عادلهالسادات هاشمی: پارک ملی کلاهقاضی اصفهان به موجب شرایط خاص از دیرباز زیستگاه وحوش بوده و دارای قدمت تاریخی زیادی است. از زمان شاه عباس صفوی و بعد از آن بهخصوص در دوره قاجاریه این کوهها از شکارگاههای مخصوص سلاطین محسوب میشده است. این کوهستان دارای درههای متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملا مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده میشود. وجود اکوسیستم خوب و زیستگاههای قابل توجه باعث شد در سال ۱۳۴۶ شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید، طی مصوبهای ارتفاعات کلاهقاضی را به نام منطقه حفاظتشده کلاهقاضی قرق اعلام کند و پس از فراز و نشیبهای بسیار در نهایت سال ۱۳۷۴ با پیگیریهای مستمر، طی مصوبه شورای عالی محیطزیست، به عنوان پارک ملی معرفی شد. مساحت کل پارک ملی کلاهقاضی47184 هکتار و مساحت پناهگاه حیات وحش آن 3227 هکتار است. نزدیکترین گوشه پارک که گوشه شمال غرب آن است در حدود ۳۶ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد. این منطقه به دلیل داشتن تنوع بومشناختی، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از منابع ژنتیکی و بقای تعادل طبیعی، همچنین کاهش ناهنجاریهای حاصل از فعالیت صنایع و عوارض جمعیتی، برخورداری از چشماندازهای زیبای نواحی کوهستانی و تپه ماهوری، جاذبه زیادی برای کوهنوردان دارد. همچنین وجود ذخایر فسیلی و تعدد گونههای گیاهی و جانوری از عوامل موثر در جذب محققین، اساتید و دانشجویان در حوزههای مختلف طبیعی و جغرافیایی است. درمنه، گل گندم، شقایق وحشی، آویشن، لاله وحشی، اسپند، خارشتر و درختان و درختچههایی مانند تنگرس، بادام کوهی، انجیر و بنه، همچنین تعدادی از گیاهان دارویی نظیر چوبک، قدومه، همیشه بهار، ریواس، خاکشیر، گلگاوزبان، شنگ، کاسنی و... از جمله 254 گونه گیاهی هستند که در این پارک ملی وجود دارند. همچنین کل و بز، قوچ و میش، آهو، گرگ، روباه، کفتار، شغال، عقاب، شاهین، کبک، تیهو، لاکپشت مهمیزدار، مار جعفری، مار قیطانی، گکوی عنکبوتی ایرانی، آگامای پولکدرشت صخرهای، آگامای چابک، آگامای پولکدرشت، مزالینای دمدراز بیابانی، جکوی دم زبر و جکوی دمکند از جمله جانورانی هستند که در پارک ملی کلاهقاضی سکنی دارند. متاسفانه این منطقه به دلیل محاصره در میان انواع کاربریها حالت جزیرهای پیدا کرده است و کریدوری جهت مهاجرت حیات وحش به سایر مناطق و برعکس وجود ندارد. وجود مجموعه معادن سنگ لاشتر در قسمت پناهگاه حیاتوحش کلاهقاضی نیز از جمله معضلات و مشکلات این پارک ملی است. آب و هوای این منطقه در دسته آب و هوایی گرم و خشک دستهبندی میشود. بارش برف و باران در این ناحیه بهندرت رخ میدهد که با توجه به سالهای کمبارش اخیر و خشکی چشمههای متعدد موجود در این پارک، مشکلات متعددی را برای اکوسیستم این ناحیه به وجود آورده به نحوی که حتی با ساخت چندین آبشخور دستساز در سطح منطقه، باز هم خشکسالی اثرات منفی خود را روی گونههای جانوری ناحیه بر جای گذاشته است. علاوه بر این، عدم تخصیص بودجه مناسب برای