احمد کاظم‌زاده*: مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ بعد از دیدار با محمد بن‌سلمان و ملک سلمان در ریاض برای دیدار با مقامات ترکیه راهی آنکارا شد. هدف از این سفر کمک به عربستان و شخص محمد بن‌سلمان برای برون‌رفت از بحرانی است که با صدور قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد در کنسولگری عربستان در شهر استانبول ترکیه در آن گرفتار شده است. ترامپ در تلاش است یک یا چند نفر از مسؤولان اطلاعاتی و امنیتی عربستان بویژه آنهایی که در قتل جمال خاشقجی مشارکت مستقیم داشتند، این جنایت را برعهده بگیرند تا زمینه برای تبرئه محمد بن‌سلمان فراهم شود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. شاید یافتن چنین شخصی یا اشخاصی در داخل عربستان کار چندان مشکلی نباشد اما از آنجا که یک پای این قضیه به ترکیه مربوط می‌شود سوال این است آیا آمریکا و دولت ترامپ می‌توانند ترکیه را به کوتاه آمدن در این ماجرا متقاعد کنند یا نه؟ هرچند ترکیه بعد از چند ماه مقاومت در نهایت با آزادی «اندرو برانسون» کشیش آمریکایی متهم به جاسوسی که یک برگ انتخاباتی مهمی برای ترامپ و جمهوری‌خواهان بود موافقت کرد اما بعید به نظر می‌رسد درباره سوءاستفاده عربستان از کنسولگری خود در استانبول که شاهرگ اقتصاد توریستی این کشور است کوتاه بیاید و درباره آن سازش کند. به نظر می‌رسد اگر ترکیه قصد معامله درباره پرونده خاشقجی را درسر داشت آن را تا این حد علنی نمی‌کرد و در واقع با این افشاگری  پل‌های پشت‌سرش را خراب کرده و به نوعی مسأله را برای خود حیثیتی کرده است. علاوه بر این ترکیه در این ماجرا تنها نیست و قطر را در کنار خود دارد که حتی در مواقعی بقا ‌و موجویت خود را از سوی محمد بن‌سلمان در خطر می‌دید، لذا می‌خواهد از پرونده جمال خاشقجی به عنوان فرصتی طلایی برای تسویه‌حساب با محمد بن‌سلمان استفاده کند. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از دعوای قطر با عربستان بر سر رهبری منطقه‌ای آن هم با محوریت اخوان‌المسلمین است، لذا در این منازعه ترکیه در کنار قطر و امارات و مصر نیز در کنار عربستان هستند و از این دید ماجرای قتل جمال خاشقجی به نوعی با منازعات منطقه‌ای گره خورده و بر پیچیدگی آن افزوده شده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. همچنین بررسی روند تحولات منطقه نشان می‌دهد از زمانی که ترکیه در پی شکست پروژه اخوانی کردن منطقه و همچنین شکست پروژه براندازی در سوریه راه خود را از عربستان در سوریه جدا کرد، بارها مورد غضب دولت ریاض قرار گرفت، به گونه‌ای که ردپای عربستان در کودتای سال 2016 ترکیه یا سقوط ارزش پول ملی این کشور در سال جاری کاملا محرز بوده است. از این دید برای ترکیه نیز همانند قطر پرونده قتل جمال خاشقجی فرصت بسیار مهمی برای رها شدن از چالش‌هایی است که از سوی عربستان و شخص محمد بن‌سلمان ایجاد شده است.
از دیگر سو پرونده قتل جمال خاشقجی به نوعی با سرنوشت انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره نیز گره خورده است و استمرار این پرونده می‌تواند موقعیت دولت ترامپ و جمهوری‌خواهان را بیش از پیش تضعیف کند. از این رو دولت ترامپ با عجله می‌خواهد این پرونده را با ایجاد توافق بین عربستان و ترکیه و قربانی کردن یک یا چند نفر از ماموران اطلاعاتی و امنیتی سعودی فیصله دهد اما از آنجا که استمرار این پرونده و بحران ناشی از آن به نفع دموکرات‌هاست، لذا دولت ترامپ با چالش‌های داخلی نیز مواجه است و فضای انتخاباتی حاکم بر آمریکا و ماهیت جنایی پرونده قتل جمال خاشقجی و اشتغال آن در روزنامه واشنگتن‌پست قدرت مانور دولت ترامپ را کاهش داده است. از این رو بعید به نظر می‌رسد است ترکیه در این‌باره برخلاف آزادی اندرو برانسون به درخواست ترامپ پاسخ مثبت دهد، بویژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آنکه هنوز ترکیه در قبال آزادی این کشیش مابه ازای مشخصی از آمریکا دریافت نکرده است و به نظر می‌رسد یکی از اهداف دولت آنکارا با این آزادی این بوده است که حمایت و نظر دولت ترامپ را در رویارویی با عربستان به‌دست آورد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.
*کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه