اَنیس نقاش*: حمله ائتلاف تحت رهبری آمریکا به مواضع ارتش سوریه در «جبل‌الغراب» که حدود ۱۵۰ کیلومتری شرق پالمیرا در نزدیکی مرز مشترک با عراق قرار دارد، نوعی اعلام خطر به دمشق در راستای شروع عملیات پاکسازی جنوب سوریه ارزیابی می‌شود، چرا که اسرائیل اعلام کرده به هیچ‌وجه اجازه استقرار و حضور نیروهای سوری در مرز خود را نمی‌دهد و به نوعی نشان داده که آنها از تمرکز محور مقاومت در مرزهای جنوبی سوریه عصبانی هستند. حملات آمریکا و تجاوزهای هوایی اسرائیل در سوریه نشان می‌دهد آنها به دنبال قطع ارتباط و عملیات‌های ارتش سوریه و تمرکز نیروها در مناطق شرقی (هم‌مرز با عراق) و جنوب سوریه هستند که این تحرکات را باید بسیار حائز اهمیت قلمداد کرد.
آنچه از منظر منطق استراتژیک، متغیرهای میدانی و بر اساس واقعیت‌های جنگ باید اتفاق بیفتد، پاسخ محور مقاومت به این سناریوهای اسرائیل و آمریکا در مناطق مورد نظر است. ایالات متحده نباید در این پرونده و آن هم در مسائل مبارزه بومی با تروریسم دخالت می‌کرد و حالا که دامنه عملیات‌های هوایی شبانه علیه مواضع ارتش سوریه سیر صعودی و علنی به خود گرفته است، محور مقاومت بهترین فرصت را برای پاسخگویی در برابر خود دارد. از این منظر ایالات متحده و اسرائیل طی روزهای آینده پاسخی از سوی محور مقاومت دریافت خواهند کرد.
در این بین انتقادهایی از سوی برخی محافل و رسانه‌ها به روسیه می‌شود اما باید بگویم در عرصه میدانی مسکو با دمشق هماهنگ عمل می‌کند؛ تا جایی که هر دو طرف معتقدند ایالات متحده و اسرائیل بحث مذاکرات اخیر را به بن‌بست کشانده‌اند و از همین رو تنها گزینه‌ای که باید به آن فکر کرد، ورود به عرصه میدانی برای تغییر اوضاع و احوال پرونده سوریه است. به عبارت دیگر کارشکنی‌هایی که آمریکا، اسرائیل و همپیمانان آنها در سوریه، آن هم در محور سیاسی و گفت‌وگوهای اخیر انجام دادند، باعث شده هیچ گزینه‌ای به غیر از به‌کارگیری عنصر نظامی برای دولت دمشق وجود نداشته باشد.
سند اثبات این ادعا را باید اظهارات اخیر سفیر روسیه در لبنان دانست. او رسماً چند روز قبل در بیروت اعلام کرد عدم همکاری و میل آمریکا برای به سرانجام رسیدن مذاکره و به هم خوردن معادلات در محور سیاسی باعث شده فقط گزینه پیشروی نظامی مورد نظر قرار بگیرد و پاکسازی مناطق آلوده به ویروس تکفیر به عنوان قوی‌ترین گزینه در فهرست باشد. این در حالی است که هیچ درگیری نظامی میان روسیه با اسرائیل و ایالات متحده اتفاق نخواهد افتاد و مسکو نقش کانال ارتباطی را بازی خواهد کرد که بخشی از این ارتباط‌ها به نقش مشورتی مسکو در پرونده سوریه بازمی‌گردد، به گونه‌ای که روسیه همچنان در مقام مشاوره و عمل‌کننده، مکمل ارتش سوریه در عملیات جنوب سوریه و سایر موضوعات خواهد بود و حتی در آن مشارکت خواهد داشت، چرا که مسکو معتقد است مدت زمان مذاکره تمام شده و در حالت فعلی باید مجدداً وارد فاز نظامی شد.
این در حالی است که سوریه معتقد است دور جدید پاکسازی‌ها باید شروع شود و اگر در این بین مذاکرات شروع شد وارد فاز گفت‌وگو خواهیم شد و اگر خلاف این امر پدیدار شد، روند پیشروی‌های میدانی ادامه خواهد داشت و پاکسازی مابقی مناطق آلوده هم در دستور کار قرار می‌گیرد.  اما اگر بخواهیم رویدادها و تحولات سوریه را بسیار کلی‌تر تحلیل کنیم، باید به رخدادهای شمال و غرب این کشور که با محوریت آمریکا و ترکیه در حال وقوع است نگاهی بیندازیم. وزیر خارجه ترکیه اخیراً گفته است 119 نقطه در عراق مورد نظر آنکاراست و به نوعی تهدید علنی علیه این کشور کرده است که مناطقی مانند کوهستان قندیل و بعشیقه در شمال عراق از جمله آن نقاط است. در اینجا بسیار مهم است که میان بغداد، تهران و دمشق در بسیاری از موضوعات اتفاق نظر به‌وجود آید، چرا که اگر این مواضع و روند تبادل تصمیمات و مواضع به صورت بومی میان این 3 کشور رد و بدل شود ـ یا حداقل آن را تقویت کنند ـ می‌توانند مقابل بسیاری از مشکلات بویژه نفوذ آمریکا و ترکیه در سوریه و عراق بایستند اما متاسفانه در عراق، همچنان دولت پرقدرت وجود ندارد و همه سرگرم درگیری‌های جناحی ـ قبیله‌ای خود هستند. آنها باید به این باور برسند که آیا ایالات متحده و ترکیه می‌توانند کمک حال آنها باشند یا خیر؟ این در حالی است که انتخابات ترکیه و خروجی این موضوع بسیار مهم است. در این دوره از انتخابات اگر اردوغان پیروز شود باز هم مشکلاتی بر سر راهش خواهد بود که مباحث سیاست خارجی و ادامه سناریوهای آنکارا در منطقه یکی از این مشکلات است، چرا که بسیاری از طیف‌ها و حتی همسنگران وی در حزب عدالت و توسعه مخالف گسترش ماجراجویی‌های آنکارا در عراق و سوریه تا به این حد هستند. لذا مجموع معادلاتی که در کل سوریه یا بخش‌هایی مانند شرق، جنوب، شمال یا شمال‌غرب این کشور در حال شکل گرفتن است، نشان ‌می‌دهد پیچیدگی این وضعیت دقیقاً مشخص نمی‌کند تا چه زمانی این روند مبهم وجود دارد اما آنچه مشخص خواهد بود، عزم دولت و ارتش سوریه در مناطق جنوبی این کشور برای پاکسازی است و به نظرم در روزهای آینده دامنه کارشکنی‌های میدانی توسط اسرائیل و ایالات متحده به اشکال گوناگون گسترش می‌یابد.
    *تحلیلگر مسائل استراتژیک