جاستین شک، بردلی هوپ: متحدان ایالات متحده در حال به چالش کشیدن کنترل آمریکا بر تجارت بینالملل با توسعه سامانههای جایگزینی هستند که به دلار وابسته نیستند. کاتالیزور این اقدام، تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هستهای با ایران و اعمال مجازاتهای اقتصادی ضد تهران و فشار آوردن به اقتصادهای بزرگ اروپایی و آسیایی برای تبعیت از واشنگتن در ماجرای این تحریمها بود. انگلیس، آلمان و فرانسه از این قبیل مجازاتها که بهطور ویژه هرگونه دادوستد به دلار با بانکهایی ایرانی را ممنوع میکرد، پشتیبانی نکردند. هند نیز مراتب نارضایتی و ناخرسندی خود را اعلام کرده است. بیش از آنکه هندیها به نفت ایران نیاز داشته باشند، تهران یکی از شرکای طولانیمدت دهلی نو محسوب میشود به همین خاطر از ماه نوامبر گذشته، یک سیستم جایگزین بین 2 کشور به اجرا در آمده است. چین و روسیه نیز تمایل دارند از کنترل آمریکا خارج شده و سیستمهای غیرقابل کنترل توسط آمریکا را انتخاب کنند. به علاوه، این دو کشور تفاهمنامههایی به «روبل» و «یوآن» به امضا رساندهاند و دلار را از این قبیل معاملات خود حذف کردهاند. تجارت بینالملل بر اساس دلار هدایت شده است و این موضوع برای آمریکا این امکان را فراهم میآورد تا بر جریان واردات و صادرات نظارت و کنترل داشته باشد، لذا حتی اگر دلار در تجارت جهانی به عنوان ارز غالب باقی بماند، سیستمهای جدید، فرصتهای واشنگتن برای تحمیل سیاست خود و استفاده مجدد از مجازات را کاهش میدهد. با این حال، مجرمان و تروریستها قادر خواهند بود بدون اینکه آمریکا بتواند آنها را کنترل کند، پرداختهای خود را انجام دهند. تلاشهای صورت گرفته توسط اروپا در این راستا، نشاندهنده بزرگترین تهدید ضد آمریکاست. پس از تهدیدهای آمریکا مبنی بر اتخاذ اقدامات علیه سیستم سوئیفت (SWIFT)، نخستین پروژههای جایگزین در قاره اروپا ظهور یافته است. در پاسخ، آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کردهاند یک ابزار پشتیبانی تجارت مبادلهای جدید، به نام اینستکس (INSTEX) و بر اساس واحد پول یورو برای تجارت با ایران به اجرا در میآورند.
از آن مهمتر اینکه کاهش استفاده از دلار در چین افزایش یافته که در نتیجه آن انجام معاملات و دادوستدها با کشورهایی مانند ترکیه و پاکستان، به واحد «یوآن» صورت میگیرد. در سال ۲۰۱۸ ،چین و نیجریه مبادلهای را مبنی بر کاهش ارزش دلار در تجارت دوجانبه خود امضا کردند. در سال ۲۰۱۷ نیز ۱۸ درصد از تجارت بین چین و روسیه با ارزهای ملیشان صورت گرفته است. تلاشهای چین برای اجرای یک سیستم پرداخت بدون دلار، یک تهدید جدی برای آمریکاست؛ زیرا چین دومین اقتصاد بزرگ دنیا محسوب میشود و نقش مهمی در تجارت بینالمللی دارد. در حال حاضر، سیستم «سیپس» بانک مرکزی چین که در سال ۲۰۱۵ راهاندازی شده از شبکه سوئیفت استفاده میکند. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند در آینده، سیستم «سیپس» چین قادر خواهد بود بدون استفاده از سوئیفت، نیز به معامله و دادوستد بپردازد.
لغو معافیت مالیات صادرات هند به آمریکا
آمریکا به بهانه بیتوجهی دولت هندوستان به هشدارهایش درباره تسهیل دسترسی به بازار یک میلیارد و صد میلیونی شبهقاره، نام این کشور را از لیست کشورهای تجارت ترجیحی خود حذف کرد. بدین ترتیب واشنگتن هندیها را از دریافت تسهیلات ویژه تجاری از جمله معافیت مالیاتی بر صادرات به آمریکا محروم میکند. ترامپ پس از صدور فرمان اجرایی در اینباره در توئیتی نوشت: «من در فرمانم نوشتم هند به آمریکا اطمینان نداده دسترسی عادلانه و قابل قبول به بازار خود را تأمین میکند و به همین دلیل از روز 5 ژوئن 2019 از فهرست کشورهای در حال توسعه دریافتکننده تسهیلات حذف میشود». البته رئیسجمهور آمریکا پیشتر خبر محروم کردن ترکیه و هند از دریافت تسهیلات تجاری در چارچوب سیستم عمومی ترجیحات را اعلام کرده بود، چرا که این اقتصادهای به سرعت در حال رشد حاضر به هماهنگی سیاسی و اقتصادی با واشنگتن نبودهاند. بر اساس این نظام تعرفهای که آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپایی مجریاش هستند، بسیاری از کشورهای در حال توسعه فرصت مییابند کالاهای کشاورزی و دامی، آبزیان و صنایع دستی خود را با مالیات صفر یا بسیار اندک صادر کنند. هماکنون 120 کشور در لیست تجارت ترجیحی با آمریکا قرار دارند.