گزارش «وطن امروز» از چالش‌های زندگی خوابگاهی دانشجویان

حل مشكل خوابگاه‌ها نيازمند مشاركت بخش خصوصي

دانشجویان ساکن خوابگاه اغلب از لحاظ سنی و تفکرات به هم نزدیک هستند. خوابگاه‌ها محل سکونت افرادی است که از نظر نوع بینش در یک تراز قرار می‌گیرند. آنها اغلب آرمانگرا هستند چرا که علم و کتاب دنیایی فراتر از دنیای واقعی را در پیش چشمان آنها می‌گشاید. در واقع این دانشجویان همان دانش‌آموزان دیروزند که در کلاس‌های انشاء پس از مجادله با دیگر دانش‌آموزان بر سر اینکه علم بهتر است یا ثروت سرانجام علم را برتر از ثروت یافتند و در جست‌وجوی آن هفت‌خان کنکور را با موفقیت پشت سر گذاشتند. اغلب دانشجویانی که سال‌ها دانشگاه مهم‌ترین آرزو و دغدغه آنها محسوب می‌شد، زمانی که قدم به محیط نامانوس خوابگاه می‌گذارند خبردار می‌شوند که این محیط با تصورات ساخته و پرداخته ذهن آنها فاصله دارد. آنها بدون شناخت قبلی وارد محیط خوابگاه می‌شوند و همین برای آنها مشکلات زیادی را به همراه می‌آورد. زندگی خوابگاهی به دلیل ویژگی‌هایی از قبیل مقطعی بودن، جمعیت زیاد، تنوع فرهنگی، زبانی و... ساکنانش، فرصتی کافی برای شناخت همه ابعاد آن باقی نمی‌گذارد. دانشجویان در طول مدت چهار یا پنج سال فرصت اندکی دارند تا همه مسائل زندگی خوابگاهی را تجربه کنند و با تکیه بر همین شناخت و تجربه بتوانند موانع و مشکلات را از پیش پای خود بردارند. دانشجویان خوابگاهی اکثرا شهرستانی هستند، چرا که دانشجویان بومی طبق قوانین مصوبه وزارت علوم حق سکونت در خوابگاه را ندارند. بنابراین دانشجویانی که از محیط کوچک اجتماع و کانون گرم خانواده‌ها به دنیای پر از تنوع خوابگاه قدم می‌گذارند هیچ پیش‌زمینه‌ای از این محیط در ذهن ندارند. اینجاست که به یکباره با افرادی از فرهنگ‌های مختلف و محیطی متفاوت مواجه می‌شوند که روبه‌رو شدن با این فرهنگ‌ها برای آنها چالش‌برانگیز است که گاه این چالش درونی در آنها موجب دوگانگی و مشکلات فراوان می‌شود. در چنین شرایطی دانشجویان باید خیلی زود با این محیط خو بگیرند و با آن کنار بیایند. نوئل نئومن، نظریه‌پرداز علوم ارتباطات با طرح نظریه «مارپیچ سکوت» خاطرنشان می‌کند:« افرادی که در یک گروه در اقلیت قرار می‌گیرند، در بیان مواضع خود ناچار به سکوت می‌شوند و هر چه سکوت می‌کنند، بیشتر باور می‌کنند که در اقلیت قرار دارند. بنابراین فشار‌هایی که هنجار‌های اکثریت بر آنها تحمیل می‌کند آنها را ناگزیر به سکوت کرده و به مرور زمان آنها در می‌یابند چاره‌ای جز پذیرفتن هنجارهای اکثریت نیست». در چنین شرایطی نمی‌توان از دانشجوی تازه‌وارد انتظار داشت در برابر این هنجارها مقاومت کند. آنها بیشتر تاثیرپذیر و منفعل هستند تا تاثیرگذار. این منفعل بودن آنها را در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی و روانی آسیب‌پذیر می‌سازد. پدیده اعتیاد، استعمال دخانیات، افسردگی و... از جمله آسیب‌هایی هستند که سلامت روانی دانشجویان ساکن خوابگاه‌ها را تهدید می‌کند. عواملی هم وجود دارند که بر این