گروه بینالملل: ماهیت نگاه دونالد ترامپ، رئیسجمهور تاجرمسلک آمریکا به عربستان سعودی، بر اساس تحقیر، استحمار و باجگیری است یعنی محافظت در مقابل پول. ترامپ میگوید کشورهای عرب حوزه خلیجفارس و بویژه عربستان سعودی باید هزینه حمایت آمریکا از این کشورها را بپردازند. ترامپ اخیرا در گردهمایی انتخاباتی در ایالت میسیسیپی، برای چندمین بار بدون رعایت آداب دیپلماتیک و با بیحیایی گفت: «به پادشاه عربستان گفتم بدون حمایت آمریکا 2 هفته هم دوام نمیآورید». این نخستینبار نبود که ترامپ مستقیما به شیخنشینهای عرب و بویژه سعودیها اهانت میکرد؛ او قبلا هم در جریان کارزار انتخاباتیاش در سال 2016 گفته بود: «آلسعود برای ما همچون گاوی شیرده است که هر وقت دیگر نتواند به ما دلار و طلا بدهد، آنگاه دستور ذبح آن را صادر میکنیم یا از دیگران میخواهیم این کار را بکنند یا به آنها در این کار کمک میکنیم و این یک واقعیتی است که همه دوستان و دشمنان آمریکا بویژه خود سعودیها از آن آگاهند».
اما در حالی که توهین اخیر رئیسجمهور ایالات متحده به شاه سعودی با واکنشهای مختلفی در محافل دیپلماتیک مواجه شده که همگی آنها بر تحقیر رسمی و آشکار عربستان توسط مرد یانکی متفقالقول هستند، نهتنها آلسعود در همه سلسله مراتب خود سکوت اختیار کرده، بلکه از آن بدتر، «محمد بنسلمان» ولیعهد سعودی در مصاحبه اخیر خود به همکاری با مردی که او خاندانش را گاو خطاب کرده افتخار میکند و از ادامه تبعیت از واشنگتن دم میزند. این در حالی است که خبرگزاری رسمی سعودی (واس) به دنبال توهین ترامپ تلاشی بیهوده برای پاک کردن صورت مساله داشت و سعی کرد به معدود مخاطبان داخلی خود اینگونه تلقین کند که در تماس تلفنی مزبور درباره روابط ویژه واشنگتن و ریاض و راههای گسترش آن در سایه مشارکت راهبردی 2 طرف و تحولات منطقه و جهان گفتوگو شده است. با این حال بنسلمان وقتی دید موضوع تحقیر خاندانش توسط ترامپ در سراسر جهان و میان اعراب پیچیده است، تلاش کرد آن را رفع و رجوع کند به طوری که در مصاحبهای که روز جمعه با بلومبرگ داشت بند را آب داد.
او در واکنش به اظهارات تحقیرآمیز ترامپ به پدرش گفت: «خب! میدانید، باید قبول کرد دوستان چیزهای خوب و بد درباره ما میگویند. شما نمیتوانید دوستانی داشته باشید که صد درصد چیزهای خوبی درباره شما میگویند. این ماجرا حتی درون خانوادهها هم صادق است. همیشه سوءتفاهمهایی وجود دارد و ما این (سخنان ترامپ) را هم در همین دسته طبقهبندی میکنیم». اما پس از این توجیهات او ناگهان جملهای از جنس واگویههای توئیتری خود ترامپ به کار برد و با گفتن اینکه «من عاشق همکاری با ترامپ هستم» ثابت کرد پسر همان شاهی است که مرد آمریکایی او را گاو خوانده یا گوسالهای که میخواهد گاو باشد. این اظهارنظر بنسلمان از یکسو به معنای اثبات موضع ضعف سعودی در خاورمیانه و از سوی دیگر به معنای پذیرش تحقیر سیاسی و البته نظامی توسط رئیسجمهوری آمریکاست.
