گروه بینالملل: با گذشت تقریبا 13 روز از ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامهنگار عربستانی منتقد محمد بنسلمان، پس از ورود به کنسولگری کشورش در استانبول، هیچ نهاد رسمی نه در ترکیه و نه در کشورهای غربی، اظهارنظر رسمی و شفافی در این باره نکرده اما بازار گمانهزنیها در سطح رسانهها بسیار گرم و هشدارهای تهدیدآمیز به هیات حاکمه سعودی از هر سو روانه است. رسانههای ترکیهای، آمریکایی و اروپایی هر یک با استناد به شواهد و مدارکی یا استناد به منابع امنیتی، بدون ذکر هویتشان، میگویند قربانی مورد ضرب و جرح قرار گرفته و شکنجه شده و به قتل رسیده و بدنش قطعه قطعه شده است. این اقدام به دستور همپیمان اصلی آمریکا در خاورمیانه و در مقر دیپلماتیک این همپیمان انجام شده است. روزنامه واشنگتنپست نوشته شواهدی که مقامهای امنیتی ترکیه در اختیار دارند برای افرادی در سازمانهای اطلاعاتی غربی که آن را مشاهده کردهاند «بهتآور» بوده است. در این میان حکومت سعودی اصرار دارد خاشقجی ساختمان کنسولگری را پس از ورود به آن در روز دوم اکتبر ترک کرده است اما هیچ سند و مدرکی در این باره تاکنون ارائه نشده است. با این حال، روایتهای سعودیها برای متحدان این کشور از جمله آمریکا، فرانسه و انگلیس نیز قانعکننده نیست. سعودیها حضور تیم امنیتی خود داخل ترکیه را تایید کردهاند اما مدعی شدهاند این سفر برای گذراندن یک مرخصی گردشگری انجام شده است. دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا عصر شنبه اعلام کرد اگر معلوم شود سعودی پشت ماجرای ناپدید شدن خاشقجی است، مجازات سختی در انتظار این کشور خواهد بود. ترامپ در حالی سعودی را در ماجرای خاشقجی تهدید به تنبیه میکند که پس از گذشت بیش از 10 روز به این باور رسیده است که پشت ماجرای خاشقجی عربستان قرار دارد. تهدید به تنبیه عربستان از سوی ترامپ در حقیقت فرار به جلو نسبت به حمایتهایی است که ترامپ از آلسعود کرده است. ترامپ در همین حال در پاسخ به اینکه نوع تنبیه موردنظر آمریکا درباره سعودی چه میتواند باشد، به شکلی صریح میان منافع اقتصادی آمریکا و جنس تنبیه مورد نظرش فاصلهگذاری کرده و گفته لغو قراردادهای میلیاردی فروش اسلحه به سعودی منظور نظر او نیست. جاستین ترودو، نخستوزیر کانادا نیز در اظهارنظری مشابه با موضع رئیسجمهور آمریکا گفته کشورش به رغم نگرانی درباره ناپدید شدن روزنامهنگار عربستانی بعد از ورود او به کنسولگری ریاض در استانبول، به قرارداد فروش سلاح به ریاض متعهد میماند.
البته در اروپا، صریحترین موضع را امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه گرفته است. وی در گفتوگو با شبکه فرانس ۲۴ اظهار داشت: «آنچه درباره ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامهنگار سعودی به بیرون درز کرده بسیار خطرناک است و ما نیز منتظر روشن شدن حقیقت به طور کامل هستیم. فرانسه میخواهد از راهی برای روشن شدن واقعیت در این پرونده که بسیار نگرانکننده است، استفاده شود». مکرون افزود: «به محض روشن شدن حقایق، موضعی را در این پرونده اتخاذ میکنیم و این موضوع را با ولیعهد و پادشاه عربستان و نیز رئیسجمهوری ترکیه در میان خواهیم گذاشت». افزون بر این، موضوع ناپدید شدن و به احتمال بسیار زیاد قتل جمال خاشقجی در موقعیت بسیار حساسی اتفاق افتاده است و محمد بنسلمان دیگر نمیتواند فقط به حمایت آمریکا و دولتهای اروپایی امیدوار باشد. او با برخی اصلاحات در عربستان مثل آزادی رانندگی برای زنان کوشید چهره متفاوتی از خود و پادشاه آینده عربستان در سطح افکار عمومی بویژه غرب ارائه دهد. یکی از برنامههای محمد بنسلمان سند توسعه 2030 و کاهش وابستگی عربستان به نفت و گامی در جهت توسعه عربستان بود؛ پروژهای که هزینه آن 500 میلیارد دلار برآورد شد. در همین راستا قرار است کنفرانس بینالمللی «آینده سرمایهگذاری» در روزهای۲۳ تا ۲۵ اکتبر (اول تا سوم آبانماه) در ریاض برگزار شود. برای برگزاری این کنفرانس پادشاهی عربستان تمهدیدات زیادی برای معرفی پروژه چشمانداز 2030 و جلب سرمایهگذاری شرکتهای بزرگ آمریکایی و اروپایی اندیشیده است. از جمله میهمانان این کنفرانس، شخصیتهایی چون رئیس بانک جهانی و رئیس صندوق بینالمللی پول در کنار وزرا و بازرگانان برجسته جهان هستند. حالا اما رئیس بانک جهانی اعلام کرده است در کنفرانس ریاض شرکت نمیکند. تعدادی از غولهای رسانهای و حامیان این کنفرانس و بخش از سرمایهگذاران بزرگ اروپایی و آمریکایی هم اعلام کردهاند در کنفرانش چشمانداز آینده عربستان در ریاض شرکت نمیکنند. از سوی دیگر، شبکه پیچیده لابیهای سعودی و اماراتی در پایتخت آمریکا نیز در حال فروپاشی است. این شبکه برای هماهنگی جهت ورود بنسلمان به عرصه جهانی تشکیل شده بود. شرکت مشاورهای هاربر که از آوریل سال 2017 میلادی در قبال دریافت ماهانه 80 هزار دلار به عربستان مشورت میداد، پنجشنبه گذشته به همکاری خود پایان داد. ریچارد مینتز، مدیرکل این شرکت گفت: ما رابطه خود را پایان دادیم. مینتز روابط مستحکمی با یوسف العتیبه، سفیر امارات در واشنگتن داشت که به منزله تریبون بنسلمان در پایتخت آمریکاست.