آسیب‌پذیری دامن می‌زنند که از این جمله می‌توان به مشکلات اجتماعی، دغدغه اشتغال و مشکلات اقتصادی اشاره کرد. مطالعات جامعه‌شناسی نشان می‌دهد بیشتر دانشجویانی که وارد خوابگاه می‌شوند قبل از ورود به این محیط از این پدیده‌ها مصون بوده‌اند، حال آنکه پس از اتمام دوران دانشگاه به این پدیده مخرب اجتماعی آلوده شده‌اند این مطالعات نشان می‌دهد که عوامل آسیب‌زا در محیط خوابگاه فراوانند و باید برای از بین بردن این عوامل چاره‌ای اندیشید. برای اثبات این موضوع کافی است نگاهی به شرایط کوی دانشگاه داشته باشیم. در کنار کوی دانشگاه دکه‌ای قرار دارد که بیشترین سود را از راه فروش سیگار به دانشجویان به دست می‌آورد یا اگر گذارمان به مسیر بین پمپ‌بنزین تقاطع خیابان فاطمی و کارگر شمالی بیفتد، می‌بینیم سوداگران مرگ آزادانه به توزیع مواد مخدر مشغولند. در این میان دانشجویانی هستند که به علت آلودگی به اعتیاد هر روز برای پیدا کردن مواد مخدر یک ساعتی در این محل پرسه می‌زنند. اینجا قیمت کراک برای مصرف روزانه یک فرد 2200 تومان است. سال‌هاست توزیع‌کنندگان مواد مخدر اینجا را پایگاه خود قرار داده‌اند اما هنوز مسؤولان مربوطه چاره‌ای برای مصون ماندن خوابگاه از این پدیده شوم نیندیشیده‌اند.یکی از دانشجویان کوی دانشگاه در این باره می‌گوید: «چهار سال است که در این محل تردد می‌کنم. بارها شده دوستان هم‌خوابگاهی را در این محل مشاهده کرده‌ام که برای خرید مواد مخدر به اینجا آمده‌اند. پس از گذشت چهار سال از خود می‌پرسم آیا هنوز مسؤولان از این محل خبر ندارند تا جلوی فروشندگان مواد مخدر را بگیرند؟ از دیگر مشکلات روانی دانشجویان خوابگاهی، افسردگی است. براساس پژوهش‌های صورت گرفته افسردگی شایع‌ترین مشکل روانی بین دانشجویان محسوب می‌شود که تاثیرات مخرب زیادی بر روند تحصیلی دانشجویان می‌گذارد. افسردگی محصول عوامل زیادی است که از جمله آنها می‌توان به معضل اشتغال در کشور و مشکلات اقتصادی اشاره کرد. دانشجویان هنوز از نظر اشتغال برای خود احساس امنیت نمی‌کنند. ترس از بیکاری برای آنها استرس و اضطراب ایجاد می‌کند و همین در طول زمان موجب تشدید افسردگی بین آنها می‌شود. از دیگر عوامل تشدید افسردگی مشکلات عاطفی دانشجویان است که بخشی از آن به‌خاطر دوری از خانواده و همچنین روابط نادرست و عدم شناخت دانشجویان دختر و پسر از یکدیگر است که مشکلات عاطفی فراوانی برای آنها در پی دارد. اغلب دانشجویان دختر و پسر در دانشگاه گرفتار سوءتفاهمات و مسائل عاطفی هستند که حواشی آن به محیط خوابگاه هم کشیده می‌شود و بر تحصیلات آنها تاثیر می‌گذارد.