سیدعباس حسینی*: تحولات امنیتی و سیاسی افغانستان همچنان به طرز نگران‌کننده‌ای پیش می‌رود و هنوز کمتر روزنه‌ای از امید و تحول دیده می‌شود؛ از یک‌سو تلاش‌های نماینده ویژه آمریکا برای صلح این کشور، بدون حضور دولت افغانستان به صورت مبهم پیش می‌رود و از سوی دیگر، طالبان به دنبال قدرت‌نمایی بیشتر و توسعه دامنه نفوذ و حضور خود در مناطق امن و زیر کنترل دولت، به‌خصوص مناطق مرکزی و شیعه‌نشین این کشور است. فضای سیاسی افغانستان نیز در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری متلاطم است و با وجود خواست ایالات‌متحده برای تعویق برگزاری این انتخابات، سرانجام کمیسیون انتخابات این کشور تصمیم گرفت انتخابات را بدون تأخیر برگزار کند. با وجود این متغیرها، جامعه جهانی و کشورهای کمک‌کننده به افغانستان در نشست ژنو، بار دیگر تعهد دادند در کنار دولت و ملت افغانستان خواهند بود.
 سومین سفر نماینده ویژه آمریکا به منطقه
در یکی از آخرین تحولات افغانستان «زلمی خلیل‌زاد» نماینده ویژه آمریکا در پرونده صلح افغانستان، از روز سه‌شنبه 12 آذر سومین دور سفرهای خود به منطقه را برای زمینه‌سازی گفت‌وگوهای صلح افغانستان و کشاندن طالبان به پای میز مذاکره از پاکستان آغاز کرد. به‌رغم اظهارات خلیل‌زاد در 2 دیدار گذشته که گفته افغانستان بیش از هر زمانی به صلح با طالبان نزدیک شده، هنوز هیچ تغییر محسوسی در رویکردها و خواسته‌های طالبان و همچنین نشانه‌ای از صلح در این کشور دیده نشده است. این در حالی است که در آستانه سفر تازه نماینده ویژه آمریکا به منطقه، از یک‌سو وزیر دفاع این کشور اعلام کرد برنامه‌ای برای خروج از افغانستان ندارند و از سوی دیگر، دبیرکل ناتو تصریح کرده هزینه ماندن ناتو در افغانستان به مراتب کمتر از هزینه خروج‌ از این کشور است، این در حالی است که نخستین و برجسته‌ترین خواست طالبان برای شروع مذاکرات صلح، خروج نیروهای خارجی از افغانستان است! اما در تغییری در آستانه این سفر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده پس از 2 سال فشار بر پاکستان و موضع‌گیری‌های تند و جدی در برابر این کشور، به خاطر حمایت‌هایی که پاکستان از طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در افغانستان و منطقه می‌کند، دست از پا درازتر، بار دیگر دست به دامن این کشور شده است. روز دوشنبه 11 آذر نخست‌وزیر و وزارت خارجه پاکستان از دریافت نامه دونالد ترامپ به عمران‌خان، نخست‌وزیر این کشور خبر دادند که در آن ترامپ خواهان تلاش پاکستان در محور صلح افغانستان و وادار کردن طالبان برای حضور در پای میز مذاکره شده و در عین حال، از تمایل خود برای ایجاد فصل جدیدی از روابط آمریکا و پاکستان سخن گفته است. آنچه مشخص است استراتژی جنوب آسیای آمریکا در 2 سال گذشته کمتر تأثیری بر سیاست‌های پاکستان در قبال افغانستان داشته و با نامه ترامپ، سیاستمداران پاکستانی از دل این رویارویی پیروز به درآمدند اما نتیجه این تقابل تشدید دامنه جنگ و قدرت‌گیری بیش از پیش طالبان بود.
