محمد مظهری*: 7 سال پس از آغاز بحران سوریه، ارتش این کشور پنجشنبه توانست وارد شهر درعا شده و پرچم رسمی سوریه را در میدان اصلی و نقاط مهم این شهر به اهتزاز درآورد تا مخالفان مسلح و حامیانشان یکی از مهمترین کارتهایشان برای چانهزنی در مذاکرات را از دست بدهند. این روزها گروههای مسلح حاضر در سوریه شاهد شکستهای پی در پی در 2 عرصه نظامی و سیاسی هستند و ارتش با سرعتی چشمگیر در حال پاکسازی مناطق مختلف سوریه از وجود گروههای تروریستی و آماده کردن این کشور برای بازسازی اقتصادی و بازگشت به روند عادی زندگی است. قطار شکستهای مخالفان مسلح در واقع از میانه سال 2014 از حمص و غوطه غربی شروع شد و با پاکسازی داریا و قلمون غربی و بازگشت کنترل ارتش سوریه بر حلب و دیرالزور و سپس ادلب و غوطه شرقی و قلمون در نهایت به ایستگاه درعا در نزدیکی مرزهای اردن رسید. شکست درعا برای مخالفان سوری تنها به منزله پیشروی معمول ارتش سوریه و ادامه شکستهای پیشین گروههای مسلح نیست، بلکه اهمیتی راهبردی دارد و باید به آن به عنوان نقطه عطفی در ازهمپاشیدگی مخالفان و مقدمهای برای شکستهای گستردهتر سیاسی و نظامی در بقیه مناطق سوریه نگریست. از سوی دیگر، طبق گزارشهای منابع رسمی سوری، گروههای تروریستی در درعا مقادیر زیادی سلاح سنگین و متوسط به جای گذاشتهاند که بیشتر آنها ساخت اسرائیل و آمریکاست. اسرائیلیها از ابتدای بحران سوریه روی گروههای مسلح در جنوب بویژه درعا حساب ویژهای باز کرده بودند تا بتوانند از این طریق روی حکومت مرکزی فشار آورده و توجهات را از جولان اشغالی دور کنند و حاکمیت خود را در این منطقه رسمیت بخشند. برخی کشورهای عربی حامی مخالفان سوریه هم درعا را به لحاظ نزدیکیاش به دمشق به عنوان مرکزی جهت فشار بر پایتخت و دسترسی آسانتر برای انتقال سلاح در نظر گرفته بودند اما به نظر میرسد رؤیاهای تلآویو و متحدان عربیاش امروز بیش از پیش بر باد رفته باشد و استان درعا که از سوی تروریستها به گهواره «انقلاب»شان معروف شده بود و نخستین جرقههای درگیری در سوریه در آنجا بوده، پس از آزادسازی تبدیل به کمربند امنیتی ارتش سوریه در جنوب خواهد شد. اگرچه قدرت نظامی ارتش سوریه و همپیمانانش در کنار توافقات حاصل شده بین معارضان و حکومت مرکزی برای کاهش درگیریها و تسلیم شدن بخشی از بدنه این گروهها راه را برای پایان دادن سیطره تروریستها بر درعا هموارتر کرد اما در این میان از یک نکته ظریف و درسآموز نباید غافل شد و آن تفاهم انجام شده بین آمریکا و روسیه برای خالی شدن این منطقه از گروههای مسلح است. مخالفان حکومت سوریه که طی این سالها از سوی آمریکا و برخی کشورهای غربی حمایت نظامی و لجستیکی میشدند امروز دیگر واشنگتن را هم در کنار خود نمیبینند تا جایی که برخیشان آمریکاییها را متهم به خیانت میکنند. شبکههای اجتماعی وابسته به مخالفان سیاسی و گروههای مسلح مملو است از اظهارنظرها و کامنتهایی که آمریکا را متهم اصلی این شکست میدانند، چرا که مخالفان بهرغم حضور 3 هزار فرد مسلح و داشتن تسلیحات کافی نتوانستند تاب حملات ارتش سوریه را بیاورند. شاید اشتباه این مخالفان خوشباور در این بوده که فراموش کرده بودند در سیاست خارجی آمریکا دوست و همپیمان همیشگی وجود ندارد و بنابر اقتضای منافعشان، آمریکاییها که هیچ ابایی از عهدشکنی بینالمللی و خروج از توافقنامههای رسما امضا شده توسط خودشان ندارند، به همپیمانان سابقشان هم پشت میکنند. دولت ترامپ نشان داد آمریکا بیشتر به فکر جیب خودش بوده و ورود و خروجش به همپیمانی و ائتلاف با دیگر کشورها هم بر اساس منافع مالی و اقتصادیاش است. اگر بر اساس درخواست عربستان به سوریه موشک میزند، این نه برای تغییر معادلات منطقه، بلکه صرفا جهت بستن قراردادهای نظامی بیشتر با کشورهای عربی و پر کردن خزانه آمریکا از دلارهای نفتی است و متحدان امروز آمریکا پس از دوشیده شدن و تمام شدن تاریخ مصرفشان باید منتظر پشت کردن واشنگتن باشند. شاید وقت آن است کشورهای همسایه سوریه هم درک کنند که منافع واقعیشان بیشتر در ثبات و استقرار دمشق و بازگشت روابط تجاری و اقتصادی است تا همراهی با خواستههای آمریکا و اسرائیل برای جنگافروزی و بحرانآفرینی. در واقع تسلط دولت سوریه بر درعا علاوه بر اهمیت سیاسی و نظامیاش میتواند پیامدهای اقتصادی مثبتی برای سوریه و همسایگانش در پی داشته باشد، بویژه برای اردن که این روزها با بحران اقتصادی حادی مواجه است تا بتواند از طریق گذرگاه «نصیب» سر و سامانی به اقتصاد خود بدهد.
*کارشناس مسائل خاورمیانه