گروه سیاسی: چند ماه پس از خروج آمریکا از برجام و اعلام دولت برای ادامه برجام با اروپایی‌ها که به 6 ماه مذاکرات در چارچوب «برجام اروپایی» منتهی شد، روز گذشته معاون وزیر امور خارجه اذعان کرد اروپا حتی از ثبت و اعلام SPV (سازوکار ویژه مالی) هم ناتوان است.
عباس عراقچی، روز گذشته در همایش تحولات منطقه و نظام بین‌الملل که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، درباره نتایج بیش از 6 ماه مذاکره با کشورهای اروپایی اظهار داشت: 6 ماه فرصت کمی نیست که آنها نتوانند راه‌حل عملی پیدا کنند و متاسفانه هنوز قادر نیستند SPV را رسما اعلام کنند. به گفته وی، اروپا حتی ناتوان است که SPV  را ثبت کند. عراقچی 2 روز پیش هم که به اروپا سفر کرده بود، از قطع امید از اروپا سخن گفته بود. اذعان معاون ظریف به ناتوانی اروپا در ارائه SPV که به‌صورت تلویحی، اعلام شکست مذاکرات برجامی با اروپا نیز قلمداد می‌شود را باید دومین شکست فاحش مسؤولان سیاست خارجی دولت‌‌های یازدهم و دوازدهم ارزیابی کرد. در جریان مذاکرات برجام، بسیاری از منتقدان از اینکه دولت تمام تخم‌مرغ‌‌های خود را در سبد مذاکرات گذاشته و حتی آب خوردن مردم را هم به برجام ربط می‌دهد ابراز نگرانی کرده و خواستار توجه دولت به ظرفیت‌‌های گسترده داخلی برای حل مشکلات بودند؛ دغدغه‌ای که با بی‌توجهی و حتی توهین دولتمردان روبه‌رو شد. بعد از خروج آمریکا از برجام هم که در واقع شکست راهبرد نگاه به بیرون دولت بود، اعتقاد بسیاری از کارشناسان و دلسوزان انقلاب بر این بود که دولت باید ریل‌‌گذاری خود را تغییر داده و عمده توجه خود را به داخل کشور معطوف کند. دولت روحانی اما برجام اروپایی را کلید زد و رسانه‌‌های حامی دولت به کرات از اراده اروپا برای ایستادگی مقابل آمریکا نوشتند! اکنون با اعلام صریح عراقچی مبنی بر ناتوانی اروپا حتی در ثبت SPV، این راهبرد دستگاه محمدجواد ظریف را هم باید شکست‌خورده دانست.
قرار بود فقط چند هفته طول بکشد!
بهار امسال پس از خروج آمریکا از برجام، مقامات کشورمان تاکید داشتند بسته پیشنهادی اروپا باید حداکثر تا چند هفته به ایران ارائه شود تا هم مذاکرات ایران و اروپا در این‌باره دچار فرسایش نشود و هم با ارائه هر چه زودتر این بسته، ایران توان ارزیابی این سازوکار را داشته باشد به‌گونه‌ای که اگر پیشنهاد اروپایی‌ها منافع و خواسته‌های ایران را تامین نکرد، کشورمان راه‌های جایگزین برای دور زدن تحریم‌ها را از دست ندهد. حسن روحانی، 18 اردیبهشت در گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم، مهلت اروپایی‌ها برای ارائه بسته اقتصادی را کوتاه و حداکثر چند هفته اعلام کرده بود. روحانی در این سخنرانی با بیان اینکه ما ظرف چند هفته آینده ضمن مذاکره با کشورهای اروپایی، روسیه و چین، رایزنی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم، اظهار کرد: اگر در پایان این مدت کوتاه به این نتیجه برسیم که با همکاری 5 کشور عضو برجام می‌توانیم به هر آنچه منافع ملت ایران بوده برسیم، به‌رغم حرف‌های بی‌نزاکت ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند. جمعه چهارم خردادماه نیز نشست کمیسیون مشترک برجام بدون حضور آمریکا و با حضور مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نماینده اتحادیه اروپایی در هتل کوبورگ وین برگزار شد. عباس عراقچی، در جریان این نشست عنوان کرد نشست مذکور، نشستی اضطراری بوده و به درخواست ایران برگزار شده است. او گفت: «جمهوری اسلامی ایران هنوز تصمیم نگرفته در برجام باقی می‌ماند یا خیر و تصمیم‌گیری در این زمینه منوط به مذاکرات چند هفته آینده است که با اعضای حاضر برجام خواهیم داشت. مسلماً وزارت امور خارجه منافع ملت ایران را در نظر می‌گیرد و اگر احساس کنیم مذاکرات به سمت فرسایشی شدن می‌رود یا اتلاف وقت است، طبیعتاً به مذاکرات ادامه نخواهیم داد». با گذشت چند هفته از شروع مذاکرات و عدم ارائه بسته مشوق اروپا به ایران برای ماندن در برجام، رسانه‌ها نسبت به وقت‌کشی اروپایی‌ها هشدار دادند. «وطن‌امروز» 17 تیرماه گذشته در گزارشی با عنوان «بسته کش‌دار» نسبت به وقت تلف کردن اروپایی‌ها و گرفتن زمان از ایران برای تصمیم‌گیری موثر انتقاد کرد و نوشت: «اگر ایران زمان طلایی اکنون تا پاییز را صرف مذاکره‌ای با اروپا کند که اولا