گروه سیاسی: سال 2007 در دورانی که صنعت هستهای ایران در اوج شکوفایی خود به‌سر می‌برد آمریکا تلاش کرد با ساخت فیلم 300 که ضمن تحریف تاریخ ایران، حاوی توهین‌‌های آشکاری به ملت ایران بود، عصبانیت خود را از پیشرفت‌‌های چشمگیر ایران ابراز کند. شعار این فیلم ضدایرانی آمادگی برای اقتدار بود. اگرچه هنوز یادآوری این فیلم ضدایرانی ذائقه مردم ایران را تلخ می‌کند اما امروز خبری خوشحال‌کننده برای مردم مطرح است که ضمن اشاره به عدد 300، از بازگشت به اقتدار در موضوع هستهای حکایت می‌کند. در راستای بیانیه اردیبهشت‌ماه شورای عالی امنیت ملی برای کاهش تعهدات هستهای، امروز پنجشنبه ششم تیرماه میزان ذخایر اورانیوم غنیشده 67/3 درصد کشور از مرز 300 کیلوگرم عبور می‌کند. به این ترتیب امروز را باید نقطه شروع توقف برخی تعهدات برجامی از سوی ایران دانست. به گزارش «وطن‌امروز»، 18 اردیبهشت‌ماه گذشته یعنی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، شورای عالی امنیت ملی تصمیم ایران برای کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد. این تصمیم ایران در واکنش به انفعال کشورهای اروپایی و عدم جبران خسارات خروج آمریکا از برجام توسط آنها اتخاذ شد. طبق مذاکراتی که از سال گذشته میان ایران و 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس انجام شده بود، قرار بود این 3 کشور ضمن جبران تبعات منفی خروج آمریکا از برجام، مطالبات ایران در حوزه‌‌های نفتی و بانکی را محقق کنند. مطالبه‌ای که در نهایت محقق نشد و این 3 کشور به اعلام آغاز به‌کار یک شرکت ذی‌حسابی مشترک تحت عنوان INSTEX اکتفا کردند. در واکنش به این رویکرد اروپایی‌ها، شورای عالی امنیت ملی کشورمان 18 اردیبهشت‌ماه بیانیه‌ای صادر و طی آن تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنیشده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند. به کشورهای باقیمانده در برجام 60 روز فرصت داده می‌شود تا تعهدات خود بویژه در حوزه‌‌های بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. چنانچه در این مهلت کشورهای مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند، در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنیسازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد».
پیرو همین تصمیم شورای عالی امنیت ملی، از روز دوشنبه 30 اردیبهشت، ظرفیت غنیسازی اورانیوم 67/3 درصد کشور با طراحی جدید به حدود 4 برابر افزایش یافت. در این راستا، ظرفیت تولید محصول غنیسازی کشور بدون اضافه کردن سانتریفیوژ و زنجیره، به حدود 4 برابر افزایش یافت و اطلاعات طراحی در این‌باره به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه شده است. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگوی اول خردادماه خود با «وطن‌امروز» درباره چگونگی 4 برابر شدن ظرفیت غنیسازی اورانیوم گفته بود: «به‌واسطه یکسری اقدامات فنی بدون آنکه به ماشین دست بزنید یا تعداد ماشین را افزایش دهید، به نسبت نوع خوراک و سرعت کار ماشین، خروجی آن نیز افزایش می‌یابد. افزایش تولید اورانیوم غنیشده 67/3 درصد که از 30 اردیبهشت کلید خورد بر همین مبنا انجام شد، چرا که ما هیچ چیز دیگری را افزایش ندادیم، نه سانتریفیوژ و نه سطح غنیسازی».
در همین راستا، کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی 27 خردادماه در نشست خبری خود با خبرنگاران که در تاسیسات آب سنگین اراک برگزار شد، گفت: از زمان 4 برابر شدن ظرفیت، تولید اورانیوم 67/3 درصد افزایش یافته است. از امروز (دوشنبه 27 خرداد) به مدت 10 روز (6 تیر) از سقف ۳۰۰ کیلو اورانیوم عبور خواهیم کرد. وی درباره آب سنگین تولیدی در تاسیسات آب سنگین اراک هم گفت: ممکن است در سنوات آینده میزان استفاده از آب سنگین در داخل افزایش یابد.
البته این اقدام ایران به این معنی نیست که پس از اجرای برجام، هیچگاه ذخایر اورانیوم غنیشده کشورمان به 300 کیلو نرسیده، بلکه تفاوت دفعات پیش با اقدام اخیر آنجاست که ایران پیش از این مازاد 300 کیلو اورانیوم غنی شده را به سایر کشورها می‌فروخت اما از این پس مازاد آن در داخل ایران نگهداری می‌شود.
