سیدحبیب‌الله بهشتی: ناتو، پیمانی که پس از پایان جنگ دوم جهانی به منظور حفاظت از امنیت اردوگاه غرب در مقابل شرق ایجاد شده بود اکنون با معضلی جدید روبه‌رو است. این معضل اما نه بیرون این سازمان، بلکه در کانون تشکیل‌دهنده آن شکل گرفته است؛ آمریکا به عنوان اصلی‌‌‌‌‌ترین عضو ناتو، ساز ناکوکی را در این پیمان امنیتی نظامی می‌نوازد و پیش‌بینی‌ها حاکی از اختلافات شدیدی است که در اجلاس امروز (چهارشنبه بیستم تیرماه) در بروکسل نمود عینی پیدا خواهد کرد.
تحلیلگران مسائل ناتو می‌گویند اجلاس سال 2018 این پیمان می‌تواند سرنوشت آینده آن را مانند اجلاس سال 2007 مشخص کند. در سال 2007 ناتو محدود کردن روسیه را در کانون توجه خود قرار داد و در 3 محور با روسیه به طور غیرمستقیم درگیر شد؛ محور نخست درست یک سال پس از اجلاس 2007 کلید خورد که جنگ گرجستان و جدایی 2 منطقه از این کشور حاصل آن بود، تحول دوم را می‌توان در کریمه جست‌وجو کرد و تحول سوم گام‌‌های استوار روسیه در سرزمین سوریه است که آمریکا و غرب را مجبور به عقب‌نشینی از مواضع‌شان کرد. اما در سال 2018 روسیه و ناتو در بدترین شرایط خود پس از جنگ دوم جهانی قرار دارند و حتی روزگار از دوران جنگ بوسنی نیز در دهه 90 سخت‌‌‌‌‌‌تر است به طوری که در ناتو انشقاق نظرات می‌تواند منجر به فروپاشی این سازمان از درون شود و در بیرون 2 رقیب اصلی ناتو یعنی چین و روسیه از ورود به هر پیمان نظامی و محدود کردن خود فاصله می‌گیرند. اجلاس امروز اعضای ناتو 2 روز به طول خواهد انجامید و در این رابطه دونالد توسک، نخست‌وزیر سابق لهستان و رئیس شورای اتحادیه اروپایی گفته است: از ترامپ خواهش می‌کنم به همپیمانان خود احترام بگذارد.
این در حالی است که آمریکایی‌ها دیگر به دنبال همپیمان نیستند و تنها به دنبال شرکایی هستند که بتوانند به یکدیگر سود‌‌های همتراز برسانند.
با نگاهی ژرف‌‌‌‌‌‌تر به تحولات پیمان آتلانتیک شمالی می‌توان نتیجه را گرفت که آمریکایی‌ها برای محدود کردن نقش رقبای غربی خود در جهان در حال پیمان‌زدایی از سیاست خارجی خود هستند که ناتو، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین‌المللی پول در خاکریز نخست این سیاست‌شان است.
در اروپا اما شرایط کمی متفاوت است؛ کشورهای اروپای شرقی حاضر به مشارکت به هر شکلی با آمریکایی‌ها هستند و حتی حاضرند برای مقابله با تهدیداتی که از جانب روسیه احساس می‌کنند پایگاه‌‌هایی را در اختیار ارتش آمریکا قرار دهند، این مساله در شرایطی است که واشنگتن دیگر علاقه‌ای به همپیمانی با کشورهای اروپای پیر ندارد. یک بار دیگر هم این سیاست از سوی دولت بوش پسر پیگیری شده بود که درپی استقرار 2 پایگاه موشکی و راداری در چک و لهستان بود اما این پروژه در دوران اوباما با تغییر شکل از دستور کار خارج شد که در دوره ترامپ به شکلی دیگر در حال اجرایی شدن است. دیپلمات‌‌های اروپایی اما می‌گویند کشورهای غربی اروپا از جمله انگلیس، آلمان و حتی فرانسه باید بودجه نظامی خود را افزایش دهند، زیرا آمریکایی‌ها تهدید کرده‌‌اند از رزمایش‌‌های مشترک با ناتو بیرون می‌آیند و حتی ممکن است به طور کلی مناسبات‌شان را با این پیمان کاملا به حالت تعلیق درآورند.
در این میان اجلاس هلسینکی جایگاه خاصی می‌یابد، چرا که پوتین و ترامپ نقشه امنیتی جدیدی از جهان ترسیم خواهند کرد و اگر اروپایی‌ها بخواهند در این نقشه امنیتی جایگاهی داشته باشند، مجبورند بودجه‌‌های نظامی خود را افزایش دهند که این مساله با ایده دولت‌‌های کوچک و استارت‌آپی کاملا در تضاد است.
آمریکا با 98 میلیارد دلار بیشترین بودجه نظامی را در میان اعضای ناتو در اختیار دارد، پس از آن انگلیس با 60، فرانسه با 44 و آلمان با 41 میلیارد دلار قرار دارند و دیگر اعضای ناتو به طور کلی 109 میلیارد دلار مابقی را تامین می‌کنند. این نشان می‌دهد بار مالی آمریکا در پیمان ناتو به نسبت دیگران بیشتر است و البته آمریکایی‌ها طی سال‌های گذشته از این بودجه نظامی هنگفت برای بسیج افکار عمومی در جهت رسیدن به اهداف خود استفاده کرده‌‌اند؛ مانند آنچه در اشغال افغانستان و حمله به عراق رخ داد. با آنکه سناریوی ناتویی افغانستان و غیرناتویی عراق تفاوت داشت اما در مجموع ایالات متحده از همپیمانان خود طی سال‌های گذشته نهایت بهره را برده است و اکنون قصد دارد به طرح‌‌های مشارکتی کم‌هزینه‌‌‌‌‌‌تر رو بیاورد. تغییر رویکرد آمریکا در قبال اروپای پیر و جوان را می‌توان در سیاست‌‌های این کشور در لهستان مشاهده کرد؛ قرار است 15 هزار نیروی آمریکایی به همراه 250 دستگاه تانک و ماشین نظامی در این کشور خارج از چارچوب ناتو برای مقابله با تهدیدات روسیه مستقر شوند که این خود پایان رویای اتحاد دوسوی آتلانتیک را کلید خواهد زد. اجلاس ناتو در نهایت منجر به نمایان شدن اختلاف نظرها میان سران ناتو خواهد شد و اتحادیه اروپایی طرح‌‌های امنیتی خود را جدا از آمریکا باید وارد فاز اجرایی کند؛ اروپایی که پس جنگ دوم جهانی با نوعی رکود امنیتی و نظامی روبه‌رو بوده و عملا زیر چتر امنیتی آمریکا فعالیت می‌کرده است.