گروه بین‌الملل: سی‌ونهمین نشست سالانه سران شورای همکاری خلیج‌فارس روز گذشته در ریاض در حالی برگزار شد که وحدت این شورا در سایه تنش شدید در روابط اعضایش و بحران دیپلماتیک عربستان سعودی درباره پرونده قتل جمال خاشقجی متزلزل شده است. با وجود اینکه سلمان بن‌عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی از رهبران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس دعوت به عمل آورده است تا اینگونه وانمود کند که این نشست در شرایط عادی برگزار می‌شود اما همه شاخص‌ها نشان می‌دهد این نشست در شرایط سخت و پیچیده‌ای برگزار می‌شود و این شرایط هر روز به سوی وخامت بیشتر پیش می‌رود.  18 ماه پیش 3 عضو این شورا (عربستان، بحرین و امارات) و مصر با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم و برقراری رابطه سیاسی با ایران، روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با دوحه را قطع کرده و آن را از زمین، هوا و دریا به محاصره خود درآوردند. این بحران به‌رغم تلاش‌های میانجی‌گرانه کویت برای حل آن و اصرار دولت دونالد ترامپ برای متحد شدن دوباره اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس جهت مقابله با ایران، همچنان به قوت خود باقی ا‌ست. حال این بحران به حدی تشدید شده که احتمال فروپاشی این شورا را تقویت کرده است. قطر که با قدرت توانست بر تبعات این محاصره فائق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آید، اینک موضع تهاجمی گرفته و بارها به خروج از این شورا تهدید کرده است و علاوه بر آن عدم حضور سران 6 کشور عضو این شورا در نشست‌های آن، حاکی از عمق اختلافات در این شوراست. در نشست سال گذشته شورای همکاری خلیج‌فارس که در کویت برگزار شد، سران عربستان سعودی، امارات و بحرین در آن حضور نداشتند و در نشست اخیر نیز شیخ تمیم بن‌حمد، امیر قطر و سلطان سعید بن‌قابوس، پادشاه عمان، به‌رغم دعوت رسمی پادشاه سعودی، مشارکت نداشتند. غیبت امیر قطر گمانه‌زنی‌ها را درباره خروج این کشور از شورای همکاری خلیج‌فارس قوت بخشیده است. قطر صرف‌نظر از اقدامات خصمانه ائتلاف چهارگانه برای محاصره این کشور، دلایلی موجه برای خروج از عضویت این شورا دارد که ناکارآمدی این شورا در حل بحران موجود میان اعضایش و حتی جانبداری دبیرکل آن از کشورهای تحریم‌کننده در رده این دلایل است. در واقع، دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس از زمانی که بحران در روابط اعضایش شکل گرفت، بر مدار سیاست‌های سعودی موضع‌گیری کرده است و اگر بی‌طرفی عمان و کویت در این بحران نبود، قطعا این شورا تصمیمات خطرناکی علیه قطر اتخاذ می‌کرد. ادامه این وضعیت، عاملی شده که قطری‌‌ها به شورای همکاری خلیج‌فارس به عنوان بخشی از مشکل و بحران بنگرند، نه راه‌حل. قطری‌ها حتی ادامه حضور خود در این شورا را به‌نوعی خطرآفرین برای خود می‌دانند، چرا که ائتلاف تحریم‌کننده، با چراغ سبز دولت ترامپ، تلاش می‌کند دوحه را به طرح‌های پرمخاطره‌ای همچون حضور در ناتوی عربی برای رویارویی با ایران سوق دهد. شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه قطر هم پیش از این گفته بود شورای همکاری خلیج‌فارس قدرت تاثیر‌‌گذاری خود را از دست داده و دور از ذهن است که این سازمان در وضعیت کنونی بتواند در آینده ایفاگر نقشی باشد. باید به این نکته نیز اشاره کرد که تصمیم احتمالی قطر برای خروج از شورای همکاری خلیج‌فارس با موانع و چالش‌هایی همراه خواهد بود. چه‌بسا مهم‌ترین چالش این است که دوحه نمی‌خواهد مسؤولیت تاریخی فروپاشی این شورای «در واقع فروپاشیده شده» بر گردنش بیفتد و این بهانه را به دیگر شیخ‌نشین‌ها جهت به‌راه انداختن هجمه‌ای خطرناک و چه‌بسا کودتایی علیه شیخ تمیم بدهد. طبق اعلام عبداللطیف الزیانی، دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس، بررسی پرونده‌های سوریه، یمن و ایران از مهم‌ترین بحث‌های شرکت‌کنندگان در نشست ریاض بود و اکنون سوال این است که آیا شورای متزلزل همکاری خلیج‌فارس که خود شاهد اختلافات عمیق بوده و بعد از گذشت یک سال و نیم هنوز نتوانسته است به راه‌حلی برای پایان دادن به بحران روابط با قطر دست یابد، چگونه می‌تواند درباره پرونده‌های مهمی همانند ایران، یمن و سوریه به اجماع برسد؟ در حالی ‌که مسؤولیت ساماندهی این شورا عمدتا بر عهده عربستان سعودی است اما این کشور به دلیل انزوای ناشی از ماجرای قتل خاشقچی در این زمینه ناتوان است و پیش‌بینی می‌شود مشکلات این کشور، در سایه تشکیل کنگره بعدی در آمریکا و بلند شدن صدای قانونگذاران آمریکایی برای پایان دادن به حمایت‌‌ها از ریاض، تشدید خواهد شد، از این‌ رو این پیش‌بینی‌ها میان ناظران وجود دارد که این نهاد عربی در آینده از هم فروپاشد.
سران خلیج‌فارس دم به تله بن‌سلمان ندادند
دیروز با وجود دعوت مستقیم سلمان بن‌عبدالعزیز، شاه سعودی، نیمی از سران 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در اجلاس سران این شورا در ریاض شرکت نکردند تا جهان عرب نیز متوجه سقوط جایگاه آل‌سعود و بویژه ولیعهد همه‌کاره جنایتکارش، محمد بن‌سلمان شود. نه فقط تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر جوان قطر که رژیم فعلی سعودی را دشمن خود بر می‌شمارد و همچنین سلطان عمان که همواره در چارچوب شورای خلیج‌فارس استقلال عمل بیشتری نسبت به سایر شیخ‌نشین‌ها داشته بلکه ولیعهد همه‌کاره امارات که متحد اصلی بن‌سلمان نیز محسوب می‌شود در اجلاس دیروز قطر غایب بود. این شیخ محمد بن‌راشد، معاون نخست‌وزیر امارات و حاکم دوبی بود که به جای محمد بن‌زاید آل‌نهیان، رئیس عملی این شیخ‌نشین و حاکم ابوظبی (با سمت ولیعهدی) در نشست دیروز ریاض شرکت کرد.  بدین ترتیب سی‌ونهمین نشست سالانه سران شورای همکاری خلیج‌فارس در عمل تبدیل به نشستی بی‌سر شد، چرا که شاه بحرین و امیر کویت که تنها اجابت‌کنندگان دعوت سلمان و پسرش بودند، اولی به نوکر صفتی در مقابل سعودی‌ها و دومی به انفعال در چارچوب شورا و خنثی بودن در قبال مسائل مبتلا به آن مشهور هستند.