ایران کدام تعهد برجامی را کاهش داد؟
با این حساب امروز موعد تحقق اولین گام ایران برای کاهش تعهدات برجامی ایران است. طبق مفاد برجام، تمام اورانیوم غنیشده مازاد بر 300 کیلوگرم گاز UF6 (یا معادل آن در ترکیب‌های شیمیایی دیگر) با غنای تا 67/3 درصد، یا به سطح غنای طبیعی رقیق خواهد شد یا اینکه در بازارهای بین‌المللی که به خریدار تحویل شود در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی که به ایران تحویل داده شود، فروخته خواهد شد. همچنین ایران برای خریداری و انتقال اورانیوم غنیشده مازاد بر 300 کیلوگرم گاز UF6 در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی به ایران، یک قرارداد تجاری با نهادی خارج از ایران منعقد خواهد کرد. کشورهای 1+5 تا جایی که عملی است انعقاد و اجرای این قرارداد را تسهیل خواهند کرد. ایران ممکن است هر زمان که بانک سوخت آژانس در قزاقستان عملیاتی شد، فروش اورانیوم غنیشده مازاد خود را در آنجا دنبال کند.
پاس گل ترامپ به ایران
تصمیم ایران برای عدم رعایت سقف نگهداری اورانیوم غنیشده در حالی است که رئیس‌جمهور آمریکا 14 اردیبهشت‌ماه امسال یعنی 4 روز قبل از بیانیه ضرب‌الاجل شورای عالی امنیت ملی،
2 معافیت انتقال آب سنگین مازاد به عمان و مبادله اورانیوم غنیشده با کیک زرد را تمدید نکرد. طبق این تصمیم ترامپ، تمدید معافیت‌های همکاری هستهای تنها شامل همکاری تحقیقاتی و غیرنظامی بوده و کشورهای دارای معافیت بدون هراس از تحریمهای آمریکا می‌توانند به همکاری با ایران در اراک، بوشهر و فردو ادامه دهند. به اعتقاد برخی رسانه‌ها، هدف دولت ترامپ از این تصمیم آن بود که اگر به ایران اجازه داده نشود اورانیوم مازادش را معاوضه کند، این کشور مجبور خواهد شد تولید مازاد آن را متوقف کند. با این حال ایران نه‌تنها تولید این محصول را متوقف نکرد، بلکه از امروز با عبور از سقف 300 کیلو اورانیوم غنیشده، کاهش تعهدات هستهای خود را کلید زد.
10 روز دیگر، اجرای گام دوم
عبور از سطح 300 کیلوگرم اورانیوم غنیشده 67/3 درصد گام نخست ایران برای کاهش تعهدات هستهای به شمار می‌رود. گام دوم ایران اما مهم‌تر است و از 10 روز دیگر یعنی پایان ضرب‌الاجل 60 روزه شورای عالی امنیت ملی به اروپایی‌ها کلید خواهد خورد. طبق بیانیه 18 اردیبهشت این شورا، چنانچه در این مهلت کشورهای مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند، در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنیسازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد. نکته جالب توجه اینکه اگر اجرای گام نخست کاهش تعهدات ایران حدود 50 روز طول کشید، مدت اجرای گام دوم این فرآیند یکی دو روز بیشتر طول نخواهد کشید. چنانکه سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این‌باره گفته بود: «اگر 2 اقدامی که در مرحله اول زمانبر بود را داشتیم، 2 اقدام بعدی بویژه غنیسازی بیشتر از 67/3 درصد زمانی نخواهد برد، شاید یک تا 2 روز». سخنگوی سازمان انرژی اتمی همچنین درباره افزایش میزان غنیسازی نیز گفته بود: «برای افزایش 67/3 درصد هم سناریوهای مختلف را در نظر گرفتیم، سقف غنیسازی فراتر از 67/3 درصد می‌تواند 68/3 درصد باشد تا هر درصد دیگری، هر کدام شرایطی دارد و البته نیازهای کشور تعیین می‌کند».
اروپا جبران می‌کند؟
هدف رویکرد جدید ایران در موضوع هستهای، وادار کردن طرف‌‌های باقیمانده در برجام بویژه اروپایی‌ها برای عمل به تعهدات‌شان عنوان شده است. با این حال به نظر نمی‌رسد تروئیکای اروپایی که در مدت بیش از یک سال گذشته فرصت‌سوزی و به گفته ظریف، کمتر از یک درصد تعهداتش را اجرایی کرده است بتواند یا بخواهد مطالبات ایران در این زمینه را محقق کند. سال گذشته و پس از خروج آمریکا از برجام، ایران به اروپا 2 هفته و حداکثر 2 ماه فرصت داد تا بسته ویژه اقتصادی خود را در زمینه تضمین فروش نفت ایران و همچنین برقراری مبادلات مالی و بانکی ارائه دهد. با این حال بسته‌ای که تیرماه 97 اروپا به ایران داد، به گفته روحانی مایوس‌کننده و ناامیدکننده بود. پس از آن 13 آبان و همچنین پایان سال میلادی 2018 به عنوان موعد ارائه بسته اقتصادی اروپا که آن زمان SPV نامیده می‌شد اعلام شد اما در نهایت بهمن‌ماه سال گذشته اروپا از یک شرکت ذی‌حسابی مشترک به نام اینستکس رونمایی کرد که به گفته خود مقامات اروپایی نمی‌تواند تحریمهای آمریکا را دور بزند و صرفا در حوزه ارائه اقلام بشردوستانه چون غذا و دارو فعال خواهد بود!