یکم - ماه رمضان، شهرالله است و در تمام این ماه شریف شیطان در غل و زنجیر است و تا پایان این ماه بندگان در حال ذخیره نیکی و اعمال خیر هستند پس بدون شک در پایان این ماه شیاطین با برنامهریزی دقیق، مقابل در شهر خدا منتظر راهزنی از مومنین هستند! مواظب اندوختههایتان باشید.
دوم - ورود به ماه رمضان توفیقی اجباری از جانب خداوند متعال است(1) اما خروج از شهر رمضان اختیاری است. خیلیها در این ماه خدایی میشوند و تا سال دیگر خدایی میمانند. برخی نیز سالهای سال خدایی میمانند!
سوم- یادتان باشد شما در این ماه، میهمان بخشش و عفو حضرت حق بودید. طبق روایات شب عید فطر خدا به تعداد تمام بخشیدهشدگان در شبهای ماه مبارک رمضان گنهکار میبخشد پس مبادا از قافله عقب بمانید!(2)
چهارم- راستی نام دیگر شب عید فطر «لَیْلَه الْجَوائِز» (شب جایزهها) است(3)، خداوند مُزد عملکنندگان را بىحساب مىدهد. پس احیای این شب را از دست ندهید.(4)صبح عید فطر نیز خداوند، فرشتگان خود را به همه شهرها مىفرستد. آنان به زمین فرود مىآیند و سرِ راهها و گذرگاهها مىایستند و مىگویند: «اى امت محمد! به سوى پروردگار کریم خویش بیرون آیید که پاداش فراوان مىدهد و گناه بزرگ را مىآمرزد».
پنجم - اگر توفیق قرائت دعای استقبال از ماه مبارک رمضان را نداشتید، دعای وداع با ماه مبارک رمضان را که در صحیفه سجادیه از امام سجاد روایت شده حتما بخوانید.
ششم - رمضان رفیقی دوستداشتنی با خاطراتی از جنس خداست، رفیقتان را چند قدمی بدرقه کنید. مثلا بعد از عید فطر روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزهدار باشید.(5) یا از دعاهای مشترکهاش فاصله نگیرید.
هفتم - ماه رمضان بهار قرآن است و حتما هر کسی تجربه شیرین ختم قرآن در ماه رمضان را چشیده است اما اگر میخواهید سالی سراسر بهاری داشته باشید ارتباطتان با قرآن را قطع نکنید مثلا قرار روزانه همصحبتی با خدا بگذارید و روزی یک صفحه از کلام خدا را تلاوت کنید.(6)
هشتم- تجربه خواندن نماز اول وقت را غنیمت شمرده و تمام تلاشتان را برای حفظ این دستاورد به کار گیرد. یادتان باشد ائمه معصومین ملاک تشخیص شیعیان را تقید به نماز اول وقت میدانستند.(7)
نهم - حالا که توفیق سحرخیزی و خلوت با خدا نصیبتان شده است خوب است بدانید خدای بیهمتا که همنشین بندگان است، هر سحر چشم انتظار نجوای دوباره با شماست.
دهم – راستی! اگر رفاقتتان با ماه رمضان عمیق شده است؛ قول و قراری با رفیق خود داشته باشید. مثلا به او قول ختم قرآن تا سال آینده را بدهید و از او وعده بگیرید...
یازدهم- بزرگان همیشه توصیه میکنند اعمال نیکی را که انجام میدهید به امینالله که امام زمان است هدیه داده و به رسم امانت نزد او بسپارید. قطعا وجود مقدس امام زمان تنها کسی در عالم است که از این امانت بدرستی حفاظت خواهد کرد تا روز قیامت به خدا تحویل شود.
دوازدهم - ماه خدا بهانهای برای همدردی با فقرا و مساکین بود. دستگیری از فقرا و نیازمندان را بعد از ماه رمضان هم ادامه دهید، دعای نیازمندِ آبرومند سر هر سفرهای مستجاب است!
سیزدهم - استقامت در مقابل درخواستهای نفسانی و مقاومت در مقابل سختیها یکی از دستاوردهای روزهداری در ماه رمضان است، این روحیه را در تمام ابعاد زندگیتان توسعه دهید.
چهاردهم - ماه رمضان بهانهای شده بود برای رفت و آمد و حضور بموقع و بیموقع در خانه خدا. خانهای که درش همواره به روی بندگان باز است. قدر این اتصال و حضور را بدانید و سعی کنید یک وعده از نمازهایتان را در مسجد بخوانید.
پانزدهم - عده زیادی با مطالعه کتاب، اوقات روزهداری را سپری میکردند اگر از این طیف روزهداران بودهاید به شما تبریک میگویم. فصل جدید زندگیتان را با مطالعه کتابهای مفید و خواندنی شروع کنید.
شانزدهم - حضور در سفرههای افطار اقوام و بستگان نیز از مصادیق دقیق صله رحم بوده که میتوانیم با برنامهریزی در طول سال نیز ارتباطمان با فامیل را نزدیکتر کرده و به این توصیه دینی جامه عمل پوشانیم.
هفدهم- حتما اطلاع دارید کتاب مفاتیحالجنان(8) تنها حاوی اعمال و ادعیه ماه مبارک رمضان نیست! به این کتاب پررمز و راز در همه اوقات و مناسبتها مراجعه کنید. در مفاتیحالجنان برای مشکلات مختلف زندگی، براحتی کلیدهای موثری پیدا خواهید کرد.
