اظهارنظرهای اخیر مسؤولان سیاست خارجی نشان می‌دهد دولت در مقابل خلف‌وعده‌‌های مکرر اروپا در اجرای SPV جز ابراز امیدواری هیچ برنامه مشخصی ندارد

دولت «تدبیر» و «امید به اروپا»

مذاکرات ایران و اتحادیه اروپایی در راستای متقاعد شدن ایران برای ماندن در برجام و راه‌اندازی کانال ویژه مالی (SPV) در شرایطی بیش از 7 ماه طول کشیده که در این مدت هدف اصلی اروپا از این مذاکرات که همان باقی‌ماندن ایران در برجام بود محقق شده اما خواسته ایران مبنی بر ثبت و اجرای SPV همچنان در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد.
به گزارش «وطن‌امروز»، بعد از خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت امسال، مذاکرات میان ایران و 3 کشور آلمان، فرانسه و انگلیس با 2 دستورکار مشخص شروع شد. اروپا در این مذاکرات، تداوم حضور ایران در برجام را هدفگذاری کرد تا به‌زعم خود، خاورمیانه با تنش جدیدی مواجه نشده و اروپا را با یک بحران دیگر مواجه نکند. خواسته اصلی ایران در این مذاکرات اما حفظ و ادامه مراودات مالی با اروپا بود تا از این راه هم بتواند نفت خود را بفروشد و هم ارز حاصل از آن را از طریق سیستم بانکی به داخل کشور برگرداند. اکنون اما این مذاکرات در شرایطی دنبال می‌شود که در این مدت اروپا به هدف خود رسیده و فعالیت‌‌های هسته‌ای ایران کماکان تعلیق است در حالی که به‌رغم وعده‌‌های مکرر اروپایی‌ها برای ثبت و اجرای SPV هنوز خبری از آن نیست و هر هفته موعد جدیدی برای آغاز به‌کار آن اعلام می‌شود! در این شرایط، مسؤولان دستگاه سیاست خارجی کشورمان در روزهای گذشته مواضعی اتخاذ کرده‌‌اند که نشان می‌دهد آنها در قبال خلف‌وعده اروپا برای ارائه SPV هیچ دستاویز حقوقی و قانونی که منبعث از مذاکرات 7 ماهه با اروپا باشد نداشته و به همین خاطر به ابراز امیدواری و انتظار از طرف مقابل برای عمل به تعهداتش روی آورده‌‌‌اند. عباس عراقچی، معاون ظریف روز سه‌شنبه گذشته در دیدار قائم‌مقام وزارت خارجه فنلاند ضمن قابل تقدیر خواندن حمایت‌های سیاسی اتحادیه اروپایی، اعلام کرد: حمایت سیاسی اروپا «ارزشمند»(!) است، ولی کافی نیست. کشورهای اروپایی باید برای صیانت از برجام گام‌های عملیاتی بردارند. وی همچنین پنجشنبه هفته گذشته در جمع خبرنگاران ایتالیایی گفته بود: تهران به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کرده و متقابلا از اتحادیه اروپایی «انتظار» داریم در کنار عمل به تعهدات سیاسی، به تعهدات اقتصادی خود براساس برجام عمل کند، چرا که تاکنون اقدامات اتحادیه اروپایی هنوز به راه‌حل‌‌های عملیاتی منجر نشده است.
محمدجواد ظریف نیز در هفته‌‌های اخیر با ادبیاتی مشابه درباره اروپا سخن گفت با این تفاوت که او در گفت‌وگویی خلف‌وعده اروپا در ارائه SPV را توجیه هم کرد! ظریف 29 آبان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه اروپایی‌ها می‌دانند بدون تامین عواید اقتصادی برجام امکان تداوم وضعیت وجود ندارد، گفت: اروپایی‌ها برای مشخص کردن کشور میزبان SPV با چالش مواجه هستند! وی همچنین درباره آخرین اقدامات انجام شده در راستای تبیین سازوکار SPV برای برقراری کانال مالی میان ایران و اروپا، گفت: اروپایی‌ها عنوان می‌کنند برای پیدا شدن کشوری که میزبان این سازوکار باشد قدری با چالش مواجه هستند. وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه بحث‌ها در این موضوع هنوز ادامه دارد و با طرف‌‌های اروپایی در تماس هستیم تا وضعیت مشخص شود، اظهار کرد: در واقع برخی کشورها که به عنوان میزبان پیشنهاد شدند این امر را نپذیرفتند و مذاکرات برای مشخص شدن میزبانی سازوکار SPV ادامه دارد. رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز 3 روز پیش از امیدواری خود به اجرایی شدن SPV سخن گفت. سیدکمال خرازی در حاشیه همایش صلح و ثبات در غرب آسیا در پاسخ به سوالی درباره سازوکار ویژه مالی اروپا (SPV) گفت: همه امیدوارند این سازوکار اجرایی شود و خود اروپا هم تا به حال این قول را داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، البته انتظار است گام‌های عملی بردارد. وی افزود: براساس گفت‌وگوهای اخیر ظریف با مقامات اروپایی آنها قول داده‌‌اند تا پایان امسال اجرایی شود.
تاکید این روزهای مقامات سیاست خارجی کشورمان بر اینکه اروپا باید به تعهدات خود در قبال ایران عمل کند در حالی است که قرار بود ظرف چند هفته و حداکثر 2 ماه بعد از شروع مذاکرات ایران و اروپا، SPV ثبت و اجرایی شود. در واقع نوع ادبیات ظریف و عراقچی در این‌باره بیشتر مناسب ماه‌‌های اولیه مذاکرات است و نه این روزها که اروپا باید به خاطر بدعهدی‌‌های مکرر خود بازخواست شود. در طول 7 ماه گذشته دولت بسیاری از فرصت‌ها را در توجه به توانمندی‌‌های داخلی و منطقه‌ای برای دور زدن و مقابله با تحریم‌‌های آمریکا از دست داد با این توجیه که کانال ویژه مالی اروپا بزودی راه‌اندازی می‌شود! وعده‌ای که تاکنون همچنان در ابهام به سر می‌برد.
