مرحوم محمدامین قانعیراد از جمله جامعهشناسانی است که با کتاب «زوال پدرسالاری؛ فروپاشی خانواده یا ظهور خانواده مدنی؟» توجه شایانی به امر پدرسالاری و زوال آن در جامعه نشان داده است. او تعریف دقیقی از پدرسالاری و تفاوت آن با مردسالاری ارائه میدهد و معتقد است ما در جامعه کنونی دچار زوال پدرسالاری شدهایم. قانعیراد در این باره معتقد بود: «نظام پدرسالاری یک نظام جنسیتی نیست و با مردسالاری متفاوت است. مردسالاری یک پدیده متأخر است و با جنسیت مرد در ارتباط است. نظام پدرسالاری در گذشته مشروعیت و مقبولیت داشت و پدرسالاری مورد احترام بود و نظامش هم ستمگرانه نبود و مشروعیت داشت. بنابراین نظام خانواده طی تدبیر پدرسالار تداوم داشت و او تصمیم میگرفت چه کسی و چگونه ازدواج کند؟! او برای تحقق ازدواج جوان مصلحتهای اقتصادی را هم در نظر میگرفت و برای خانواده تازهتاسیس امکاناتی در نظر میگرفت. همچنین پدرسالار منابع اقتصادی و فرهنگی را در اختیار داشت. پدرسالاری از نظر فرهنگی مشروع بود و از حیث اقتصادی توانایی حمایت از خانواده را داشت. با تغییر و تحولهای اجتماعی، نظام پدرسالاری دیگر قادر به کار کردن نیست، بنابراین نظام جایگزینی میخواهد که شیوههای تصمیمگیری در خانواده و روابط اعضای خانواده را بازتعریف کند. در واقع نظام پدرسالاری تصمیمگیری را برای خانواده تسهیل میکرد و صرفاً اینطور نبود که قطب تصمیم پدران باشند، بلکه مادران نیز نهتنها حامیان نظام پدرسالار بودند بلکه زمینه استمرار آن را فراهم میکردند و در حال حاضر هم مادرانی هستند که هنوز از پدرسالاری حمایت میکنند و در بعضی مواقع این مادران هستند که به نیابت از پدرسالاری، اقتدار را اعمال و خلأ پدر غایب را در چارچوب پدرسالاری کامل میکنند. همزمان با زوال پدرسالاری به طور خاص 2 گروه در جامعه آزاد شدند؛ یک گروه زنان بودند و دیگری نسل جوان و فرزندان. با زوال پدرسالاری، زنسالاری و فرزندسالاری بروز پیدا میکند. در بخشی از کتاب خود که به نام «فوران نوجوانی» است به این موضوع اشاره کردم که ما الان در جامعه شاهد این هستیم که سن بلوغ فرهنگی به 13 سال کاهش پیدا کرده و فرد 13 ساله از یک هوشمندی و سوادی برخوردار است که نسل سالمند از آن بیبهره است. این در حالی بود که پدر در دوره گذشته اقتدار دانشی داشت و دانش متناسب با سالمندی بود اما در نسل جدید این تناسب تغییر کرده و در بسیاری از موارد، سالمندان در مقابل رویش نوجوانی کم میآورند و با همین رویه هم درباره زنان مواجه هستیم».