براساس یک بررسی آماری، 7/27 درصد دانشجویان مقیم خوابگاه‌ها و 1/19 درصد دانشجویان غیر مقیم در خوابگاه‌های دانشجویی افسرده‌اند و از نظر آماری بین نوع اقامت و افسردگی رابطه معنی‌دار وجود دارد. همچنین افسردگی در میان دانشجویان پسر بیشتر از دختران دانشجو است به‌طوری‌که افسردگی در میان دختران خوابگاهی 5/25 درصد و در پسران خوابگاهی 22 درصد است. به راستی راهکار حل این مشکلات کجاست. در این میان به نظر می‌رسد حیاتی‌ترین اقدام در وهله اول آشنا کردن دانشجویان با محیط خوابگاه است. مشاوران و روانشناسان متبحر می‌توانند با مشاوره‌های صحیح دانشجویان تازه وارد را راهنمایی کنند و با شناخت روحیات و استعداد‌های آنها راه‌های وصول به هدف را به آنها آموزش دهند و آنها را از ویژگی‌های زندگی خوابگاهی با خبر کنند. کمبود خوابگاه‌های دانشجویی کمبود خوابگاه از دیگر مشکلات دانشجویان است که امروز به کلاف سردرگمی تبدیل شده است. با آنکه به گفته سید محمد حسینی، قائم مقام وزارت علوم در سال تحصیلی گذشته بالغ بر 447 هزار دانشجو وارد دانشگاه‌ها شده‌اند که حدود 219 هزار نفر دانشجوی دانشگاه‌های دولتی را تشکیل می‌دهند و از این تعداد 128 هزار نفر دانشجوی غیر بومی هستند که باید در خوابگاه ساکن شوند اما خوابگاه‌های دانشجویی از یک سو گنجایشی کمتر از این تعداد دانشجویان را دارند و از سوی دیگر خوابگاه‌هایی هستند که نیاز به نوسازی دارند. بنابراین هرسال که اسامی پذیرفته شدگان کنکور اعلام می‌شود اولین دغدغه مسؤولان اسکان دانشجویان غیر مقیم است. شجاعی، رئیس اداره خوابگاه‌های دانشگاه تربیت مدرس در این رابطه می‌گوید: اغلب خوابگاه‌ها در زمان‌های گذشته ساخته شده‌اند و به مرور زمان عمر مفید خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر این خوابگاه‌ها به علت استاندارد و مقاوم نبودن در برابر زلزله نیاز به نوسازی دارند. تلاش‌های زیادی صورت گرفته تا خوابگاه‌های جدید احداث شود ولی برای این کار بودجه کافی در اختیار دانشگاه‌ها نیست. وی در ادامه خاطر نشان می‌کند: دانشگاه تربیت مدرس از معدود دانشگاه‌های ایران است که تنها در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می‌پذیرد و وزارت علوم در امتیازدهی به دانشجویان غیر بومی برای قرار گرفتن در اولویت، امتیاز ویژه‌ای‌ به دانشجویان مقاطع بالاتر داده اما دانشجویان از سال اول ورود به دانشگاه مشکل خوابگاه دارند و از سال دوم به بعد خوابگاه دولتی در اختیار آنها قرار می‌گیرد و دانشجویان سال اول پس از چهار ماه بی‌خانمانی در پانسیون‌های سطح شهر اسکان داده می‌شوند که زمانی واحد مسکونی بوده‌اند. طالبی یکی از دانشجویان روزانه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی می‌گوید سال دوم دانشگاه است و تنها امسال موفق شده در یکی از اتاق‌های خوابگاه دولتی ساکن شود. وی سال اول را در یکی از پانسیون‌های سطح شهر گذرانده که سالن مطالعه و نمازخانه نداشته است. وی ادامه می‌دهد: تازه این وضع دانشجویان روزانه است به دانشجویان شبانه اصلا خوابگاه داده نمی‌شود و بیشتر آنها مجبور هستند نزد دوستانشان در خوابگاه‌های دیگر یک سال را به صورت میهمان بگذرانند. با این حال محمدمهدی زاهدی، وزیر علوم سال گذشته از افزایش چهار برابری بودجه ساخت خوابگاه‌های دانشجویی در کشور خبر داده و حتی پا را فراتر نهاد و اعلام داشت: دانشجویان بسیاری با کمبود خوابگاه مواجه هستند، اما با افزایش چهار برابری بودجه خوابگاه‌های