احمد کاظم‌زاده : رخدادهای اخیر سوریه به‌گونه‌ای بوده است که 2 تصویر متفاوت را درباره چشم‌انداز تحولات این کشور ارائه می‌دهد؛ از یکسو سازمان ملل روز جمعه از برگزاری نشست تدوین قانون اساسی جدید سوریه خبر داد که قرار است روزهای 20 و 21 شهریورماه جاری برگزار شود و از دیگر سو در پی سفر جان بولتون به فلسطین اشغالی و دیدار با نتانیاهو، بار دیگر آمریکا و روسیه به جنگ لفظی رو آورده‌اند که در مواردی با تهدید آشکار علیه یکدیگر همراه بوده است که احتمال درگیری نظامی جدید در سوریه را بار دیگر شدت بخشیده است. حال سوال این است که روند تحولات به چه سمت و سو است و این دو رویکرد متفاوت چگونه قابل جمع است و حداقل در کوتاه‌مدت چه چشم‌اندازی را می‌توان تصور کرد؟ در پاسخ باید گفت اگر بر اساس تحولات میدانی قضاوت شود در این صورت می‌توان گفت محتمل ترین رخداد مهم در آینده نزدیک آغاز عملیات ارتش سوریه برای آزادسازی ادلب از زیر نفوذ گروه‌های مسلح و تکفیری است که طی 7 سال گذشته از مناطق مختلف سوریه به این منطقه انتقال داده شده‌اند و اکنون بیشتر نیروهای مسلح و تکفیری در این منطقه تجمع یافته‌اند. از نظر ارتش سوریه بدون آزادسازی این منطقه، روند احیای تمامیت ارضی و حاکمیت ملی این کشور ناقص و نیمه‌تمام باقی خواهد ماند و نیروهای مسلح و تکفیری مستقر در این منطقه همچنان مورد استفاده ابزاری همان بازیگران آشوب‌سازی خواهند بود که در 7 سال گذشته از هیچ تلاشی برای براندازی و تغییر نظام سیاسی این کشور دریغ نکرده‌اند. از این دید آزادسازی ادلب برای امنیت ملی سوریه ضروری است و راه گریزی از آن نیست. اما در مقابل برخی نشانه‌ها حاکی از این است که بازیگران مداخله‌گر و آشوب‌ساز خارجی بشدت با آزادسازی ادلب مخالفند. از جمله این نشانه‌ها این است که جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ بعد از دیدار با نتانیاهو ضمن تهدید روسیه، از واکنش نظامی آمریکا در صورت استفاده از سلاح شیمیایی در ادلب خبر داد. با توجه به اینکه سوریه برای آزادسازی ادلب هیچ نیازی به استفاده از چنین سلاح‌های ممنوعه‌ای ندارد (و اساسا در سال 2013 همه تسلیحات شیمیایی خود را با نظارت سازمان ملل تحویل آمریکا داد که روی یک کشتی آمریکایی نابود شدند) از این‌رو این احتمال تقویت شده است که آمریکا و همپیمانانش در تدارک سناریوی ساختگی جدیدی هستند که در صورت آغاز عملیات آزادسازی سوریه در ادلب این کشور را به استفاده از سلاح شیمیایی متهم کرده و به بهانه آن عملیات نظامی را برای توقف عملیات ارتش سوریه و ایجاد حاشیه امن برای نیروهای مسلح و تکفیری مستقر در ادلب فراهم کنند. قبلا ائتلاف برانداز یک چنین سناریوهای ساختگی را با کمک نیروهای موسوم به کلاه‌سفیدها اجرا کرده بود که البته بعد از آزادسازی مناطق جنوبی به سرعت از طریق مرزهای اردن و اسرائیل از سوریه خارج شدند اما از آنجا که سازمان منع استفاده از سلاح شیمیایی اوایل تیرماه طرح پیشنهادی انگلیس را دال بر صلاحیت این سازمان در معرفی عاملان استفاده از سلاح شیمیایی تصویب کرد، از این‌رو امکان سوءاستفاده از این مصوبه درباره ماجرای ساختگی ادلب وجود دارد. در صورت اجرای این سناریو بی‌تردید روسیه نیز ساکت نخواهد ماند و انتشار اخباری دال بر حرکت 3 کشتی نظامی روسی به سمت سوریه از اراده جدی روسیه برای رویارویی با دخالت نظامی احتمالی آمریکا و همپیمانانش در ادلب حکایت دارد. روسیه علاوه بر حفظ موقعیت خود در سوریه یک انگیزه دیگر نیز در ادلب دارد و آن اینکه تعداد قابل توجهی از تکفیری‌های جمهوری‌های منطقه قفقاز و آسیای مرکزی که به سوریه آمده بودند اکنون در ادلب مستقر هستند و روسیه از این نگران است که آمریکا و همپیمانان اسرائیلی، سعودی و غربی‌اش از این نیروها برای چالش‌سازی علیه روسیه و انتقام از این کشور استفاده کنند، بویژه آنکه حضور داعش در افغانستان رو به گسترش است. از طرف دیگر آمریکا و همپیمانانش از عملیات ادلب یک نگرانی دیگر هم دارند و آن اینکه بعد از این عملیات توجه ارتش سوریه به آزادسازی دیگر مناطق این کشور در شمال متمرکز شود که آنها قصد دارند این مناطق را تحت سیطره خود نگه دارند و طرح مناطق کردنشین شمال عراق را در شمال سوریه اجرا کنند. در مجموع بر اساس آنچه از قرائن و شواهد بر می‌آید، با وجود در پیش بودن نشست ژنو درباره تدوین قانون اساسی، احتمال تشدید فاز نظامی در آینده نزدیک زیاد است که در صورت آغاز امکان دارد دامنه آن از سوریه نیز فراتر رود.