شکست سعودی در برابر ایران
بنسلمان میداند در صورت قطع حمایتهای واشنگتن از وی و پدرش، او وقت چندانی تا رسیدن به پایان خط سلطنت در عربستان ندارد، چرا که بالا بردن سطح تولید نفت مبتنی بر میل ترامپ خطر فروپاشی اقتصادی عربستان را تشدید میکند و سرباز زدن از دستور ترامپ پروژه خداحافظی در ظرف زمانی 2 هفته را جلو میاندازد. بدیهی است که شاهزادگان سعودی مدعی قدرت همچون گرگان زخمخورده مترصد فرصت در شرایط ناکامی در تحقق رویاهای ترامپ خواهند بود. بنسلمان در اینباره گفت: «ایالات متحده عملاً از عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک خواست اطمینان بدهند کاهش تولیدی از جانب ایران نخواهد بود و ما آن را جبران خواهیم کرد. همین اتفاق هم افتاد. ایرانیها اگر اشتباه نکنم اخیراً ۷۰۰ هزار بشکه از تولید نفت خود را کاهش دادند و عربستان سعودی، اعضای اوپک و حتی کشورهای خارج از اوپک روزانه 5/1 میلیون بشکه (بیشتر) نفت تولید کردند. به این ترتیب، ما به ازای هر بشکه نفت ناپدید شده ایران، ۲ بشکه نفت صادر کردیم». بهرغم اینکه رژیم سعودی در خصومت با ایران چنین سیاست نفتی را دنبال میکند ولی این اظهارات بنسلمان حاوی پیامی مهم است مبنی بر اینکه عربستان پذیرفته رقابت منطقهای با ایران را به تهران باخته و از سوی دیگر این رژیم جهت ایجاد موازنه با جمهوری اسلامی ایران، حقارت سیاسی در مقابل آمریکا را پذیرفته است تا در مواجهه با ایران، از واشنگتن کمک بگیرد. «استفان والت» نظریهپرداز روابط بینالملل که نظریه «موازنه تهدید» را مطرح کرده، بر این باور است که «دنبالهروی از یک قدرت برتر تنها در شرایطی است که دولتی به دلیل آسیبپذیری یا فقدان قدرت، توانایی توازن در برابر قدرت تهدیدگر را نداشته باشد و از سویی امکان اتحاد نیز وجود نداشته باشد و ناچار به اتخاذ راهبرد دنبالهروی است». در واقع دولتهای ضعیف راهبرد دنبالهروی را اتخاذ میکنند.
سیاست «تصاحب نفت در مقابل حمایت»
ولیعهد سعودی در گفتوگو با بلومبرگ در واکنش به انتقادات نیشدار رئیسجمهوری آمریکا از حکام عربستان اظهار داشت، کشورش چیزی در ازای امنیتش پرداخت نخواهد کرد و عربستان سلاح را از آمریکا میخرد و آن را مجانی نمیگیرد. در اینباره «قاسم عزالدین» تحلیگر مسائل سیاسی در مقالهای مینویسد: منظور ترامپ از پرداخت کردن هزینه از سوی سعودیها این است که او میخواهد تمام نفت عربستان را تصاحب کند. در واقع رئیسجمهور آمریکا به طور علنی از پایان مرحله «نفت در مقابل حمایت» خبر داده و واقعیت جدیدی را بیان کرده است که همان آزادی تصاحب تمام نفت عربستان در مقابل حمایت آمریکاست. طبق این یادداشت، ترامپ عقیده دارد سلاحی که عربستان از آمریکا و کشورهای غربی میخرد، برای حمایت از این کشور کافی نیست و عربستان با تسلیم عائدات نفتی به آمریکا نمیتواند امن باشد و او باید این اختیار را داشته باشد تا آزادانه در افزایش تولید نفت عربستان دست ببرد تا نیاز بازار را که با تحریمهای ایران تهدید شده، برآورده کند. همچنین عربستان باید سازمان اوپک را نابود کرده و قیمت نفت را کاهش دهد تا آمریکا و کشورهای صنعتی از بحرانهای اقتصادی در امان باشند. این در حالی است که آنچه ترامپ از عربستان میخواهد، این کشور را با یک بحران نفسگیر اقتصادی مواجه خواهد کرد. قیمت منطقی نفت برای مسؤولان سعودی در بودجهبندی این کشور 87 دلار برای هر بشکه است و در صورت کاهش قیمت، این کشور با کسری بودجه دائمی مواجه خواهد شد. محمد بنسلمان برای کاهش کسری بودجه، هزینههای دولت را به میزان 30 میلیارد دلار کاهش داده است و تلاش دارد 5 درصد شرکت آرامکو را به بخش خصوصی واگذار کند اما این اقدامات میتواند شرایط قشر فقیر جامعه سعودی را وخیم کند؛ در شرایطی که شاهزادگان نیز حاضر به دست شستن از سهم خود از درآمد نفت نیستند. طبق این مطلب، ترامپ به ملک سلمان یادآوری کرده است هزینه حمایت واشنگتن از عربستان، بیش از صدها میلیارد دلاری است که پرداخت میشود. او شرکت آرامکو را ملزم کرده است خصوصیسازی خود را بهطور کامل در بورس نیویورک انجام دهد و از این رهگذر 2 هزار میلیارد دلار از دارایی نفتی و انرژی عربستان را به دست بیاورد.