 قدرت‌نمایی بیشتر طالبان و تلاش برای توسعه گستره نفوذ
همزمان با این تحولات در عرصه مسائل صلح افغانستان، گروه طالبان بر شدت و دامنه حملات خود در استان‌های مختلف بویژه در مناطقی که تاکنون به دلیل حضور شیعیان و حمایت آ‌نها از دولت و نظام امن بودند، افزود. مردم مناطق مرکزی افغانستان که عمدتاً شیعه‌ و هزاره هستند، از 5 آبان سال جاری شاهد بی‌سابقه‌ترین حملات گروه طالبان و به گفته برخی نمایندگان مردم افغانستان در مجلس این کشور، با هدف پاکسازی قومی بوده‌اند. این حملات ابتدا از شهرستان ارزگان خاص (واقع در ولایت ارزگان) آغاز شد و پس از آن به شهرستان‌های جاغوری و مالستان استان غزنی سرایت کرد. در حملات طالبان به شهرستان ارزگان خاص، 67 غیرنظامی کشته و زخمی شدند و صدها خانواده از محل زندگی خود به سایر مناطق آواره شدند. در شهرستان‌های جاغوری و مالستان نیز نزدیک به 100 نفر از غیرنظامیان و نظامیان کشته و زخمی و 5 هزار خانواده نیز آواره شدند.  از شهرستان پشتون‌کوت استان فاریاب افغانستان نیز خبر می‌رسد در نتیجه محاصره مردم این منطقه و مسدود کردن راه‌های ارسال مواد غذایی به مردم، 2 کودک در نتیجه گرسنگی و چندین زن در نتیجه عدم انتقال به مراکز بهداشتی جان باخته‌اند. طالبان مردم این منطقه را به دلیل حمایت از دولت مورد این برخورد ضد انسانی قرار داده است. آنچه مشخص است طالبان برای زمینه‌سازی گفت‌وگوهای صلح کماکان هیچ علاقه‌ای به برقراری آتش‌بس و کاهش شدت حملات خود ندارد، بلکه از یک‌سو در محور توطئه‌های بیرونی و از سوی دیگر در راستای امتیازگیری بیشتر در مذاکره با آمریکا حاضر است با هدف قرار دادن مردم بی‌دفاع، قربانیان بیشتری از آنها بگیرد. در چنین شرایطی، سوال اساسی این است که مذاکره با طالبان و تأمین صلح در افغانستان به چه قیمتی خواهد بود؟!
 سرنوشت انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری
در عرصه انتخابات افغانستان، کمیسیون انتخابات این کشور نتوانسته به‌رغم وعده‌ای که داده، نتایج ابتدایی انتخابات پارلمانی را به صورت کامل اعلام کند و در چنین شرایطی، اعلام نتایج نهایی یک ماه دیگر را نیز دربرخواهد گرفت. ناکامی در برگزاری این انتخابات به‌خصوص با استفاده از فناوری بیومتریک یا انگشت‌نگاری، سبب شده جریان‌های مختلف سیاسی نتایج این انتخابات را غیرشفاف بخوانند. درباره انتخابات ریاست جمهوری نیز با وجود فشارهای مستقیم و غیرمستقیم بویژه از جانب آمریکا، کمیسیون انتخابات افغانستان در حالی که ابتدا با تعویق 3 ماهه انتخابات موافقت کرده بود، سرانجام اعلام کرد این انتخابات را بدون حتی یک روز تأخیر، 31 فروردین سال 1398 برگزار می‌کند. آمریکا پیش از این به صورت ضمنی اعلام کرده بود برای به نتیجه رسیدن مذاکرات با طالبان، انتخابات ریاست‌جمهوری به تعویق بیفتد یا حتی تعلیق شود و فراتر از آن، زمینه تشکیل یک حکومت موقت فراهم شود؛ درخواستی که با مخالفت ریاست جمهوری و دولت افغانستان مواجه شد. یکی از دلایل این مخالفت ریاست‌جمهوری  افغانستان، به نوعی به عزم جدی محمد اشرف غنی برای ادامه حکومت خود در 5 سال آینده و تلاش آمریکا برای ایجاد یک حکومت موقت و کنار زدن او، قابل تحلیل است. سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان هفته گذشته اعلام کرد محمد اشرف غنی به عنوان نامزد انتخابات آینده حضور خواهد داشت و در حال رایزنی در مورد ترکیب تیم انتخاباتی خود است. بر اساس جدول زمان‌بندی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، ثبت‌نام نامزدها از اول دی‌ماه آغاز خواهد شد. با این وجود باید دید فضای این انتخابات همزمان با ادامه تلاش‌ها برای مذاکره با طالبان چگونه شکل خواهد گرفت و آیا پیش از برگزاری آن، بر اساس وعده آمریکا صلحی محقق خواهد شد یا خیر؟
کنفرانس ژنو برای افغانستان
در کنار مشکلات داخلی افغانستان و بن‌بست سیاسی- نظامی در این کشور، جامعه جهانی  بار دیگر تعهد خود را برای حمایت از افغانستان تا پایان دهه تحول در این کشور (2015 تا 2024) اعلام کرد. در این کنفرانس که روزهای ۲۷ و ۲۸ نوامبر ۲۰۱۸ در مقر سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد، هیأت‌هایی از ۱۶ کشور و ۵۳ نهاد بین‌المللی حضور داشتند. شرکت‌کنندگان این کنفرانس بار دیگر روی کمک 2/15 میلیارد دلاری برای اولویت‌های توسعه‌ای افغانستان تا سال ۲۰۲۰ تاکید کردند. این حمایت گسترده، حداقل مردم افغانستان را بار دیگر مطمئن کرد که جامعه جهانی همچنان در کنار آنها خواهد بود و این کشور را به حال خود رها نخواهد کرد.
*روزنامه‌نگار مقیم و پژوهشگر مسائل افغانستان