چگونه بنسلمان حذف میشود؟
دیوید هرست، نویسنده و تحلیلگر انگلیسی در مقالهای به بررسی برخورد ولیعهد سعودی با مخالفان و حمایتهای بیوقفه ترامپ از او پرداخت و درباره عواقب پادشاه شدن ولیعهد سعودی هشدار داد. هرست با طرح این سوال که سعودیها چگونه میتوانند بنسلمان را کنار بزنند، گفته است این ترامپ بود که بن سلمان را خلق کرد، به او پر و بال داد و او را تبلیغ کرد. این ترامپ بود که سیاست خارجی آمریکا را به طور کامل به نفع بنسلمان به خدمت گرفت و حمایت نهادهای نظامی و امنیتی را برایش به خدمت گرفت و او بود که به بنسلمان اجازه داد اینگونه رفتار و از مجازات فرار کند. به گفته او 3 فاکتور باید وجود داشته باشد که بن سلمان شاه شود: نخست و پیش از هر چیزی موافقت کاخ سفید، دوم حمایت خاندان سعودی و سوم پذیرش افکار عمومی. موافقت کاخ سفید بسیار مهمتر از 2 فاکتور دیگر است. بعد از افشای محتوای فایل صوتی و تصویری خاشقجی، ترامپ تنها مسیری واحد دارد و آن هم اجازه ندادن به بنسلمان برای رسیدن به تاج و تخت است. البته کارشناسان بینالمللی اظهارات تهدیدآمیز ترامپ در روز شنبه علیه عربستان را مقدمهای برای حذف بنسلمان از هرم قدرت در این کشور پادشاهی تلقی میکنند. کارشناسان تصریح میکنند دولت ترامپ، همانگونه که خود بارها تأکید کرده، به روابط سیاسی و اقتصادی با عربستان در راستای منافع آمریکاییها نیاز دارد و هیچوقت این منافع را قربانی سیاستهای متهورانه بنسلمان نمیکند، بلکه تلاش خواهد داشت شخص بنسلمان را از میان بردارد. استفاده رئیسجمهوری آمریکا در اظهارات روز شنبهاش از واژه «مجازات» به جای «تحریم»، موید این فرضیه است.
سعودی اجازه بازدید از کنسولگری را نمیدهد
وزیر خارجه ترکیه با افشای کارشکنی عربستان سعودی در اجرای تحقیقات درباره پرونده خاشقجی اعلام کرد مقامات سعودی در این قضیه همکاریای با آنکارا نداشتهاند و از ریاض خواست به نیروهای امنیتی این کشور اجازه دهد جهت انجام تحقیقات از کنسولگری عربستان در استانبول بازدید کنند. به گزارش آناتولی، «مولود چاووشاوغلو» روز شنبه طی نشستی خبری در لندن افزود: «ما تا الان همکاریای از سوی سعودیها در پرونده جمال خاشقجی ندیدهایم». این در حالی است که دولت آنکارا تا پایان روز یکشنبه به رژیم سعودی ضربالاجل داده بود تا اجازه بازدید از کنسولگریاش در استانبول را بدهد و در غیر این صورت همه دیپلماتهای این نمایندگی سعودیها را اخراج میکند. خبرگزاری رسمی عربستان به نقل از یک مقام سعودی از پیشنهاد «ابراهیم کالین» سخنگوی ریاستجمهوری ترکیه برای تشکیل «کمیته مشترک حقیقتیاب» در ماجرای خاشقجی خبر داده بود. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه از هفته پیش دادستانی کل این کشور را به همراه یک تیم امنیتی مأمور رسیدگی به این مساله کرده است. وزارت خارجه ترکیه نیز ضمن احضار دوباره سفیر عربستان در آنکارا، خواستار تفتیش کامل ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول شد.