ادامه جنگ فرسایشی علیه یمن
ولیعهد عربستان سعودی که کودککشی در یمن در کارنامه سیاه وی درج شده است، در بخشی از مصاحبه با بلومبرگ به جنگ یمن اشاره کرده و گفته است: «ما نمیخواهیم حزبالله جدیدی در جزیرهالعرب داشته باشیم؛ این خط قرمز جهان است. نه فقط عربستان، بلکه هیچکس نمیخواهد حزبالله نزدیک منطقهای باشد که از طریق آن ۱۵ درصد تجارت جهانی انجام میشود». بنسلمان زمانی که جنگ یمن خاتمه خواهد یافت را مشخص کرد و گفت: «امیدواریم این جنگ در نزدیک زمان ممکن پایان یابد اما عربستان به فشار بر آنها ادامه خواهد داد. ما امیدواریم آنها آماده مذاکره و دستیابی به توافق در آینده نزدیک باشند». بنسلمان در عین حال به ارتکاب اشتباهاتی در یمن از سوی ائتلاف متجاوز اعتراف کرد و مدعی شد: «اشتباهات در تمام جنگها رخ میدهد و هر اشتباهی به مثابه اتفاقات دردناکی است و تلاش میکنیم خیلی زود اشتباهات را جبران کنیم».
سایه ابهام بر سرنوشت روزنامهنگار منتقد
ولیعهد سعودی همچنین در مصاحبه با بلومبرگ به موضوع ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامهنگار و نویسنده منتقد رژیم سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول اشاره و اعلام آمادگی کرد برای یافتن او حاضر است مجوز تفتیش کنسولگری این کشور در استانبول را به نیروهای امنیتی ترکیه بدهد. وی افزود: ما شایعات را درباره وقایع خاشقجی شنیدهایم و میخواهیم هر چه سریعتر مساله روشن شود. ما به مذاکرات خود با دولت ترکیه درباره حادثه حاشقجی ادامه میدهیم. این در حالی است که روزنامه لبنانی الاخبار به نقل از یک دیپلمات عربی فاش کرد جمال خاشقجی، سهشنبه گذشته با اطلاع ترکیه، از استانبول به ریاض منتقل شده است. خاشقجی که از سالهاست خارج از عربستان زندگی میکند، 2 هفته پیش و برخلاف سکوت رسانههای عربی در برابر اهانتهای مکرر رئیسجمهوری آمریکا، از آنها انتقاد کرد. وی پس از سخنرانی توهینآمیز ترامپ به کشورهای عربی در توئیتی نوشته بود: «ترامپ هر از گاهی توئیت میکند که از کشورهای عربی حمایت میکند و ما عربها باید برای ادامه این دفاع، هزینه آن را بپردازیم اما سوالی که به ذهنم میرسد آن است که رئیسجمهوری آمریکا از ما در برابر چه کسی حمایت میکند؟»