وعده 2 هفته‌ای که حدود 8 ماه طول کشید!
اواخر اردیبهشت بود که عباس عراقچی در جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس از فرصت 2 ماهه به اروپا برای ارائه بسته پیشنهادی خبر داد. از سوی دیگر 4 خرداد 97 خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ایرانی گفت: بسته اقتصادی پیشنهادی اروپا باید تا پایان ماه مه ‌ارائه شود و ایران نیز تا چند هفته آتی درباره ماندن در برجام تصمیم‌گیری می‌کند. به نوشته خبرگزاری «رویترز»، این مقام ایرانی- که نامش فاش نشد- پیش از دیدار با مقامات اروپایی، در گفت‌وگو با خبرنگاران در وین گفت: «انتظار داریم این بسته تا پایان ماه مه ‌(10 خرداد) به دست ما برسد». در نهایت 14 تیرماه اعلام شد اروپایی کلیات بسته پیشنهادی و نه راهکارهای عملیاتی در این زمینه را ارائه کرده‌اند. یعنی بسته اروپا فاقد راهکارها و تضمین‌های مشخص بود؛  موضوعی که با انتقاد حسن روحانی و محمدجواد ظریف مواجه شد تا جایی که روحانی بسته اروپا را ناامید‌کننده خواند.
بعد از این موضوع و در شرایطی که ایران تنها 2 ماه بعد از خروج آمریکا از برجام به اروپا فرصت داده بود تا بسته پیشنهادی خود را ارائه دهد، اروپایی‌ها اعلام کردند جزئیات بسته که در حقیقت شامل راهکارهای عملیاتی می‌شود تا پیش از ماه نوامبر ارائه نخواهد شد. یعنی اروپا دقیقا متناظر با دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران برنامه‌ریزی کرد.  لودریان، وزیر خارجه فرانسه در تاریخ 15 تیر 97 یعنی یک روز بعد از ارائه کلیات بسته پیشنهادی و در آستانه نشست کمیسیون مشترک وزرای خارجه طرف‌های برجام گفت: احتمال کمی وجود دارد که کشورهای اروپایی بتوانند پیش از ماه نوامبر (آبان‌ماه) یک بسته اقتصادی را به ایران ارائه دهند که بتواند برجام را حفظ کند.
مقامات وزارت امور خارجه ایران در آن زمان تاکید کردند لازم است اروپایی‌ها تا 13 آبان‌ماه راهکارهای عملیاتی خود برای حفظ برجام را ارائه دهند و تصریح کردند بعد از این تاریخ فایده‌ای نخواهد داشت. 3 دیپلمات غربی نیز 2 آبان به رویترز گفتند مکانیسم اتحادیه اروپایی برای تسهیل پرداخت وجوه صادرات به ایران تا تاریخ ۴ نوامبر (۱۳ آبان‌ماه) راه‌اندازی خواهد شد اما تا اوایل سال آینده میلادی عملیاتی نخواهد شد! یک دیپلمات غربی در این‌باره گفت: «تلاش داریم سازوکار ویژه را قبل از 4 نوامبر راه‌اندازی کنیم و بسیار امیدواریم بتوانیم این کار را انجام دهیم. این سازوکار به‌سرعت عملیاتی نخواهد شد، بلکه زمان‌‌بر خواهد بود و زمانی که لازم است چند ماه خواهد بود». بعد از این محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه  7 آبان در بدو ورود به استانبول گفت: «سازوکارهای اتحادیه اروپایی در همین روزها عملیاتی خواهد شد، البته ممکن است زمان استفاده از آنها، قدری طول بکشد»؛ اظهارنظری که هم تایید خبر رویترز بود و هم بخوبی مشخص می‌کند قرار بوده راهکارهای عملیاتی اروپا تا قبل از 13 آبان‌ماه نهایی شود، اتفاقی که البته در عمل نیفتاد.  به‌رغم تمام این وقت‌کشی‌ها، اکنون حدود 2 ماه از از زمان نهایی اروپا می‌گذرد و وزرات امور خارجه نیز در واکنش به تکرار بدعهدی اروپایی‌ها صرفا به ابراز امیدواری جهت راه‌اندازی کانال ویژه مالی اکتفا کرده است.
دقیقاً بر سر چه چیزی مذاکره ‌کردید؟
اکنون با توجه به خلف وعده‌‌های مکرر اروپا و همچنین عدم استناد مسؤولان دیپلماسی دولت به مفاد مذاکرات 7 ماهه جهت الزام اروپا به ارائه SPV این سوال مطرح می‌شود که از تاریخ 19 اردیبهشت که مذاکره ایران با کشورهای اروپایی آغاز شده و با گذشت بیش از 7 ماه از این زمان، وزارت امور خارجه دقیقا بر سر چه موضوعی با طرف‌های مذاکره رایزنی کرده است؟ اینکه فارغ از همه خلف‌وعده‌های مقامات اروپایی برای ارائه راهکارهای عملیاتی بسته پیشنهادی و گذشت زمان اعلام شده، دیپلمات‌‌های کشورمان صرفا به ابراز امیدواری جهت اجرایی شدن SPV روی آورده‌‌‌‌اند، در نوع خود قابل تامل و البته عجیب به نظر می‌رسد!