هادی محمودی*: گردشگری سلامت به معنای مسافرت برای کسب سلامتی است. این مسافرت می‌تواند با انگیزه حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی یا ذهنی فرد انجام شود. گردشگری سلامت شامل زیرمجموعه‌‌های متنوعی است اما به 3 دسته کلی تقسیم شده که جهت آشنایی بیشتر به شرح ذیل به آن اشاره می‌شود.
۱- گردشگری تندرستی (Wellness Tourism): مسافرت به دهکده‌های سلامت و مناطق دارای چشمه‌های آب گرم و آب معدنی برای رهایی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی و در مواردی که گردشگر بیماری جسمی مشخصی نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند.
۲- گردشگری درمانی (Curative Tourism): مسافرت به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی (آب‌های معدنی، نمک، لجن و...) برای درمان بعضی بیماری‌ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی را گردشگری درمانی گویند.
۳- گردشگری پزشکی (Medical Tourism): مسافرت به منظور درمان بیماری‌های جسمی یا انجام نوعی از عمل‌های جراحی تحت نظارت پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند.
پتانسیل‌ها و توانمندی‌‌های ایران در زمینه گردشگری سلامت بسیار بالاست و این موضوع خود مبحث بزرگی است که در جای خود باید به آن پرداخته شود اما آنچه باید در اینجا به آن اشاره کرد گردشگری پزشکی است. گردشگری پزشکی یکی از پراهمیت‌‌‌‌‌ترین و درآمدزاترین انواع گردشگری سلامت است. جمهوری اسلامی ایران بنا به دلایل مختلف استعداد و ظرفیت تبدیل شدن به مقصد پیشرو در حوزه گردشگری پزشکی بویژه در سطح منطقه خاورمیانه و حتی در سطح جهانی را دارا‌‌‌‌ست، چرا که پایین بودن هزینه‌‌های تمام‌شده خدمات پزشکی، داشتن پزشکان حاذق و برخورداری از بیمارستان‌های مجهز به تجهیزات پیشرفته از مزایای این صنعت در ایران است. کارشناسان بر این باورند که توریسم پزشکی به طور طبیعی 3 برابر توریسم گردشگری درآمد دارد که از این درآمد تنها یک‌سوم مربوط به بخش درمان است و دوسوم مابقی نصیب سایر بخش‌ها همچون هتل، حمل‌ونقل، اسکان و... می‌شود. موقعیت ویژه جغرافیایی ایران در خاورمیانه و مجاورت با کشورهایی که دارای ضعف اساسی در زمینه زیرساخت و کیفیت خدمات پزشکی هستند، به‌صورت بالقوه بازار مناسبی را جهت گردشگری پزشکی برای کشور ایجاد کرده است. مضافاً ایران دارای توانمندی‌‌های بالایی در حوزه درمان ناباروری، درمان سلول‌های بنیادی، دیالیز، جراحی قلب، جراحی‌‌های زیبایی و چشم‌پزشکی است که آن را به‌عنوان کشوری پیشرو در حوزه توسعه علم سلامت در منطقه معرفی کرده است. با وجود محاسن متعدد ذکر شده، متاسفانه در کشور ما نبود تبلیغات مناسب، ضعف در بازاریابی، حضور بی‌ضابطه دلالان و عدم برنامه‌‌ریزی کلان و کامل بین سازمانی، این بخش را دچار چالش‌های فراوانی کرده و سهم اندکی از درآمدهای ارزی این بازار بالقوه نصیب ایران شده است. البته در کشور واحدهایی نیز وجود دارند که با اخذ گواهینامه‌‌های بین‌المللی و استقرار سیستم‌‌های کیفیت سلامت و همچنین ساخت هتل در داخل مجتمع‌های بیمارستانی سعی دارند به استانداردهای جهانی این حوزه نزدیک شده و بتوانند سهم کشور را در جذب بیمار بین‌المللی افزایش دهند. همان‌طور که اشاره شد، قیمت یکی از اصلی‌‌‌‌‌ترین فاکتورهای موفقیت در توریسم پزشکی است، لذا با عنایت به اینکه هزینه‌‌های پزشکی در ایران در قیاس با دیگر کشورها پایین‌‌‌‌‌‌تر است، دست‌اندرکاران این حوزه باید از این مزیت رقابتی، برای بازاریابی و جذب حداکثری بیماران بین‌المللی استفاده کنند. اما آنچه ضروری به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌آید این است که، دفاتری در کشورهای هدف گردشکری ایجاد شود تا نسبت به بازاریابی، جذب و پایش سلامت اولیه بیماران اقدام کنند و سپس با ارائه مشاوره پزشکی و حتی برقراری مشاوره آنلاین با مرکز درمانی مورد نظر در ایران، اقدام به دریافت نظریه دوم پزشکی به صورت رایگان برای بیمار کنند و با اطمینان‌بخشی به بیمار بین‌المللی، تمام خدمات لازم را از قبیل تعیین وقت ملاقات، اقامت، ترانسفر، ترجمه و... برای آنها هماهنگ کنند. وجود این قبیل دفاتر در کشورهای هدف در کنار اصلاحات لازم در نظام سلامت مطابق استانداردهای بین‌المللی، می‌تواند به جذب حداکثری بیماران بین‌المللی و رونق گردشگری پزشکی در کشور کمک شایانی کند. امید است دولت محترم با رایزنی با دست‌اندرکاران این حوزه، ضمن اعطای مشوق‌‌های خاص و هدفمند به بخش خصوصی، زمینه لازم جهت تاسیس و راه‌اندازی این نوع دفاتر در خارج از کشور را فراهم کند تا بتوانیم شاهد افزایش درآمد ارزی کشور از حوزه گردشگری سلامت باشیم.
*کارشناس حوزه بانکی و اقتصادی