ماشاءالله ذراتی: 2 ماه از آغاز عصر «پساخروج» آمریکا از برجام میگذرد و کمتر از یک ماه تا بازگشت نخستین موج تحریمهای رژیم ایالات متحده علیه ایران باقی مانده است. این در حالی است که مذاکره میان ایران و کشورهای اروپایی برای حفظ مهمترین دستاورد دیپلماتیک اتحادیه اروپایی همچنان ادامه دارد. رصد مطبوعات و ماهنامههای داخلی و اظهارات مقامات اروپایی و آمریکایی گویای این هشدار است که آمریکا با همکاری اروپا و حامیان آنها در داخل خطوط القایی مشخصی را دنبال میکنند که باید با دید تامل در آنها نگریست. در یادداشت پیش رو ضمن برشماری خطوط القایی دشمن و ارائه پیشنهادات و راهکارها، راهبرد «بقای خروجپذیر» با تکیه بر تعامل مجلس و دولت معرفی و ارائه میشود.
خطوط و گزارههای القایی که باید از آنها دوری جست عبارتند از:
1- زمان بیشتری برای مذاکره و تعیین جزئیات بسته اروپا لازم است.
2- عدم آمادگی و غافلگیری اروپا از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام
3- تهدید ایران به خروج از برجام یا انپیتی صرفا کارکرد تبلیغاتی دارد.
4- خروج ایران از برجام ورود به بازی ترامپ است.
5- ایران چارهای جز بقا در برجام ندارد.
6- ایران به طور مشخص و واضح انتظارات خود از اروپا را بیان نکرده است!
7- چین درگیر جنگ تعرفهای با آمریکا است و به عنوان طرف سوم مذاکرات ایران و اروپا اولویتش ایران نیست.
8- ایران تا سال 2020 یعنی پایان ریاستجمهوری ترامپ در برجام بماند، بعد از آن با آمدن یک رئیسجمهور دموکرات برجام احیا خواهد شد.
9- ایران اقدامات اصلی را به بعد از سال 2020 و باقی ماندن احتمالی ترامپ در کاخ سفید موکول کند.
10- ایران در دوران شعب ابیطالب است!
اما پیشنهادات و راهکارهایی که در مقابل خطوط القایی دشمن باید به آنها توجه کرد، از این قرار است:
پیشنهادات و راهکارها
1- گره زدن حل مسائل کشور به برجام و امثال برجام یا به مسائل خارجی، یک خطای راهبردی است.
2- تکیه به ظرفیتهای داخلی و حل مشکلات داخلی تضمینکننده قدرت چانهزنی در بیرون است.
3- هرقدر دولت خود را مشتاقتر به حفظ برجام نشان دهد، احتمال نابودی کامل آن و هزینه آن برای ما بیشتر خواهد شد.
4- طرف اصلی ایران در حفظ برجام که ظرفیتهای اقتصادی قابل ارائه و اتکا دارد چین، سپس روسیه و کشورهای همسایه ایران هستند. اروپا در انتها قرار دارد.
5- ایران یکی از مهمترین مسیرهای راهبرد «یک کمربند، یک جاده» چین است؛ راهبردی که اصل اساسی سیاستهای سیاسی ـ اقتصادی چین در آینده را شکل میدهد.
6- اروپا قصد دارد ارائه بسته اصلی خود را تا آبانماه به تاخیر اندازد با این تصور که تا آن زمان زهر بازگشت تحریمها اثر خود را گذاشته و ایران به گزینههای حداقلی تن خواهد داد. نباید این وقتکشی اروپاییها را پذیرفت و باید هرچه زودتر تکلیف بسته پیشنهادی آنها همراه با جزئیات روشن شود.
7- جدا از بحث اثرگذاری تحریمها، اروپا به استراتژی تغییر رژیم ایران از سوی کاخ سفید دلخوش کرده و به شدت گرفتن آشوبها و اعتراضات داخلی در ایران امید بسته است. بهزعم خودشان آنها با یک ایران متزلزل از درون خیلی راحتتر مذاکره کرده، امتیاز بیشتری گرفته و امتیازات کمتری خواهند داد.
8- ابزار تحریم یکجانبه آمریکا برای همیشه موثر نخواهد بود. چین، روسیه و اروپا با درک جدیدی از تهدید تحریم آمریکا در راستای تضعیف این ابزار شروع به برداشتن گامهایی کردهاند. وزیر اقتصاد فرانسه اخیراً گفته است شاید اروپا هم نیازمند مرکزی مشابه دفتر کنترل داراییهای وزارت خزانهداری آمریکا باشد تا سیستم متمرکزی در این اتحادیه مساله تحریمها را دنبال کند، نه هر کشور به طور جداگانه.
9- ایران باید «آستانه تحمل» خود را برای طرف اروپایی و آمریکا مشخص کند. به این معنا که اگر وضعیت بهره اقتصادی ایران از برجام از مرحلهای بدتر شود، برای دولت روحانی توجیه پایبندی به برجام از لحاظ هزینه/ فایده سیاسی و روانی تقریباً غیرممکن خواهد بود.
10- آمادگی و تهیه زیرساخت لازم جهت غنیسازی تا حد 190 هزار سو، تست تعدادی از سانتریفیوژهای پیشرفته با گاز هگزافلوراید اورانیوم، تعمیق طرح تحقیق و توسعه پیشرانهای هستهای و از همه جدیدتر پیشنهاد خرید نیروگاههای هستهای شناور از روسیه از مهمترین راهکارهای صلحآمیز ایران در پاسخ به خروج ترامپ است.
راهبرد «بقای خروجپذیر»
یکی از راهگشاترین تصمیمات ایران برگرفته از تعامل دولت و مجلس شورای اسلامی است به این صورت که همان رفتاری را که آمریکاییها در زمان حضور ظاهریشان در برجام داشتند با آنها انجام دهیم. بر اساس این طرح، ایران «خروج بازگشتپذیر» نخواهد داشت و به جای آن راهبرد «بقای خروجپذیر» را اتخاذ میکند. به موجب این طرح پیشنهادی، مجلس شورای اسلامی دولت را مکلف میکند در بازههای زمانی 180 روزه نحوه اجرا و عمل به تعهدات برجامی و بسته پیشنهادی، توسط تئوریکای اروپایی را بررسی و به مجلس شورای اسلامی گزارش دهد. مجلس شورای اسلامی نیز با بررسی گزارش دولت بقای ایران در برجام را تایید یا لغو خواهد کرد.
با تحقق این راهکار پاسخ ایران به ماندن یا نماندن در برجام یک پاسخ دفعی و قطعی نبوده و به تناسب عملکرد طرف اروپایی و حفظ منافع ملی، ایران میتواند بر اساس تعامل دولت و مجلس از برجام خروج کرده و به این ترتیب از بنبست برجامی رهایی یابد، ضمن آنکه از تبعات ایرانهراسی و فشار روانی «خروج بازگشتپذیر» در امان خواهد بود.