هجدهم- همنشینی با نیکان در قالب هیات و مجالس مذهبی در تکایا و مساجد به مناسبت شب قدر و ایام شهادت حضرت علی علیهالسلام، فرصتی میشود تا در مناسبتهای دیگر سال نیز از نعمت مجالس مذهبی بهره ببرید. راستی! امام سجاد علیهالسلام در دعای ابوحمزه ثمالی یکی از دلایل جدایی از خدا را عدم همنشینی با خوبان ذکر میکند!(9)
نوزدهم - حساسیت به طیب و طاهر بودن سحری و افطار که امری پسندیده و مورد تاکید خداوند در قرآن است(10) را بعد از ماه مبارک رمضان نیز نسبت به خورد و خوراک خویش داشته باشید و بدانید که رسول خدا در این زمینه فرمود: وقتی بندهای مشغول تناول غذایی میشود که از راه حلال به دست آورده است فرشتهای هم مشغول طلب بخشش برای او میشود تا زمانی که او دست از خوردن بکشد.(11)
بیستم: ماه رمضان سراسر بهانه بود برای ارتباط با «رفیق من لا رفیق له»(12)،پس روزانه یا هفتگی و حتی ماهانه بهانههایی برای ارتباط با حضرت دوست فراهم کنید و لازم است بدانید گاهی بهشت را حتی به بهانه هم میدهند!
***
پینوشت
1- عیون اخبار الرضا- ج۱- حدیث ۵۳ - وَ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیافَه اللَهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کرَامَهِ اللهِ؛ ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده شدهاید.
2- بحارالانوار، ج 93، ص 338 - موقع افطار، هزار هزار [=یک میلیون] نفر از گناهکاران را خدا میبخشد. در شب جمعه و روز جمعه و شبهای قدر خداوند در هر ساعتی هزار هزار نفر را میبخشد و در شب عید فطر به اندازه آنچه در کل ماه بخشیده است، در آن شب باز میبخشد.
3- اصول کافی ج 4 ص 68 - امام صادق علیهالسلام درباره این جایزه فرمود: أَمَا وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ مَا هِیَ بِجَائِزَه الدَّنَانِیرِ وَ لَا الدَّرَاهِمِ؛ سوگند به کسی که جانم به دست اوست این جایزه از جنس درهم و دینار (مادی) نیست.
4- مصباح المتهجّد، ص853 - کانَ أمیرُ المُومِنینَ علیهالسلام لا یَنامُ ثَلاثَ لَیالٍ: لَیلَه.. ثَلاثٍ وعِشرینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ، ولَیلَه.. الفِطرِ ولَیلَه.. النِّصفِ مِن شَعبانَ»؛ امیر مؤمنان علیهالسلام سه شب را نمىخوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان.
5- روزه گرفتن در روز عید فطر طبق نظر مراجع، حرام و روزه روز عید فطر باطل است.
6- با تو گر خواهی خدا گوید سخن، قرآن بخوان
7- الخصال، ج 2- ص 103 - امام صادق علیهالسلام اِمْتَحِنُوا شِیعَتَنَا عِنْدَ ثَلاَثٍ عِنْدَ مَوَاقِیتِ اَلصَّلاَه کَیْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیْهَا وَ عِنْدَ أَسْرَارِهِمْ کَیْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَى أَمْوَالِهِمْ کَیْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِیهَا. امام صادق(ع) فرمودند: شیعیان ما را در 3 چیز آزمایش کنید: در اوقات نماز که تا چه اندازه مراقبت آنها را دارند و در اسرار مذهبی که چگونه آنها را از دشمنان ما حفظ میکنند و در ثروتشان که با برادران دینی خود تا چه مقدار کمک و همراهی میکنند.
8- مفاتیحالجنان (به معنای کلیدهای بهشتها) نام رایجترین کتاب دعا در بین شیعیان، تألیف شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) است. این کتاب مجموعهای از دعاها، مناجاتها، زیارات، اعمال مخصوص ایام سال و ماه و آداب و رسوم دینی است که از پیامبر اسلام و ائمه شیعیان و علما نقل شده است. مؤلف مفاتیح بخش زیادی از این کتاب را از کتابهای پیشین مانند اقبال سید بن طاووس و مصباح کفعمی و زادالمعاد علامه مجلسی گرفته است. متن دعاها و زیارتها به عربی نوشته شده و مؤلف در آغاز بعضی دعاها توضیحات فارسی آورده است. مفاتیح سال ۱۳۴۴ق در مشهد منتشر و در مدت کوتاهی همهگیر شد. این کتاب در خانهها و اماکن متبرکه شیعیان ایران یافت میشود و غالبا تنها منبع مورد مراجعه بسیاری از شیعیان جهان برای اعمال مستحبی و در مناسبتهای مذهبی است.
9- مفاتیح الجنان – دعای ابوحمزه ثمالی - لَعَلَّکَ فَقَدْتَنِی مِنْ مَجَالِسِ الْعُلَمَاءِ فَخَذَلْتَنِیأَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی فِی الْغَافِلِینَ فَمِنْ رَحْمَتِکَ آیَسْتَنِی أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی آلِفَ مَجَالِسِ الْبَطَّالِینَ فَبَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ خَلَّیْتَنِی
10- قرآن کریم سوره عبس آیه 24 -فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ
11- میزان الحکمه-ج ۷ - مَنْ أَکَلَ الْحَلَالَ قَامَ عَلَى رَأْسِهِ مَلَکٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ حَتَّى یَفْرُغَ مِنْ أَکْلِهِ
12- یکی از نام های خداوند متعال که برگرفته از دعای جوشن کبیر است.