معلوم نیست نتیجه‌ای خواهد داشت یا نه و ثانیا حتی اگر نتیجه‌ای داشته باشد، روشن نیست قادر به خنثی کردن اثر تحریم‌‌های آمریکا باشد، در واقع یعنی اروپا موفق شده ایران را در تیررس تحریم‌‌های آمریکا نگه دارد و متقابلا مانع هرگونه اقدام متقابل ایران در جواب تحریم‌‌های آمریکا شود؛ این فاجعه‌ای تمام‌عیار خواهد بود. با این استراتژی اروپا صبر خواهد کرد- و واقع‌بین اگر باشیم می‌توان گفت مذاکرات را کش خواهد داد- تا تحریم‌‌های آمریکا بخوبی به جان و تن اقتصاد ایران بنشیند و تاثیرات آن به حداکثر مقدار ممکن برسد. بعد در دقیقه 90، یک پیشنهاد حداقلی جلوی روی ایران خواهد گذاشت با این فرض که وضعیت اقتصاد ایران به‌گونه‌ای است که دولت روحانی به هیچ پیشنهادی نه نخواهد گفت. به این ترتیب، هم ایران در برجام می‌ماند، هم آمریکا تحریم‌‌های خود را اعمال خواهد کرد و هم اروپا عملا ریسک رویارویی با آمریکا بر سر ایران را نخواهد پذیرفت».
با همه اینها مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی محدود به چند هفته نماند و ارائه بسته جایگزین تحریم‌ها چندماه طول کشید. نکته تامل‌برانگیز در این میان، تلاش اروپا برای به تعویق انداختن ارائه SPV به ایران تا موعد شروع تحریم‌ها بود. وزیر خارجه فرانسه 2 ماه پس از شروع دور تازه مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی در مصاحبه‌ای اعلام کرد احتمال کمی وجود دارد که کشورهای اروپایی بتوانند پیش از ماه نوامبر (آبان‌ماه) یک بسته اقتصادی را به ایران ارائه دهند که بتواند برجام را حفظ کند! در همین راستا ارائه SPV به ایران از سوی اروپایی‌ها بارها و بارها به تعویق افتاد تا جایی که 13 آبان، موعد بازگشت دور دوم تحریم‌‌های آمریکا هم فرارسید و البته خبری از این بسته نشد. حتی برخی دیپلمات‌‌های اروپایی 2 هفته قبل به رویترز گفته بودند عملیاتی شدن SPV تا اوایل سال آینده میلادی طول خواهد کشید؛ نکته‌ای که نهم آبان‌ماه از سوی ظریف تایید شد و او در مصاحبه با خبرنگاران گفت «سازوکارهای اتحادیه اروپایی در همین چند روز عملیاتی خواهد شد، البته ممکن است زمان استفاده از آنها، قدری طول بکشد». اکنون در شرایطی که تحریم‌‌های دور دوم آمریکا نیز برگشته، اروپایی‌ها به قول چند هفته قبل خود هم پایبند نبوده و بعد از 13 آبان هم خبری از SPV نشد.
اذعان عراقچی به فرصت چندهفته‌ای اروپا
معاون وزیر امور خارجه در سخنرانی دیروز خود بار دیگر اعلام کرد فرصت ایران به اروپا محدود و حداکثر چند هفته بوده است. عراقچی در این‌باره با اشاره به اینکه پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، موگرینی سریعا اعلام کرد اروپا تا زمانی که ایران بماند در برجام خواهد ماند، تصریح کرد: آقای روحانی هم آن زمان اعلام کرد که ما درخواست اروپایی‌ها را قبول کردیم و به آنان فرصت جبران خروج آمریکا از برجام را می‌دهیم که این فرصت چند هفته‌ای بود تا خواسته‌‌های ایران از برجام از سوی اروپایی‌ها تامین شود. وی با تاکید بر اینکه اروپا در این مدت به لحاظ تعهد به اقدامات عملی کم نگذاشته است، تصریح کرد: با وجود این 6 ماه فرصت کمی نیست که آنها نتوانند راه‌حل عملی پیدا کنند و متاسفانه هنوز قادر نیستند SPV را رسما اعلام کنند، چرا که فشارهای آمریکا به اروپا بشدت سنگین است و آمریکا نه‌تنها به دنبال آن است که SPV شکل نگیرد، بلکه نمی‌خواهد بین ایران و اروپا همکاری اقتصادی برقرار باشد. عراقچی بیان کرد: آمریکا با تک‌تک شرکت‌‌های اروپایی تماس گرفته و آنان را تهدید به تحریم کرده است و این شرکت‌ها از ترس تحریم‌‌های آمریکا مجبور به خروج از ارتباط اقتصادی با ایران شده‌اند. معاون وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه اروپا حتی ناتوان است که SPV را ثبت کند، تصریح کرد: چه اروپا بخواهد با ما بازی کند و چه به دلیل فشارهای آمریکا و اسرائیل قادر به اجرای تعهداتش نباشد، در نتیجه فرقی ندارد و ما با شرایطی مواجه هستیم که اروپایی‌ها یا نخواسته یا نتوانسته‌‌اند سازوکار مالی ایجاد کنند. معاون وزیر امور خارجه تأکید کرد: اروپایی‌ها بدانند که با خروج آمریکا از برجام اعتباری برای اروپا و شورای امنیت باقی نمانده است و چگونه می‌توان در آینده با آنانی مذاکره کرد که به‌خاطر منافع یک فرد یعنی ترامپ اعتبار خود را زیر سؤال بردند.
