فرش دستباف در استان مرکزی بویژه شهر اراک، روستای ساروق و لیلیان قدمت دیرینه‌ای دارد. فرش اراک با نام جهانی ساروق در دنیا شناخته شده و در کمتر موزه‌ای در ایران است که نمونه‌ای از آن یافت نشود. موقعیت اداری شهر اراک و قرار گرفتن آن بر سر راه‌های بازرگانی و تجاری کشور از دیرباز شرایط مناسبی برای استقرار تجار و بازرگانان فراهم آورد و برای نخستین‌بار حدود سال‌ ۱۲۵۴ در زمان ناصرالدین‌شاه، بازرگانان تبریزی به صدور فرآورده‌های فرش اراک و نواحی اطراف آن اقدام کردند. فرش اراک فرازونشیب‌های بسیاری را طی سالیان گذشته پشت سر گذاشته و امروز بین مرگ و زندگی دست و پا می‌زند و اگر درمانی برای دردهایش پیدا نشود دیری نخواهد پایید که افول آن را به نظاره خواهیم نشست. یکی از کارشناسان صنعت فرش دستباف در این رابطه به فارس می‌گوید: در استان مرکزی مناطقی چون خمین،‌ مشک‌آباد، مشهدمیقان،‌ ساروق، میلاجرد، تفرش، رودبار و سربند فراهان، سربند و مالمیر و سنجان از گذشته جزو مناطق مهم و صاحب سبک فرش استان به شمار می‌رفتند. احمد دایی می‌افزاید: طرح و نقش شاه‌عباسی، لچک و ترنج، مستوفی و گل و مرغ از برندهای معروف استان مرکزی است، ضمن اینکه برخی طرح و نقش‌های قدیمی ارزشمند این استان مانند قالی لیلیان و بندیحان خمین نیز زمانی دارای نشان بوده و شهرت جهانی داشتند.کارشناس صنعت فرش دستباف اراک با اشاره به کاهش میزان تولید فرش در استان تصریح می‌کند: تعداد تولیدکنندگان فرش دستباف روزبه‌روز در حال کاهش است، هر روز از آمار بافندگان فرش کاسته می‌شود که یکی از دلایل آن عدم حمایت کافی از فرش‌بافان است. وی با بیان اینکه بسیاری از این طرح‌ها و بندها به دلیل بی‌توجهی و عدم حمایت در حال منسوخ شدن هستند، بیان می‌کند: امروز این صنعت از رونق گذشته برخوردار نیست و اگر توجهی به آن نشود، دیر یا زود از بین خواهد رفت. صاحب یکی از کارگاه‌های تولید فرش دستباف نیز می‌گوید: نبود بازار فروش مناسب باعث شده تا بافنده‌های فرش دستباف دلسرد شوند و یکی پس از دیگری دست از این کار بکشند.حسین مرشدی می‌گوید: یکی دیگر از دلایل از رونق افتادن فرش دستباف مهاجرت روستاییان به شهرها است که موجب شده زنان روستایی کمتر اقدام به بافت فرش کنند. وی با بیان اینکه حمایت از صنعت فرش و تأمین خواسته‌های تولیدکنندگان و بافندگان می‌تواند از راهکارهای مؤثر در خروج صنعت فرش دستباف از بحران باشد، می‌گوید: فرش دستباف اراک و مناطقی چون فراهان، ساروق و جیریا در گذشته آوازه جهانی داشته است که می‌طلبد در راستای بازگرداندن این شهرت دولت حمایت جدی کند. این فعال صنعت فرشبافی می‌گوید: بدون شک صادرات فرش نقش مؤثری در بالا بردن تولید ناخالص ملی دارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است.همچنین یکی از صادرکنندگان فرش دستباف نیز معتقد است تهدیدهایی در حوزه صنعت فرش وجود دارد که اکثر این تهدیدها، خارجی محسوب شده و به مباحث سیاسی مربوط می‌شود. جلایری می‌افزاید: در حوزه تهدیدات خارجی مسائلی چون تحریم‌ها ضربات جبران‌ناپذیری به صنعت فرش وارد کرده است. وی تصریح می‌کند: یکی دیگر از مسائلی که باید در حوزه تهدیدهای خارجی از آن یاد کرد رقبای خارجی همچون کشورهای همسایه هستند که با دستمزدهای بسیار پایین فرش تولید می‌کنند و بخوبی توانسته‌اند بخش قابل توجهی از بازار این محصول را از آن خود کنند. این فعال اقتصادی بیان می‌کند: نسل جدیدی در اروپا و آمریکا شکل گرفته‌ که خریدار جنس ارزان هستند و همانند گذشتگان خود به اصالت و اصیل بودن توجهی ندارند. جلایری ادامه می‌دهد: در حوزه خارجی مسائلی چون مراودات و ارتباطات، رفت و آمدها، حضور در نمایشگاه‌های خارجی، تغییر شدید نوسانات ارزی و افزایش قیمت دلار نیز بشدت بازار فرش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. صاحب یکی از کارگاه‌های فرش دستباف نیز می‌گوید: عدم حمایت از بافندگان در بخش بیمه‌ای موجب دلسردی بسیاری از بافندگان فرش شده است. رضا حشمتی اظهار می‌کند: علاوه بر مشکلات بیمه‌ای بافندگان، مشکلاتی چون افزایش سن بافندگان موجب شده افرادی که به صورت تجاری و مستمر مشغول بافت فرش هستند، یکی پس از دیگری دست از کار کشیده و این صنعت هنرمندان خود را از دست بدهد، این در حالی است که نسل جدید هیچ تمایلی به فعالیت در عرصه فرشبافی ندارد. وی تصریح می‌کند: متأسفانه نسل جدید به دلیل تغییر هنجارها هیچ ‌گرایشی به فعالیت در این هنر ندارد. یکی دیگر از پیشکسوتان فرش دستباف اظهار می‌کند: فرش دستباف ایران در گذشته در کنار کالاهایی چون زعفران و پسته از تولیدات سنتی ایران بوده که بخش بزرگی از صادرات کالای غیرنفتی را به خود اختصاص داده بود و به جرأت می‌توان گفت در بازار قدیم جهان، ایران را به‌واسطه این کالاها می‌شناختند که متأسفانه روزبه‌روز صادرات این محصولات تضعیف شد. بیانی می‌افزاید: در حال حاضر کشورهایی چون هند و ترکیه در تولید فرش به صورت جدی وارد شده و بخش قابل توجهی از بازار فرش جهان را در اختیار گرفته‌اند که نباید اجازه داد ایران از این کشورها عقب بماند. وی تولیدات بی‌کیفیت داخلی، استفاده از پشم‌های ماشین ریس و حلاج شده خارجی به جای استفاده از پشم‌های دست‌ریس مناسب داخلی، استفاده از رنگ‌های شیمیایی تند بدون کیفیت مناسب، عدم استفاده از طرح‌ها و نقشه‌هایی متناسب با نیاز روز و استفاده از پلی‌استر به جای پنبه که فرش را از ذات طبیعی بودن خارج می‌کند را از مسائلی می‌داند که می‌تواند موجب بی‌اعتمادی مشتری شود. این فعال صنعت فرش با اشاره به راهکارهای حمایت دولت از تولیدکننده خاطرنشان می‌کند: حمایت از تولیدکنندگان برای حضور در نمایشگاه خارجی، ارائه سوبسید در تبلیغات ژورنال‌های خارجی، هدفمند کردن تسهیلات، حمایت از قالیباف‌ها در عرصه بیمه قالی‌بافی و ترویج فرهنگ استفاده از قالی ایرانی به جای بسیاری از محصولات لوکس و دکوری خارجی که فاقد هرگونه ارزش مادی هستند، از جمله راهکارهایی است که دولت می‌تواند در رونق دوباره فرش به کار گیرد.

قدمت طولانی استان مرکزی در تولید فرش دستباف
معاون توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی می‌گوید: استان مرکزی قدمت طولانی در تولید فرش دستباف دارد، به طوری که سالانه بین 12 تا 15 هزار مترمربع فرش دستباف در این استان تولید می‌شود. جعفر اصغری یکی از راه‌های حفظ و گسترش تولید فرش را جذب بازارهای خارجی دانسته و می‌افزاید: صنعت فرش نیازمند حمایت و نگاه جدی مردم و مسؤولان است. وی تصریح می‌کند: حمایت از صنعت فرش دستباف علاوه بر شکوفایی اقتصاد داخلی موجب اشتغال و رفع بیکاری می‌شود. معاون توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی با بیان اینکه استان مرکزی از دیرباز مهد تولید فرش دستباف در کشور و جهان بوده است، ادامه می‌دهد: 67 کارگاه متمرکز تولید فرش دستباف در این استان وجود دارد و حدود 12 هزار و 500 نفر زیر پوشش بیمه قالی‌بافی هستند.