شبکه‌های پایین‌دست آنها نشد. این یعنی علاوه‌بر آنکه از نعمت دریا برای شیرین‌سازی آب به مردم بی‌آب نوار ساحلی بهره‌گیری نشد، با ساخت سدها و آن‌هم بدون اجرای شبکه‌های پایین‌دست، مشکلات فراوانی به مردم زیان‌دیده از خشکسالی تحمیل شد. رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: جای سؤال است برای ما و مردم چابهار که چرا از آب دریا برای شیرین‌سازی استفاده نمی‌شود، زمانی طرح آبرسانی از چابهار به فلات مرکزی ایران مطرح بود، شاید آن طرح فعلاً شدنی نیست ولی برای مردم چابهار که در کنار دریا زندگی می‌کنند این طرح می‌تواند حتمی باشد. سعیدی می‌افزاید: این واقعاً بی‌تدبیری است که سد ایجاد بشود، آب پشت سد سال‌ها بلااستفاده بماند و هیچ راهکاری برای ایجاد شبکه‌های پایین‌دست ارائه نشود. مجیب حسنی، فرماندار شهرستان سرباز اخیرا گفته است: هم‌اینک حجم آب سد «پیشین» کمتر از ۲۵ میلیون مترمکعب است که ۱۸ میلیون مترمکعب آن رسوب و غیرقابل بهره‌برداری است، این یعنی عملاً سد «پیشین» بلااستفاده بوده و خشک شده است. سد «پیشین» در حالی خشک می‌شود که قرار بود با احداث شبکه پایین‌دست آب آشامیدنی آن به بیش از ۹۷ هزار نفر از مردم ۲۰۷ روستای شهرستان «سرباز» و شرق چابهار آبرسانی کند و این روستاها را بعد از سال‌ها محرومیت و آبرسانی سقایی، از نعمت آب برخوردار کند. سد «زیردان» همزمان با افتتاح آن در سال ۹۰ به دلیل بارندگی خوبی که در آن سال اتفاق افتاد پرآب شد، این سد به گواه مدیران منابع آب سیستان‌وبلوچستان ۷۰ میلیون مترمکعب آب داشته است اما باوجود خشکسالی با رهاسازی این آب مخالفت می‌شد. هم‌اکنون سد «زیردان» حدود ۵۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده دارد و منتظر به‌بهره‌برداری رسیدن شبکه پایین‌دست آن است. معین‌الدین سعیدی، رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: خط انتقال آب از سد زیردان به «پیر سهراب» و آبرسانی به ۲۶۱ روستای پایین‌دست هم‌اکنون معطل ۱۴ کیلومتر لوله‌گذاری است. قول‌های زیادی در سال‌های اخیر برای به‌بهره‌برداری رسیدن پروژه سد «زیردان» داده شده ازجمله قول استاندار سابق؛ او قول داده بود سال ۹۵ پروژه آبرسانی این سد به بهره‌برداری برسد که عملی نشد. در این باره، عبدالغفور ایران‌نژاد، نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی گفت: هم‌اکنون تنها منبع آب بهداشتی مردم چابهار و کنارک، آب شیرین‌کن کنارک با ۲۸ هزار مترمکعب ظرفیت روزانه است که باآنکه قدیمی و فرسوده است باید با این ظرفیت اندک جوابگوی جمعیت چابهار، کنارک، صنایع و برخی روستاها باشد. وی تأکید کرده بود: برای جمعیت فعلی حدوداً ۱۰۰ هزار نفری شهر چابهار نیاز به حداقل ۴۰ تا ۵۰ هزار مترمکعب آب است تا شهر چابهار از وضعیت جیره‌بندی آب دربیاید و آب شبانه‌روزی داشته باشد اما در حال حاضر سهم شهر چابهار از آب‌شیرین‌کن کنارک حدود ۱۲ هزار مترمکعب است یعنی در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۲۸ هزار مترمکعب کمتر از نیاز آبی. نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با توجه به نیاز موجود در شهر و روستاهای ساحلی شهرستان چابهار و کنارک احداث یک آب‌شیرین‌کن ۲۰۰ هزار مترمکعبی برای شهرستان چابهار و یک آب شیرین‌کن ۱۰۰ هزار مترمکعبی برای کنارک لازم است تا مردم حوزه شهرستان چابهار از کنارک تا «گواتر» به حداقل‌های موجود در سرانه شبکه آب بهداشتی دسترسی پیدا کنند.
محیط‌زیست هم با شیرین‌سازی آب موافق است
معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگویی گفته است، انتقال آب از دریای عمان محدودیت زیست‌محیطی ندارد. پروین فرشچی با اشاره به اینکه در بحث انتقال آب دریای عمان تأکید دارم حتماً استان سیستان‌وبلوچستان در اولویت قرار گیرد، تصریح می‌کند: اگرچه کم‌آبی و بی‌آبی در سه استان سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی بیداد می‌کند اما سیستان‌وبلوچستان به دلیل مجاورت با دریای عمان باید در اولویت آبرسانی قرار گیرد. وی می‌افزاید: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا ۳ سال آینده استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی حتماً به منابع آبی جدید نیاز دارند و انتقال آب به این استان‌ها حتماً باید انجام شود.