اشاره عراقچی به بدعهدی اروپایی‌ها در اوایل دهه 80
نکته جالب توجه در سخنان دیروز عراقچی، اذعان معاون ظریف به سابقه بدعهدی اروپایی‌ها در اوایل دهه 80 بود. عراقچی با بیان اینکه در آن توافق قرار بر این شد که ایران برای یک دوره طولانی غنی‌‌سازی خود را تعلیق کند و پس از اعتمادسازی، برنامه هسته‌ای خود را ادامه دهد، تصریح کرد: در آن توافق آمده بود که ایران باید تضمین‌‌های عینی دهد که برنامه هسته‌ای‌‌‌‌اش صلح‌آمیز است و خواهد ماند. معاون وزیر امور خارجه گفت: اما اروپایی‌ها به یکباره زیر توافق زدند و گفتند برای نشان دادن تضمین عینی خود در برنامه هسته‌ای راهی جز این ندارید که کل برنامه هسته‌ای خود را تعلیق کنید و به این ترتیب اولین بن بست ایران و اروپایی‌ها در آن مقطع ایجاد شد. عراقچی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در طول مذاکرات مواضع اروپایی‌ها از آمریکا سخت‌‌‌‌‌‌تر بود و اغلب آمریکا، اروپایی‌ها را راضی می‌کرد، گفت: اما پس از توافق برجام این بار وزارت خزانه‌داری آمریکا شروع به بدقلقی کرد و مشکلاتی را در اجرای برجام به‌وجود آورد.
موگرینی: از من نپرسید!
همزمان با ناامیدی عراقچی از اروپا، مسؤول سیاست‌ خارجی اتحادیه اروپایی هم آب پاکی را روی دست دست‌اندرکاران سیاست خارجی ایران ریخت. موگرینی دیروز از پاسخ به زمانبندی راه‌اندازی سازوکار مالی ویژه برجام خودداری کرد و گفت: من نمی‌توانم تاریخ دقیقی را اعلام کنم اما می‌توانم بگویم کار در حال انجام و در مسیر مثبت در حال پیشرفت است. به گزارش فارس، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی روز گذشته در آغاز نشست وزرای خارجه اروپایی در بروکسل درباره سازوکار ویژه مالی بین ایران و اروپا به پرسش خبرنگار یک روزنامه‌ آمریکایی پاسخ داد. وی در پاسخ به سوال خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال درباره زمان ایجاد این سامانه گفت: «هر چه زودتر، بهتر». وقتی وی از موگرینی درباره زمان دقیق اجرای این سازوکار طی روزها و هفته‌‌های آینده پرسید، موگرینی از پاسخ دادن خودداری کرد. مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در پاسخ به سوالی درباره زمان اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا با ایران گفت: شما باید این سوال را از وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان بپرسید. فعالیت ما و بویژه آنها ادامه دارد و ما از آن حمایت می‌کنیم.

مکانیسم مالی اروپا با کندی مواجه است
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران که صبح دیروز برگزار شد پیرامون ارائه برنامه مالی اروپا اظهار داشت: متاسفانه این روند به دلایل مختلف تا حدی با کندی مواجه است و توقع ما از 3 کشور اروپایی متعهد به برجام که بیان‌کننده این اصل بودند که ایران در برجام بماند و آنها هم تعهدات خود را عملیاتی خواهند کرد این است که هر چه سریع‌تر به نتیجه لازم دست یابند. وی افزود: تا حدی برخی ابهامات برای اجرایی شدن مکانیسم مالی اروپا وجود دارد ولی هیچ کدام از این مسائل دلیل بر نشدن کار نیست. سخنگوی وزارت امور خارجه بیان کرد: امیدواریم اروپا در این مقطع زمانی آنچه را که به صورت شفاهی متعهد شده است به منصه ظهور و عملیات برساند و این یک مساله درون اروپایی است و ما همچنان امیدوار هستیم این 3 کشور اروپایی توان واقعی خود را نشان دهند و اروپایی‌ها جایگاه حقیقی خود را پیدا کنند.