دانشجویی مشکلات خوابگاهی مرتفع می‌شود. سید محمد حسینی، قائم مقام وزیرعلوم و رئیس دانشگاه پیام نور نیز از اختصاص 100 میلیارد تومان اعتبار برای احداث خوابگاه‌های دانشجویی در استان‌های مختلف کشور در سال87 خبر می‌دهد. وی در این رابطه به فارس می‌گوید: تعداد خوابگاه‌های موجود در کشور پاسخگوی نیاز دانشجویان نیست که این امر نیازمند مشارکت جدی بخش خصوصی است. وی با اشاره به لزوم همکاری بخش خصوصی در احداث خوابگاه‌های دانشجویی ادامه می‌دهد: خوشبختانه در دولت نهم اقدامات گسترده‌ای به منظور افزایش تعداد خوابگاه‌های دانشجویی صورت گرفته است که پرداخت تسهیلات بانکی به بخش خصوصی به منظور احداث خوابگاه‌های دانشجویی بخشی از این اقدامات است. البته همکاری بخش خصوصی در زمینه احداث خوابگاه راه‌حلی کارگشاست ولی باید اذعان داشت بخش خصوصی باید با یک برنامه‌ریزی و طراحی استاندارد دست به ساخت خوابگاه بزند. اغلب خوابگاه‌هایی که از طریق بخش خصوصی ساخته می‌شود یا کارکرد خوابگاهی ندارد یا اینکه هزینه زیادی برای دانشجویان خوابگاهی به همراه دارد.اغلب ساختمان‌هایی که توسط بخش خصوصی ساخته می‌شود منزل مسکونی است که با کمی تغییرات به محل اسکان دانشجویان تبدیل شده است. مهدی یکی از دانشجویان عمران دانشگاه دولتی ملایر می‌گوید: از چهار سال تحصیلی تنها دو سال خوابگاه دولتی به دانشجویان واگذار می‌شود. مسؤولان دانشگاه اغلب دانشجویان را به خوابگاه‌های خصوصی سطح شهر می‌فرستند که این خوابگاه‌ها فاقد امکانات و تسهیلات رفاهی هستند. این خوابگاه‌های خصوصی واحد مسکونی بودند و حتی ضروری‌ترین امکانات از قبیل سالن مطالعه را ندارند. سال پیش که در خوابگاه خصوصی امام علی(ع) بودم، پارکینگ خوابگاه سالن مطالعه بود و دانشجویان ناچار بودند در میان سر و صدای موتورخانه و... درس بخوانند. وی می‌افزاید: اتاق‌ها هم بیش از گنجایش خود دانشجو دارند. در اتاق‌های با گنجایش 2 نفره سه نفر، در اتاق‌های چهار نفره شش نفر و در اتاق‌های شش نفره هشت نفر اسکان داده شده‌اند. از همه اینها گذشته در حالی که دو ترم تحصیلی، 9 ماه طول می‌کشد، اما مسؤولان خوابگاه‌های خصوصی در قراردادشان مدت اجاره را یک سال تعیین می‌کنند و علاوه بر مدت حضور دانشجو در خوابگاه، هزینه سه ماه دیگر را هم از دانشجویان دریافت می‌کنند. در سال‌های اخیر شاهدیم که برخی از افراد خیر در نوسازی و ساخت خوابگاه‌های جدید پیشقدم شده‌اند؛ این حرکت شایسته‌ای‌ است که اگر به فرهنگ تبدیل شود، می‌تواند گامی موثر از سوی مردم جامعه برای رفع مشکلات خوابگاهی و تامین کسری بودجه دولتی باشد. در چند سال اخیر این حرکت با ساخت سه ساختمان جدید جمالزاده، رسولیان یزدی و امام علی(ع) در کوی دانشگاه آغاز شد و بودجه ساخت سه ساختمان از محل بودجه بنیاد جمالزاده و 2 فرد خیر دیگر تامین شد. براین اساس می‌توان از طریق بخش‌های دولتی و خصوصی و افراد خیر برای رفع مشکل کمبود خوابگاه دانشجویی استفاده کرد که این نیاز به تعامل با خیران و ارائه تسهیلات به آنها خواهد داشت.