نگهداری و حفاظت از محیطزیست پارک ملی کلاهقاضی باعث تشدید معضلات این ناحیه شده است. برای دستیابی به شناخت بهتر از شرایط پارک ملی کلاهقاضی، در سفری یکروزه به پارک ملی کلاهقاضی، با مسیح گلبخش از فعالان افتخاری در محیطزیست استان اصفهان همراه شدیم. وی در طول مسیر، با اشاره به وسعت و کوهستانی بودن منطقه و وجود مسیرهای صعبالعبور، از بیمهری و بیتوجهی نسبت به این حوزه گلایه داشت. عدم مدیریت صحیح و کارآمد به علاوه بودجه اندک تخصیصی به حوزه محیطزیست، تنها جوابگوی بخشی از هزینههای جاری سازمان محیط زیست است و عملا بهرهوری و کارآیی محیطبانان را تحتالشعاع قرار داده است. او در ادامه با اشاره به ادوات و ابزارآلات لازم برای انجام امور محوله در این منطقه حفاظت شده، گفت: یک محیطبان برای انجام وظایف محوله نیازمند ادوات و ملزوماتی است که با توجه به مشکلات مالی مطروحه، سازمان امکان تامین نیازهای اولیه نظیر لباس و کفش مخصوص کوهپیمایی را نخواهد داشت. محیطبان برای سرکشی ناحیه تحت پوشش باید ساعتها با پای پیاده راهپیمایی و کوهپیمایی سخت و سنگین داشته باشد و نبود اقلام و ابزارهای یادشده در ارتفاعات، امکان بروز خطرات جانی را دوچندان خواهد کرد. گلبخش اشارهای هم به ویژگیها و شرایط احراز مسؤولیت محیطبانی داشت و گفت: نیروی جوان با توانایی و استقامت پیمایش مسیرهای کوهستانی، در کنار تخصص در بخش حفاظت محیطزیست از جمله ویژگیهای یک محیطبان است که متاسفانه سازمان محیطزیست هنگام گزینش افراد برای تکمیل کادر سازمانی، عنصر رابطه را بر ضوابط یادشده ارجحیت داده، به نحوی که افراد مورد وثوق سازمان توانایی انجام امور اولیه نظیر یک پیمایش ساده کوه را نیز ندارند. در مسیر حرکت ما در این منطقه حفاظت شده تعدادی ماشین حامل علوفه و تانکرهای آب مشاهده شد که مسیح گلبخش در مورد آنها چنین توضیح داد: با توجه به شرایط خشکسالی و کمبود علوفه در سطح اکوسیستم کلاهقاضی و با وجود مخالفتها و سنگاندازیهای سازمان محیطزیست این ماشینهای حامل علوفه و تانکرهای آب توسط خیرین و فعالان بخش محیطزیست برای حفاظت از جانداران و اکوسیستم پارک ملی تهیه شده است.
به گفته گلبخش، در مباحث محیطزیستی 2 دیدگاه هنگام بروز تنشهای طبیعی نظیر پدیده خشکسالی وجود دارد: اول، عدم دخالت در اکوسیستم در مقابله با تنشهای طبیعی. به بیان دیگر، در یک اکوسیستم پایدار، اکوسیستم توانایی لازم برای هضم تنشهای احتمالی را دارد و جانداران نیز بر اثر انتخاب طبیعی با آن به مقابله خواهند پرداخت. حال یا اکوسیستم به صورت طبیعی از شرایط تنش خارج خواهد شد یا تنش موجود، تغییر اکوسیستم و حذف گونههای غیرمقاوم را دربر خواهد داشت و به هر حال دخالت در روند طبیعی چرخه اکوسیستم مجاز نیست. دوم، کمکرسانی به اکوسیستم مورد تنش برای حفظ و پایداری جانداران موجود در آن تا پایان گذر از بحران خشکسالی است. طرفداران این نظریه معتقدند با توجه به شرایط وخیم محیطزیست در سطح جهانی و کشور، عدم دخالت و امدادرسانی به اکوسیستمها هنگام بروز معضلات محیطزیستی، اشتباهی بزرگ خواهد بود.